Έννοια σπουδαίου λόγου για τη λύση ομόρρυθμης εταιρείας

Γράφει ο Στάθης Δημ. Σταματελόπουλος, Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.

---

 

Ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα, που αφορούν στον ερμηνευτικό προσδιορισμό της έννοιας του σπουδαίου λόγου για την λύση της ομόρρυθμης εταιρείας, όπως αυτός προβλέπεται από την διάταξη του άρθρου 259 παρ. 1 περ. δ του Ν.4072/2012, σε συνδυασμό με την προβλεπόμενη από το άρθρο 263 του ίδιου νόμου, δυνατότητα των λοιπών εταίρων να ζητήσουν την, με δικαστική απόφαση, έξοδο άλλου εταίρου από την εταιρεία για σπουδαίο λόγο, που συντρέχει στο πρόσωπο του, αλά και το οριζόμενο στο άρθρο 261 του αυτού νόμου δικαίωμα εκάστου εταίρου να αποχωρήσει εκούσια από την εταιρεία με δήλωση του, απασχόλησαν την υπ. αριθμ. 28/2017 απόφαση που Μονομελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης.

Ειδικότερα, η ως άνω απόφαση έκρινε επί υποθέσεως;, η οποία ξεκίνησε με την υποβολή αίτησης, δύο εκ των τριών ομορρύθμων εταίρων, ομόρρυθμης εταιρείας, ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου, με την οποία αυτοί ζητούσαν, κατά τα οριζόμενα στην διάταξη του άρθρου  259 παρ. 1 περ. δ του Ν.4072/2012, την δικαστική λύση της μεταξύ τους ομόρρυθμης εταιρείας, για σπουδαίο λόγο, ο οποίος συνέτρεχε στο πρόσωπο του καθ’ ού η αίτηση εταίρου και ανάγονταν σε υπαίτια παράβαση των εταιρικών του υποχρεώσεων, ενώ παράλληλα, αυτοί επικαλούνταν ότι, οι διαρκείς έριδες και διαφωνίες των εταίρων, σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης των εταιρικών υποθέσεων, ενόψει και της κακής οικονομικής κατάστασης, στην οποία έχει περιέλθει η εταιρεία, καθιστούσαν επαχθή για τους ίδιους τους αιτούντες την συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας και επικαλούμενοι εξ αυτών, σπουδαίο λόγο, ζητούσαν την δικαστική λύση της εταιρείας και την θέση αυτής σε εκκαθάριση. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκανε δεκτή την σχετική αίτηση, κρίνοντας ότι, τα ως άνω επικαλούμενα από του αιτούντες δύο εταίρους πραγματικά περιστατικά συνιστούν σπουδαίο λόγο, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 259 παρ. 1 περ. δ του Ν.4072/2012, για την δικαστική λύση της εταιρείας.

Όμως, το δικάσαν δευτεροβάθμιο δικαστήριο (Εφετείο) προχώρησε σε διαφορετική ερμηνεία της σχετικής διάταξης, ερειδόμενο και επί της σχετικής αιτιολογικής έκθεσης του ως άνω νόμου, σε συνδυασμό μάλιστα της διάταξης αυτής, με τις διατάξεις των άρθρων 261 και 263 του Ν.4072/2012 που προβλέπουν την εκούσια έξοδο του εταίρου από την ομόρρυθμη εταιρεία και την αποκλεισμό ομόρρυθμου εταίρου από την εταιρεία με δικαστική απόφαση για σπουδαίο λόγο, αντίστοιχα, με αποτέλεσμα, να .κάνει δεκτή την έφεση του ηττηθέντος διαδίκου – εταίρου και να απορρίψει την αίτηση των δύο άλλων εταίρων για την δικαστική λύση της εταιρείας, καθώς έκρινε ότι, ουσιαστικά δεν συνέτρεχε ουδείς αποχρών οικονομικός λόγος για την λύση της εταιρείας, στοιχείο, που σύμφωνα με τον σκοπό του νομοθέτη των ως άνω διατάξεων, πρέπει να αποτελεί και τον καθοριστικό οδηγό για την δικαστική λύση της ομόρρυθμης εταιρείας.

