- 13/03/2020
Διεθνείς έρευνες αναντιστοιχιών εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας
Της Αιμιλίας Λυμπεράκη – Besson
Τα αποτελέσματα της αντιστοιχίας τυπικών και ουσιαστικών προσόντων με την αγορά εργασίας, εξετάστηκαν σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Σιβιτανίδειο Σχολή Τεχνών & Επαγγελμάτων, στις 6 & 7 Μαρτίου 2020. Το συνέδριο οργάνωσε η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.) με γενικό θέμα: «Η αντιστοίχιση των ακαδημαϊκών προσόντων των ΑΕΙ με την εργασιακή επάρκεια».
Στο συνέδριο συμμετείχε με εισήγησή της η τακτική αρθρογράφος του eea.gr κα Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson με θέμα «Τα αποτελέσματα Διεθνών Ερευνών αντιστοιχίας τυπικών και ουσιαστικών προσόντων εργασίας στην Ελλάδα». Το θέμα είναι επίκαιρο και ενδιαφέρων, δεδομένου ότι βρισκόμαστε προ της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και η επίλυση των αντιφάσεων επαγγελματικής εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας είναι από τα πλέον επείγοντα ζητήματα.
Η εισήγηση όπως παρουσιάστηκε σε γραφήματα:
Ο καταμερισμός εργασίας
Η ιστορία του ανθρώπου είναι στην πραγματικότητα ιστορία διαρκούς αναζήτησης νέων γνώσεων, καταμερισμού εργασίας, εξειδίκευσης, μάθησης και προσαρμογής σε νέες μεθόδους παραγωγής. Αυτό είναι το κλειδί της ανάπτυξης του ανθρώπου.
Στα χρόνια της κλασσικής αρχαιότητας, αυτό διατυπώθηκε στο γνωστό ρητό:
«Γηράσκω αεί διδασκόμενος».
Η σύγχρονη εποχή
Σήμερα ζούμε το πέρασμα στην 4η βιομηχανική επανάσταση, στην ψηφιακή εποχή, στην αυτοματοποίηση και στην εισαγωγή των ρομπότ στην εργασία του ανθρώπου.
Βιομηχανία 4
Είναι εποχή μεγάλων απαιτήσεων αντιστοιχίας ικανοτήτων και προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού με τις νέες τεχνολογίες.
Κάθε αναντιστοιχία πλήττει την ανάπτυξη της οικονομίας, της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Χωρίς σύγχρονα συστήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων, η οικονομική ανάπτυξη θα μείνει πίσω
Αναγκαία η Δια Βίου Μάθηση
Σε κάθε περίπτωση, στη μάχη για να αντιστοιχηθούν ικανότητες και προσόντα στις νέες τεχνολογίες, το κλειδί είναι η Δια Βίου Μάθηση και η συνεχιζόμενη εκπαίδευση.
Οι αναντιστοιχίες θα είναι συνεχείς
Με δεδομένο ότι η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις και στους οργανισμούς προηγείται των ικανοτήτων και προσόντων των εξερχομένων από την ΕΕΚ και των εμπειριών του απασχολουμένου ανθρώπινου δυναμικού, θα παρουσιάζονται συνεχώς αναντιστοιχίες στην αγορά εργασίας.
Αναντιστοιχίες και brain drain
Αρνητικό αποτέλεσμα των αναντιστοιχιών, για την Ελλάδα είναι το brain drain.
Αναντιστοιχίες μεταξύ αγοράς εργασίας και αποκτημένων προσόντων και αναντιστοιχίες μεταξύ προσόντων και αμοιβής της εργασίας.
Μισό εκατομμύριο Έλληνες νέοι, εκ των οποίων το 70% απόφοιτοι ΑΕΙ, έφυγαν στην χρονική περίοδο 2008-2017.
Η επίλυση αυτών των αναντιστοιχιών θα σταματήσει τη διαρροή του υψηλής ειδίκευσης ανθρώπινου δυναμικού και θα επαναπατρίσει μέρος όσων έφυγαν.
