Άρθρο: Δια Βίου Μάθηση. Υποχρεωτική ή εθελοντική;

Γράφει η

Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson (*)

Οι τελευταίες έντονες προσπάθειες του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου της Αθήνας να εμφυσήσει την έννοια της Δια Βίου Μάθησης στους επαγγελματίες – μέλη του, δεν περνάνε απαρατήρητες. Εντάσσονται δε, σε μια αγωνιώδη προσπάθεια της Ελληνικής Πολιτείας να ενεργοποιήσει ένα θεσμό, απολύτως απαραίτητο για τη διαρκή αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, ώστε αυτό να γίνει παραγωγικό και ανταγωνιστικό, ως προαπαιτούμενο για την έξοδο από την κρίση και εν συνεχεία, την ανάπτυξη.

Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες και τα σημαντικά ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια που διατέθηκαν, μόνο ένα μικρό ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού προσφεύγει στην επαγγελματική επανακατάρτιση και στη Δια Βίου Μάθηση στη χώρα μας.

Σ’ έναν κόσμο που αλλάζει καθημερινά, σε μια οικονομία παγκοσμιοποιημένη που δέχεται τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αλλά ταυτόχρονα τις εκρήξεις των νέων τεχνολογιών και της καινοτομίας, η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, μέσα από τη δια βίου μάθηση και η διαρκής αναβάθμισή του, προβάλλει ως ο μόνος δρόμος για την αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ του τι ικανότητες έχουμε και του τι ικανότητες πρέπει να έχουμε στην εποχή των νέων τεχνολογιών.

Το παρακάτω άρθρο αναφέρεται στον κλάδο επαγγελματιών – επισκευαστών αυτοκινήτου και αποτέλεσε πρότυπο παρουσίασης μελέτης σε σεμινάριο «Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών» του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.). Περιεχόμενο είναι η ανάγκη αυτοδιάγωσης και κάλυψης των κενών κατάρτισης επαγγελματικών ομάδων. Παράλληλα, τέθηκε εκ των πραγμάτων το ερώτημα: «Δια Βίου Μάθηση Ενηλίκων. Υποχρεωτική ή εθελοντική;»

Εισαγωγή

Το κίνητρο της Δια Βίου Μάθησης αποτελεί όραμα! Είναι η επαγγελματική εξέλιξη του ατόμου, η αύξηση της ατομικής παραγωγικότητας της εργασίας, η βελτίωση της ζωής του και η συμβολή του στη συνολική ανάπτυξη της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης, του κλάδου και της εθνικής οικονομίας. Είναι παράλληλα και ένα μέσο αντιμετώπισης της κρίσης.

Οι πολιτικές της Δια βίου Μάθησης, μέσω των εναλλακτικών εκπαιδευτικών διαδρομών και τη διασύνδεσή της με την απασχόληση, έχουν ευαισθητοποιήσει σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού, γιατί διαμορφώνουν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα των ατόμων και συντελούν στη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Η αντιστοίχηση υπαρκτών και απαιτουμένων γνώσεων αποτελεί το κλειδί της επιτυχίας μιας επιχείρησης και γενικότερα της εθνικής οικονομίας.

Σύμφωνα με το σενάριο, οι εκπαιδευόμενοι θα έπρεπε να αποκτήσουν κατ’ αρχήν ένα σύστημα αυτοδιάγνωσης των εκπαιδευτικών τους ικανοτήτων και αναγκών, με βάση την εργασιακή τους εμπειρία, ώστε να μπορούν να διατυπώσουν στη συνέχεια, την έλλειψη γνώσεών τους σε συγκεκριμένα μαθησιακά αντικείμενα, με σκοπό να τις αναπληρώσουν με τη κατάλληλη εκπαίδευση. Άλλωστε, σύμφωνα με τη θεωρία του Jarvis (2004), η μαθησιακή διεργασία δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευόμενους να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και συναισθήματα σε ένα σχετικό και άμεσο με τη μάθηση περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Kolb, η εμπειρική μάθηση είναι μια διεργασία, όπου η γνώση δημιουργείται μέσω του στοχασμού επάνω στις εμπειρίες. Και τι καλύτερο, από τη μάθηση που βασίζεται στην εμπειρία του εργαζόμενου και διεξάγεται μέσα στο ίδιο το εργασιακό του περιβάλλον!