Όπως αναλυτικά αναφέρεται στο σκεπτικό της άνω απόφασης, από τον συνδυασμό των διατάξεων του Ν.4072/2012 συνάγεται ότι, οι λόγοι λύσεως προσωπικών εταιρειών (Ο.Ε. και Ε.Ε. διαφέρουν από αυτούς που γίνονταν δεκτοί στο προϊσχύσαν δίκαιο και καθορίζονται πλέον με κεντρικούς άξονες, την γενική αρχή της διατήρησης της εμπορικής επιχείρησης και το επιβεβλημένο απομάκρυνσης από τον απόλυτα προσωποπαγή χαρακτήρα των προσωπικών εταιρειών. Η εκ μέρους εταίρου καταγγελία της εταιρείας έχει πλέον απαλειφθεί, ως προβλεπόμενος από το νόμο λόγος λύσης της προσωπικής εταιρείας, ισχύει όμως ως τέτοιος λόγος, εφόσον προβλέπεται στην εταιρική σύμβαση. Ωστόσο, στην εκάστοτε εταιρική σύμβαση μπορεί να προβλέπονται και άλλοι λόγοι λύσης της εταιρείας (άρθρο 259 παρ. 1 εδ. 2 του Ν.4072/2012), τέτοιοι δε λόγοι δεν αποκλείεται να είναι και γεγονότα, που επιφέρουν άλλωστε και την έξοδο του εταίρου από την εταιρεία και αφορούν σε μεταβολές στο πρόσωπο των εταίρων (όπως θάνατος, ή πτώχευση εταίρου, η θέση του υπό δικαστική συμπαράσταση κ.λ.π. κατ’ άρθρο 260 παρ. 1-2 του Ν.4072/2012), ή και η καταγγελία της εταιρείας εκ μέρους εταίρου .Συνεπώς η καταγγελία αποτελεί πλέον λόγο λύσης της εταιρείας, μόνο αν προβλέπεται στην εταιρική σύμβαση και υπό τους όρους που προβλέπονται σε αυτή.

Περαιτέρω, από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 249,259,294 του Ν.4072/2012, όπως ισχύουν σύμφωνα με το άρθρο 330 του Ν.4072/2012, συνάγεται ότι, κατά τα προαναφερόμενα, μεταξύ άλλων η ομόρρυθμη εταιρεία λύεται με δικαστική απόφαση, ύστερα από αίτηση εταίρου, εφόσον υπάρχει σπουδαίος λόγος. Η δικαστική λύση της εταιρείας για σπουδαίο λόγο αφορά, τόσο στην εταιρεία αορίστου, όσο και ορισμένου χρόνου. Λαμβάνοντας δε υπόψη την αρχή της διατήρησης της επιχείρησης και με δεδομένο ότι, προβλέπεται και δικαίωμα εξόδου του εταίρου από την εταιρεία, σύμφωνα με το άρθρο 261 του Ν.4072/2012 το δικαίωμα της δικαστικής λύσης της εταιρείας  συνιστά το έσχατο μέσο (ultimum tefugium) αντιμετώπισης της κατάστασης που προέκυψε με την συνδρομή του σπουδαίου λόγου και εγείρεται επομένως μόνο σε περίπτωση, που δεν ανεβρέθηκε άλλος τρόπος άρσης του αδιεξόδου.

Ο σπουδαίος λόγος κρίνεται κατά τις περιστάσεις και σε συνάρτηση με την γενικότερη οργάνωση της συγκεκριμένης εταιρείας, η οποία θα αποτελεί τον κύριο οδηγό, για την εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης που δημιούργησε ο επικαλούμενος σπουδαίος λόγος .Η ύπαρξη του θα πρέπει πάντως, να έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημαντικές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία της εταιρείας. Αυτές οι επιπτώσεις είναι απαραίτητο να παρουσιάζουν το στοιχείο της μονιμότητας και να μην έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Εξάλλου, ο σπουδαίος λόγος, η συνδρομή του οποίου αξιολογείται με αντικειμενικά κριτήρια (ΑΠ 459/2011), πρέπει κατά βάση να αναφέρεται στις σχέσεις της εταιρείας και όχι στο πρόσωπο των εταίρων, εκτός αν στην συγκεκριμένη περίπτωση τα προσωπικά στοιχεία παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Σπουδαίο λόγο συνιστά οποιοδήποτε περιστατικό, το οποίο κατά τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών καθιστά στην συγκεκριμένη περίπτωση επαχθή την εξακολούθηση της εταιρείας για εκείνο τον εταίρο που ζητά την λύση της. Περιστατικά που συνιστούν σπουδαίο λόγο είναι, υπό το πρίσμα των νέων διατάξεων, που επικεντρώνουν στην οπτική της εμπορικής επιχείρησης, φορέας της οποίας είναι το νομικό πρόσωπο της εταιρείας, παρά στον προσωποπαγή συμβατικό εταιρικό δεσμό, η κακή πορεία των εταιρικών υποθέσεων,, η έλλειψη κερδών, η αθέτηση των εταιρικών υποχρεώσεων, η κακή διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων, η έλλειψη συνεργασίας, οι συνεχείς διαφωνίες, το μίσος μεταξύ των εταίρων (ΑΠ 1458/1995, ΑΠ 977/1986), η διακοπή, ή η διατάραξη των προσωπικών σχέσεων μεταξύ των συνεταίρων, όταν αυτή παρουσιάζει σοβαρό και εξακολουθηματικό χαρακτήρα και πάντα σε συνάρτηση με αποχρώντες οικονομικούς λόγους που έχουν ως συνέπεια, είτε την παράλυση της λειτουργίας της εταιρείας, είτε την αδυναμία εκπλήρωσης του σκοπού της (ΕφΑθ 1715/2005).

