- 19/11/2021
Αποκλεισμός Εταίρου Ομόρρυθμης Εταιρείας (Ο.Ε.) ένεκα σπουδαίου λόγου
Γράφει η Σουζάνα Κλημεντίδη, Δικηγόρος–Συνεργάτης Ε.Ε.Α.
Η Ομόρρυθμη Εταιρεία (Ο.Ε.) αποτελεί μια δημοφιλή επιλογή εταιρικού μορφώματος στην πλειονότητα του εμπορικού κόσμου. Η Ο.Ε. είναι μια προσωπική εταιρεία, για την ίδρυση της οποίας χρειάζεται η σύμπραξη δύο ή περισσοτέρων φυσικών ή νομικών προσώπων, με χαρακτηριστικότερο γνώρισμά της, την ίδια συμμετοχή όλων των εταίρων στις υποχρεώσεις αυτής, με το σύνολο της περιουσίας τους.
Ως σύνηθες, η ίδρυση μιας προσωπικής εταιρείας εκκινεί με τις καλύτερες προϋποθέσεις, όμως συχνά παρατηρείται, με το πέρασμα του χρόνου, εταιρικές σχέσεις να διαρρηγνύονται και τόσο η συνέχιση της συνεργασίας, όσο και η επίτευξη του εταιρικού σκοπού να καθίστανται αδύνατες. Για τον λόγο αυτό υπάρχει πρόβλεψη του νόμου για τον αποκλεισμό εταίρου για σπουδαίο λόγο. Έτσι, όταν το χάσμα ανάμεσα στους εταίρους ή συμπεριφορά αυτών εμποδίζουν την εύρυθμη λειτουργία της προσωπικής εταιρείας, τότε μετά από αίτηση των εταίρων επιλαμβάνεται το αρμόδιο Δικαστήριο, το οποίο, αφού εξετάσει τα πραγματικά περιστατικά, μπορεί να διατάξει τον αποκλεισμό ενός εταίρου.
Ειδικότερα, βάσει της διατάξεως του άρθρου 259 του Ν. 4072/ 2012, η αίτηση εκδικάζεται από το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της εταιρίας, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Η δικαστική λύση της εταιρίας για σπουδαίο λόγο αφορά τόσο την εταιρία αορίστου, όσο και την ορισμένου χρόνου. Ο σπουδαίος λόγος κρίνεται κατά τις περιστάσεις και σε συνάρτηση με τη γενικότερη οργάνωση της συγκεκριμένης εταιρίας, η οποία θα αποτελεί τον κύριο οδηγό για την εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης, που δημιούργησε ο επικαλούμενος σπουδαίος λόγος. Οι λόγοι λύσεως μιας προσωπικής εταιρείας, όπως είναι η ομόρρυθμη, καθορίζονται με κεντρικούς άξονες τη γενική αρχή της διατήρησης της εμπορικής επιχείρησης και το επιβεβλημένο απομάκρυνσης από τον απόλυτα προσωποπαγή χαρακτήρα των προσωπικών εταιριών. Με βάση το σκοπό της διατήρησης της επιχείρησης και δεδομένου ότι προβλέπεται και δικαίωμα εξόδου του εταίρου, το δικαίωμα δικαστικής λύσης της εταιρίας συνιστά έσχατο μέσο αντιμετώπισης της κατάστασης, που ανέκυψε με τη συνδρομή του σπουδαίου λόγου και εγείρεται επομένως, μόνο σε περίπτωση που δεν ανευρέθη άλλος τρόπος άρσης του αδιεξόδου. Η ύπαρξη του σπουδαίου λόγου θα πρέπει πάντως να έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημαντικές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία της εταιρίας. Ο σπουδαίος λόγος πρέπει, κατά βάση να αναφέρεται στις σχέσεις της εταιρίας και όχι στο πρόσωπο των εταίρων, εκτός αν στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα προσωπικά στοιχεία παίζουν πρωτεύοντα ρόλο.
Ως σπουδαίος λόγος μπορούν να χαρακτηρισθούν περιστάσεις που αντίκεινται στην καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη. Ενδεικτικά περιπτώσεις που συντρέχει σπουδαίος λόγος μπορούν να είναι: η άρνηση προσφοράς προσωπικής εργασίας, η αδιάλειπτη επιλογή του προσωπικού συμφέροντος έναντι του εταιρικού, η άσκηση παράλληλης ανταγωνιστικής δραστηριότητας, η αδιαφορία για την καλή διαχείριση της εταιρείας, η διάδοση εταιρικών πληροφοριών, η αφαίρεση αποθεμάτων από τη διαχείριση της εταιρείας για προσωπική χρήση, η κακή συμπεριφορά ή η παρενόχληση εργαζομένων, πελατών ή εταίρων, η παύση επικοινωνίας με σκοπό την κακοδιαχείριση, η δημιουργία σύγχυσης μεταξύ των εταίρων, η συνεχής αποχή από συμβούλια με σκοπό τη μη λήψη απόφασης κ.α. Οι ανωτέρω συμπεριφορές βρίσκονται πάντοτε σε συνάρτηση με οικονομικούς λόγους που οδηγούν στην κατάρρευση του εταιρικού οικοδομήματος.
Το δικαστήριο λοιπόν, θα εξετάσει και θα συνεκτιμήσει τις “προβληματικές συμπεριφορές”, όπως και τη συχνότητα, το βάρος αυτών, αλλά και τις πιθανότητες επανάληψης τους. Επίσης, θα ληφθεί υπόψιν η ύπαρξη συνυπαιτιότητας των υπολοίπων εταίρων στις εν λόγω συμπεριφορές, γεγονός που μπορεί να επιφέρει την αρνητική έκβαση της δίκης και τον μη αποκλεισμό του εταίρου.
Ένα παρεπόμενο, ακανθώδες ζήτημα, το οποίο έχει προκαλέσει διχογνωμία και πλείονες αντικρουόμενες δικαστικές αποφάσεις είναι αυτό του αποκλεισμού εταίρου επί διμελούς Ο.Ε. Παλαιότερα, όταν ένας ομόρρυθμος εταίρος ζητούσε τον αποκλεισμό του συνεταίρου του, η εταιρεία οδηγούταν σε λύση, εφόσον το εταιρικό μερίδιο συγκεντρωνόταν στα χέρια ενός και η εταιρεία μετατρεπόταν σε μονοπρόσωπη. Τη λύση έδωσε ο Άρειος Πάγος με την υπ’ αρ. 37/2019 απόφασή του δια της οποίας κρίθηκε ότι επιτρέπεται ο αποκλεισμός εταίρου επί διμελή Ο.Ε., υπό την αίρεση ότι ο εναπομείνας εταίρος θα συνεχίσει τη λειτουργία της εταιρείας και θα ανεύρει νέο εταίρο εντός τεσσάρων (4) μηνών, αλλιώς η εταιρεία θα λυθεί.
Εν κατακλείδι, γίνεται αντιληπτό ότι ο νομοθέτης προσπαθεί να διαφυλάξει την υγιή επιβίωση των εταιρειών, ακόμα και υπό αντίξοες συνθήκες, δίδοντας πληθώρα επιλογών. Παράλληλα, οι δυσκολίες στη “ζωή” των εταιρικών σχημάτων δε θα πάψουν να υφίστανται και ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισής τους είναι η απομάκρυνση της πηγής αυτών.