Για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων, πραγματοποιήθηκαν τα παρακάτω βήματα:

Επιτόπιος επίσκεψη και διάγνωση εργασιών σε συνεργεία επισκευής αυτοκινήτου.

    Η γνώση του αντικειμένου εργασιών ήταν προϋπόθεση της εκκίνησης του σεμιναρίου. Έτσι, επισκεφθήκαμε δύο επιχειρήσεις επισκευής αυτοκινήτων, όπου διαπιστώθηκαν, μέσα από την παρατήρηση και το διάλογο, τα ακόλουθα:

• Οι εργασίες επισκευής αλλάζουν ως προς το περιεχόμενο με αυξανόμενη ταχύτητα.
• Τα νέα μοντέλα αυτοκινήτων εισάγουν διαρκώς καινοτομίες και νέες λειτουργίες.
• Γίνεται συνεχής αντικατάσταση υλικών με οικολογικά, ανακυκλώσιμα και οι μηχανικές λειτουργίες αντικαθίστανται ραγδαίως με ηλεκτρονικές, αυτόματες.
• Στη διάγνωση των βλαβών και τον έλεγχο των λειτουργιών η εμπειρική γνώση και  η παρατήρηση αντικαθίσταται με ηλεκτρονική διάγνωση. Τα λογισμικά λειτουργίας αλλάζουν συνεχώς.
• Ανανεώνονται  και αυξάνουν διαρκώς οι νέες τεχνικές ορολογίες που εισάγουν τα νέα μοντέλα αυτοκινήτων, εκτοπίζοντας ορολογίες της καθομιλουμένης των συνεργείων.
• Εισάγονται νέα μηχανήματα διάγνωσης και επισκευής βλαβών.      

 

Μέθοδοι αυτοδιάγνωσης αναγκών κατάρτισης

Θέλοντας να διαμορφωθεί ένα μαθησιακό κλίμα που χαρακτηρίζεται από επικοινωνία, συνεργατικό πνεύμα και αμοιβαία εκτίμηση, χωρίστηκαν οι  εκπαιδευόμενοι σε τρεις ομάδες των έξι ατόμων με σκοπό να καταγράψουν με λιτό τρόπο τις ανάγκες τους για κατάρτιση. Με δική τους πρωτοβουλία, έπρεπε  να συγκεκριμενοποιήσουν ο καθένας χωριστά τα κενά της θεωρητικής του κατάρτισης σε ένα συνεχές μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον. Με βιωματικό τρόπο καλούνταν να ενεργοποιηθούν δημιουργικά και ν’ αποτελέσουν οι ίδιοι το κέντρο της μαθησιακής διεργασίας.

Στη συνέχεια, συλλέγοντας τις καταγεγραμμένες θέσεις τους, τους ζητήθηκε να χαράξουν την εθελοντική τους πορεία προς τη γνώση, μέσα από τη συζήτηση, τον αναστοχασμό και την αλληλεπίδραση στο πλαίσιο της ομαδικής εργασίας.

Η εισήγηση ήταν διττή: Περιελάμβανε αφενός μεν, θεωρητική εξέταση της αναγκαιότητας της δια βίου μάθησης, ως μία προσωπική φιλοσοφία και στάση ζωής συνδεόμενη με την επαγγελματική ανάπτυξη και αφετέρου δε, τον τρόπο αυτοδιάγνωσης των κενών θεωρητικής κατάρτισης στη συγκεκριμένη στιγμή. Ο κρίσιμος στόχος γι’ αυτούς ήταν η αμφίδρομη και συνεχής μετακίνηση από τον κόσμο της εργασίας σε αυτόν της εκπαίδευσης!

Άλλωστε, οι ευκαιρίες για μάθηση οφείλουν να είναι προσαρμοσμένες στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και τις ανάγκες των μελών μιας κοινωνίας (Griffin, 2001). Από την άλλη όμως πλευρά, είναι και η ιδιότητα που αναδεικνύει την ατομικότητα της δια βίου μάθησης (Jarvis, 1995).