Εξάλλου, κατά την διάταξη του άρθρου 263 του Ν.4072/2012, αν συντρέχει στο πρόσωπο ενός εταίρου περιστατικό, που θα δικαιολογούσε την λύση της εταιρείας, σύμφωνα με την περ. δ της παρ. 1 του άρθρου 259 του Ν.4072/2012, το δικαστήριο μπορεί ύστερα από αίτηση των λοιπών εταίρων, η οποία εκδικάζεται κατά την διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, αντί για την λύση της εταιρείας, να διατάξει τον αποκλεισμό του εταίρου. Από την γραμματική όμως διατύπωση της άνω διάταξης συνάγεται ότι, προϋπόθεση του αποκλεισμού του εταίρου είναι η ύπαρξη τουλάχιστον άλλων δύο εταίρων, με αίτηση των οποίων και υπό την συνδρομή των λοιπών προϋποθέσεων της ανωτέρω διάταξης, θα προτιμηθεί από το Δικαστήριο η επιλογή του αποκλεισμού του εταίρου, αντί της λύσης της ομόρρυθμης εταιρείας (ΕφΛαρ 289/2015, ΕφΑθ 7196/2014).

Στην κρινόμενη περίπτωση και με βάση τις ανωτέρω σκέψεις του, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο κατέληξε στην κρίση ότι, συντρέχουν περιστατικά, τα οποία σύμφωνα με τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών καθιστούν επαχθή την συνέχιση και πολύ περισσότερο την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας, για τους αιτούντες εταίρους, που ζήτησαν την λύση της εταιρείας και συγκεκριμένα υπάρχει έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των εταίρων, μη επικοινωνία μεταξύ τους, διαφωνίες αυτών για τον τρόπο διοίκησης και λειτουργίας της εταιρείας, μη εμπιστοσύνη και υπόνοιες περί κακής διαχείρισης από κάθε πλευρά, έριδες και διαπληκτισμοί μεταξύ τους, άρνηση του καθ’ ού εταίρου να συνεισφέρει στα εταιρικά βάρη και να παρέχει την προσωπική του εργασία, προς επιδίωξη του κοινού σκοπού, τα οποία κρινόμενα αντικειμενικά συνιστούν κατ’ αρχή σπουδαίο λόγο για την λύση της εταιρείας, πλην όμως, δεν προέκυψαν και στοιχεία περί της δραματικής μείωσης του κύκλου εργασιών της εταιρείας, ως επακόλουθο των γεγονότων αυτών., ενώ παράλληλα, κρίθηκε ότι οι δικαστικές διαμάχες μεταξύ των εταίρων αποτελούν αναμφισβήτητη επιθυμία των αιτούντων για την λήξη της εταιρικής συμπόρευσης και συνεργασίας, προς επίτευξη των εταιρικών σκοπών και αποτελούν ανασχετικούς παράγοντες για την  οικονομική ευδοκίμηση της εταιρείας. Το σοβαρό πρόβλημα της λειτουργίας της εταιρείας δεν μπορεί να υπερκερασθεί με την αναγκαστική αποχώρηση των αιτούντων εταίρων, καθώς, προϋπόθεση του αποκλεισμού του εταίρου είναι η ύπαρξη τουλάχιστον άλλων δύο εταίρων, με αίτηση των οποίων και υπό την συνδρομή των λοιπών όρων του άρθρου 264 του Ν.4072/2012 θα προτιμηθεί από το Δικαστήριο η επιλογή του αποκλεισμού του εταίρου, αντί της λύσεως της ομόρρυθμης εταιρείας, περίπτωση όμως, που δεν ισχύει εν προκειμένω.

Όμως, το σοβαρό πρόβλημα της λειτουργίας της εταιρείας και η άρση του αδιεξόδου, που δημιουργήθηκε μπορεί να αντιμετωπιστεί ευχερώς με την εκούσια αποχώρηση των αιτούντων εταίρων, κατά την διάταξη του άρθρου 261 του Ν.4972.2012, οι οποίοι αναμφισβήτητα επιθυμούν την λήξη της εταιρικής συμπόρευσης και συνεργασίας με τον καθ’ ού εταίρο και περαιτέρω τη λύση της εταιρείας, σε αντίθεση με τον καθ’ ού, ο οποίος επιθυμεί την διατήρηση της επιχείρησης και την συνέχιση της εταιρείας, η οικονομική πορεία της οποίας τα τελευταία χρόνια, σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον δεν καθιστά απαγορευτική την συνέχιση της λειτουργίας της. Η παραπάνω λύση είναι πλήρως εναρμονισμένη, προς την απορρέουσα, από το Ν.4072/2012, γενική αρχή τη διατήρησης της εμπορικής επιχείρησης και αποτρέπει την λύση της εταιρείας, η οποία συνεχίζει κανονικά την λειτουργία της.

Έτσι, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι, μη υπάρχοντος  αποχρώντος οικονομικού λόγου – που κατά τις νέες διατάξεις αποτελεί τον κύριο οδηγό για την λύση της εταιρείας για σπουδαίο λόγο – πρέπει να απορριφθεί η ένδικη αίτηση για την λύση της εταιρείας, καθώς οι επιδιωκόμενοι από τους αιτούντες εταίρους στόχοι, μπορούν κάλλιστα να επιτευχθούν με την χρήση του δικαιώματος που τους παρέχει η διάταξη το άρθρου 261 του Ν.4072/2012, περί εκούσιας εξόδου τους από την εταιρεία.