Τέθηκε λοιπόν το ερώτημα, αν από τις παρατηρήσεις τους για τα κενά κατάρτισης μήπως πρέπει να περάσουμε στην υποχρεωτική εκπαίδευση των ενηλίκων, λαμβανομένου υπόψη ότι οι εξελίξεις που σημειώνονται τις τελευταίες δεκαετίες στον τεχνολογικό, εκπαιδευτικό και εργασιακό τομέα ανατρέπουν διαρκώς τις υπάρχουσες γνώσεις και ικανότητες;

Ένα τέτοιο ερώτημα μέχρι πριν λίγα χρόνια είχε νόημα μόνο για τους ανήλικους και τα παιδιά. Σταδιακά τα πράγματα άλλαξαν τόσο, ώστε η εκπαίδευση να γίνεται διαρκώς και περισσότερο απαραίτητο στοιχείο της εργασιακής ζωής των ατόμων και των κοινωνιών.

Αυτό που σήμερα επικρατεί για τους ενήλικες είναι κατά βάση η εθελοντική προσφυγή στην επαγγελματική κατάρτιση, επανακατάρτιση και μετεκπαίδευση, ώστε τα άτομα και κάποιες ομάδες ατόμων να αποκτήσουν πρόσθετα επαγγελματικά εφόδια , άλλοτε για να προσαρμοστούν σε νέες εργασιακές και τεχνολογικές συνθήκες και άλλοτε για να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί έναντι τρίτων.

Στην προσπάθεια κάλυψης των κενών κατάρτισης έχουν παρατηρηθεί αποκλίσεις από την έννοια της δια βίου μάθησης από το ίδιο το κράτος στο βαθμό που οι στοχεύσεις των προγραμμάτων δεν γίνονταν με βάση τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, αλλά με σκοπό να καλυφθεί τμήμα των ανέργων, χωρίς πραγματική προοπτική απασχόλησης. Παλιότερη έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης έδειξε ότι το 61% των ανέργων καταρτιζόμενων προσβλέπει στην επιδότηση και όχι στην πραγματική απόκτηση ανταγωνιστικών εργασιακών δεξιοτήτων. Νεότερες έρευνες έδειξαν ότι μόνο μικρό ποσοστό του εργατικού δυναμικού καταφεύγει στην εθελοντική δια βίου μάθηση.

Επίσης, παρατηρήθηκε ότι η κατάρτιση που πρόσφεραν οι εταιρείες ήταν τόσο «εξειδικευμένη» και προσαρμοσμένη στους στενούς στόχους της εταιρείας και με  περιορισμένη χρονική χρησιμότητα, με αποτέλεσμα να μη βοηθάει  στην αυτοεξέλιξη κατά τον εργασιακό βίο. Ωστόσο, υλοποιούνταν και προγράμματα απόκτησης νέων γνώσεων απαραίτητων για την εξέλιξη του επαγγέλματος.

Αυτοδιάγνωση των κενών θεωρητικής κατάρτισης

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου και μέσα από διάλογο, τέθηκε η ανάγκη να διατυπωθούν τα κενά μεταξύ των προσόντων που έχουμε και των απαιτούμενων γνώσεων για να εκτελέσουμε τις εργασίες στο συνεργείο.

Η ομάδα είχε αποκτήσει τη δυναμική που χρειαζόταν. Από την επιτόπια επίσκεψη, διαπιστώθηκε ότι η ταχύτητα αλλαγής των μοντέλων αυτοκινήτων και των τεχνολογιών που εισάγουν απαξιώνει γρήγορα τις υπάρχουσες γνώσεις και απαιτούνται νέες δεξιότητες. Έτσι, έχουμε μια συνεχή εναλλαγή αναντιστοιχίας και αντιστοιχίας απαιτουμένων γνώσεων και πραγματικών προσόντων. Παρατηρούνται ακόμη και ποιοτικά άλματα στις νέες τεχνολογίες, άγνωστες μέχρι σήμερα στους επισκευαστές.

Αυτές οι παρατηρήσεις μας θέτουν δύο θέματα: α) Την απόκτηση των άμεσα αναγκαίων γνώσεων για να επιτελέσουμε τις εργασίες πάνω στις νέες τεχνολογίες και β) την απόκτηση ικανοτήτων, ώστε να μπορούμε να αυτοεξελιχθούμε και σε περίπτωση που έχουμε ποσοτικές μεταβολές στις απαιτούμενες νέες γνώσεις, να είμαστε ικανοί να αποκτήσουμε ιδία μόρφωση.

Επισήμανα στους εκπαιδευόμενους ότι έχοντας επιλέξει τη Δια Βίου Μάθηση για να βρίσκονται πάντα σε αντιστοιχία με τις απαιτούμενες εργασιακές γνώσεις, πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ένα ποσοστό της ενεργού εργασιακής τους ζωής θα είναι χρόνος κατάρτισης και επανακατάρτισης. Ο χρόνος αυτός, είτε σε συνεχή βάση, είτε σε περιοδική έχει για όλους υποχρεωτικό χαρακτήρα, διαφορετικά θα χάσουμε την επαφή μας με την εξέλιξη. Ωστόσο, αν η δική μας ατομική μάθηση δεν ακολουθηθεί από το υπόλοιπο εργατικό δυναμικό, η δική μας μεμονωμένη εργασία θα προχωράει με μεγάλα εμπόδια, αφού οι υπόλοιποι εργαζόμενοι δεν θα ακολουθούν τους ίδιους ρυθμούς παραγωγικότητας.

Αν θέλουμε να μιλάμε για Δια Βίου Μάθηση, πρέπει να έχουμε υπόψη μια κοινωνία που έχει ενσωματώσει στην εργασιακή ζωή τη συνεχή εκπαίδευση – κατάρτιση.

Για να υλοποιηθεί η αυτοδιάγνωση των κενών της θεωρητικής τους κατάρτισης, ζητήθηκε να χωριστούν ξανά σε ομάδες και να καταρτίσουν δύο στήλες καταλόγων σε  ένα χαρτί. Στη μία στήλη θα έβαζαν τις ικανότητες και δεξιότητες που έχουν για να εργασθούν πάνω στα νέα μοντέλα και στην άλλη, την έλλειψη γνώσεων που πρέπει να καλύψουν.

Στη συνέχεια, τους έγινε προτροπή να προστρέξουν, ατομικά ή δια μέσου των σωματείων, σε κέντρα εκπαίδευσης για να ζητήσουν να μετατραπούν τα κενά σε προγράμματα απόκτησης των απαιτουμένων γνώσεων.

Με την ολοκλήρωση της κατάρτισης, θα είχε αποκατασταθεί προσωρινά η αντιστοιχία υπαρχουσών ικανοτήτων και απαιτούμενων προσόντων, έως ότου να εμφανιστούν τα νέα μοντέλα με τις νέες καινοτομίες για να επαναληφτεί η ίδια κίνηση.

Παράλληλα, θα έπρεπε να εντοπίσουν τις μεγάλες ποιοτικές μεταβολές που γίνονται στα μέσα, στα υλικά και στην οργάνωση της εργασίας  και να ζητήσουν να κάνουν βασικές καταρτίσεις στις νέες τεχνολογίες, οι οποίες απαιτούν, εκτός από πρακτικές γνώσεις χειρισμού των Η/Υ και θεωρητικές γνώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να λύσουν προβλήματα χειρισμού των νέων ηλεκτρονικών λογισμικών και λειτουργιών. Το ίδιο ισχύει και για τους αυτοματισμούς που εισάγονται, για τα οικολογικά υλικά, για τον χειρισμό νέων μηχανών κ.α.

Διάλογος για τον εντοπισμό της αντιστοιχίας θεωρητικών

και πρακτικών γνώσεων των καταρτιζομένων

Η μέθοδος της αυτόδιάγνωσης με την κατάρτιση των στηλών και ο διάλογος που ακολούθησε με την ενεργή συμμετοχή όλων τους, απέφερε τα εξής ευρήματα:

• Υπάρχει μεγάλη ανάγκη νέας κατάρτισης για την γνώση εντοπισμού και διόρθωσης βλαβών.
• Η συνεχής αντικατάσταση μηχανικών εργασιών με ηλεκτρονικές διαδικασίες θέτουν ζήτημα άμεσης κατάρτισης χειρισμού Η/Υ και ηλεκτρονικών μηχανημάτων. Παράλληλα θέτουν θέμα θεωρητικής κατάρτισης στην ηλεκτρονική και την οικολογική τεχνολογία.
• Υπάρχει άμεση ανάγκη ανανέωσης της τεχνικής ορολογίας που χρησιμοποιείται με τους νέους όρους και τα νέα υλικά.

Μετατροπή των διαφορών σε μαθησιακό συμβόλαιο

            Χρησιμοποιώντας διάφορα τεχνικά μέσα προβολής σύγχρονων μοντέλων αυτοκινήτων, νέων μηχανημάτων, αυτοματισμών κ.α.  (video, slides …), με απλούς όρους και παραδείγματα, έπρεπε να μετατρέψουν τις ελλείψεις τους σε ανάγκες μαθησιακής διαδικασίας όπως:

• Θεωρητικές γνώσεις ηλεκτρονικών λειτουργιών.
• Κατάρτιση χειρισμού ηλεκτρονικών μηχανημάτων και λογισμικών διάγνωσης της κατάστασης του οχήματος.
• Τα νέα μοντέλα και οι νέες τεχνολογίες που εισάγουν
• Οικολογία και ανακύκλωση, οικολογικά υλικά
• Επισκευή και αντικατάσταση υλικών και νέων μηχανικών μερών.
• Νέες ορολογίες

         Ισοτίμηση επαγγελματικών γνώσεων με επίπεδο κατάρτισης

Η διαρκής μάθηση, ανεξαρτήτως του τρόπου που γίνεται, στην πραγματικότητα προσθέτει πραγματικές γνώσεις και ικανότητες. Η συσσώρευση αυτών των ικανοτήτων μπορεί να μετατραπεί σε ένα ορισμένο σημείο σε ποιοτικό άλμα, όσον αφορά το επίπεδο επαγγελματικής κατάρτισης.

Η διαδικασία της μετάβασης από ένα επίπεδο κατάρτισης σε άλλο είναι θέμα νομοθεσίας και των φορέων που αναλαμβάνουν ένα τέτοιο έργο. Όμως αποτελεί σοβαρό κίνητρο για ένα εργαζόμενο να μπορεί να ανέλθει επίπεδα ευθύνης και εργασιών μέσα από τη Δια Βίου Μάθηση. Πρακτικά έχουμε δει πολλούς εργαζόμενους και επαγγελματίες να έχουν πολύ ανώτερο επίπεδο από τον τυπικό τίτλο σπουδών τους.

Η πιστοποίηση γίνεται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) και ισχύουν τα 8 επίπεδα μαθησιακής αναφοράς του ευρωπαϊκού μηχανισμού αντιστοίχησης των μαθησιακών επιπέδων E.Q.F. (European Qualifications Framework).

Συμπεράσματα

            Η μάθηση, με βάση την «Ανδραγωγική» θεωρία του Knowles είναι ταυτόχρονα τέχνη και επιστήμη! Οι εκπαιδευόμενοι του σεμιναρίου υπήρξαν οι πρωταγωνιστές του! Συνδιαμόρφωσαν το μαθησιακό τους συμβόλαιο! Η εκπαίδευση έγινε με τη συναίνεσή τους, μακριά από παραδοχές και παγιωμένες αντιλήψεις. Δημιουργήθηκε ένα μαθησιακό περιβάλλον, όπου ήταν έκδηλη η αίσθηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της ισότιμης συμμετοχής. Και αυτό διαπιστώθηκε από τα φύλλα αξιολόγησής τους, στα οποία κατεγράφη η εκπλήρωση των στόχων που έθεσαν για την κάλυψη των κενών κατάρτισης.

Από την έρευνα, διαπιστώσαμε ότι χρειάζεται σοβαρή δουλειά στο θεωρητικό τομέα για να υπάρχει ισορροπία πρακτικών και θεωρητικών γνώσεων στο επάγγελμα, ούτως ώστε να αποκαθίσταται συνεχώς η ισορροπία μεταξύ δυνατότητας και πραγματικότητας κατά την εργασία.

Το σεμινάριο κατέδειξε ότι η Δια Βίου Μάθηση είναι αναγκαιότητα στα επαγγέλματα αλληλεξαρτώμενης εργασίας και αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την  επαγγελματική εξέλιξη του ανθρώπινου δυναμικού με την διαρκή ανανέωση και επικαιροποίηση των επαγγελματικών γνώσεων.

Παρατηρήθηκε ότι η Δια Βίου επαγγελματική μάθηση δεν μπορεί να αφορά αποσπασματικά κάποιο τμήμα του ανθρώπινου δυναμικού, διότι θα παρατηρηθούν αναντιστοιχίες στην απόδοση της εργασίας, με αποτέλεσμα να ακυρώνεται η αποδοτικότητα των νέων γνώσεων. Το εθελοντικό σύστημα προσφυγής στη δια βίου μάθηση δημιουργεί σοβαρές ανισορροπίες στην κατάρτιση των ενηλίκων, τόσο μέσα σε μια επιχείρηση, όσο και μεταξύ επιχειρήσεων και κλάδων, με αρνητικά αποτελέσματα στην παραγωγικότητα της εργασίας, στη οικονομία και στην απασχόληση.

Η δε νομοθέτηση της υποχρέωσης της δια βίου μάθησης ως απαραίτητης για τη συνέχιση της άσκησης του επαγγέλματος, θα συμβάλλει στην ομοιόμορφη άνοδο των επαγγελματικών γνώσεων και της παραγωγικότητας της εργασίας. Άλλωστε, η εκπόνηση των «Επαγγελματικών Περιγραμμάτων» αυτόν ακριβώς το σκοπό είχε.

Σοβαρό κίνητρο για την κατάρτιση των ενηλίκων είναι η πιστοποίηση των εμπειρικών και θεωρητικών γνώσεων από την άτυπη κατάρτιση και η αντιστοίχησή τους σε επίπεδα κατάρτισης, με αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα. Αυτό αποτελεί προτεραιότητα για τη σύνδεση των δράσεων με τους παραγωγικούς φορείς. Οι εκπαιδευόμενοι ενημερώθηκαν για την ευρωπαϊκή διάσταση της πιστοποίησης και τη θέσπιση σε ευρωπαϊκή κλίμακα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων – EQF (European Qualifications Framework) με τα 8 επίπεδα αναφοράς, τα οποία βασίζονται στα μαθησιακά αποτελέσματα του κάθε ατόμου. Η Ε.Ε. αναγνωρίζει πλέον τις πιστωτικές μονάδες, οι οποίες, προστιθέμενες, μπορούν να εξελίξουν το μαθησιακό συμβόλαιο του ατόμου από το ένα επίπεδο στο άλλο.

Η  Δια Βίου Μάθηση αποτελεί ατομικό και κοινωνικό στόχο! Είναι η οδός για  την  αύξηση της ατομικής παραγωγικότητας της εργασίας, τη βελτίωση της ζωής και  συμβολή  στη συνολική ανάπτυξη της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της εθνικής οικονομίας. Ο χρόνος αποτελεί τον αρωγό για συνεχή εξέλιξη, γιατί το σώμα δεν απομονώνεται από το πνεύμα, σύμφωνα με τη θεωρητική προσέγγιση του Jarvis. Και αυτό αποτελεί βαθιά στοχαστική αντίληψη!

 

(*) Η κ. Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson είναι:

–  Πτυχιούχος Γαλλικής Φιλολογίας,

– Εκπαιδεύτρια, ενταγμένη στο Μητρώο Εκπαιδευτών του Ε.Κ.Δ.Δ.Α. με θεματικές ενότητες διδασκαλίας «Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού» & «Ευρωπαϊκή Διάσταση στην Εκπαίδευση»,

–  Πρώην μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης (ΕΚΕΠΙΣ)

Η εμπειρία της αποτελεί ένα κράμα εργασίας στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα στα θέματα Δια Βίου Μάθησης.