Ο κόσμος αλλάζει
Η μετάβαση στην 4η βιομηχανική επανάσταση που ήδη άρχισε σε πολλές χώρες, φανέρωσε και τις αναντιστοιχίες ψηφιακής αγοράς εργασίας και ανθρώπινου δυναμικού.
Υπάρχει έλλειμμα υψηλού επιπέδου ψηφιακών δεξιοτήτων. Το έλλειμμα αυτό υπολογίζεται στις 500 χιλιάδες στην Ε.Ε., 1 εκ. στις ΗΠΑ, 200 χιλιάδες στον Καναδά, 100-200 χιλιάδες στην Αυστραλία. Ακόμη και στην Ινδία υπάρχει έλλειψη προσωπικού υψηλών δεξιοτήτων στην πληροφορική!
Αυτό συμβαίνει γιατί ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα στον τομέα της πληροφορικής και το ανθρώπινο δυναμικό δεν αναπληρώνει τις ανάγκες σε στελέχη με τον ίδιο ρυθμό.
Αναντιστοιχία στην αγορά εργασίας
Τα στοιχεία (2018) δείχνουν ότι το 36% των επιχειρήσεων αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πλήρωση κενών θέσεων εργασίας.
Πάνω από 1 στις 4 επιχειρήσεις (27,7%) αξιολογεί την έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων, ιδίως ψηφιακών, ως την σημαντικότερη δυσκολία στην πλήρωση κενών θέσεων εργασίας.
Σημαντικές ελλείψεις καταγράφονται ως προς τις τεχνικές / επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες και στο ήδη απασχολούμενο προσωπικό.
Ελλείψεις δεξιοτήτων στους ήδη απασχολούμενους
Νέες τεχνολογίες & εκπαίδευση
Στην Ελλάδα μόνο το 6,3% των εργαζομένων ηλικίας 18-64 ετών (έναντι 14,8% στην Ε.Ε.-28) συμμετέχουν σε προγράμματα ΕΕΚ.
Σε επιχειρήσεις που εφαρμόζουν προγράμματα ΕΕΚ συμμετέχει μόνο το 18% των εργαζομένων (έναντι 37% στην Ε.Ε.-28).
Προκύπτουν τεράστια κενά προετοιμασίας όσον αφορά και στις επενδύσεις και στην εκπαίδευση/κατάρτιση. Απαιτούνται παρεμβάσεις στη βάση της υλοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής προσαρμογής της οικονομίας στις νέες τεχνολογίες, με προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων, ανάπτυξη κόμβων ψηφιακής καινοτομίας κ.α.
Ψηφιακές δεξιότητες βάσει του δείκτη DESI – 2019 (Η Ελλάδα 4η από το τέλος)!
Προγράμματα ΕΣΠΑ. Δεν τα αξιοποιήσαμε!
Αρνητικά είναι τα αποτελέσματα έρευνας στους συμβούλους μάνατζμεντ από τον Σύνδεσμο Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ Ελλάδος (ΣΕΣΜΑ) για την συμβολή του ΕΣΠΑ στην αντιμετώπιση αναντιστοιχιών στην ελληνική οικονομία.
Μόνο το 24% θεωρεί σημαντική την συμβολή του στην ανάπτυξη.
Στην αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων, το άθροισμα του «λίγο» και «καθόλου» είναι στο 80,5%.
Στην σύνδεση έρευνας και εκπαίδευσης με την παραγωγή, το άθροισμα του «λίγο» και «καθόλου» είναι στο 80,2%
Στην αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων, το «λίγο» και «καθόλου» είναι στο 80,5%.
Στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων μέσω του ΕΣΠΑ, το «λίγο» και «καθόλου» είναι στο 63,3%.
Στον ψηφιακό μετασχηματισμό οι θετικοί ψήφοι είναι στο 50%, και στην εξοικονόμηση ενέργειας στο 39%.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση
Η Ελλάδα, στη δεκαετία 2008-2018, έχει τα υψηλότερα ποσοστά εγγραφής στα προγράμματα σπουδών όλων των χωρών του ΟΟΣΑ μεταξύ των ατόμων ηλικίας 19-24 ετών και των δεύτερων υψηλότερων ποσοστών μεταξύ 25-28 ετών (από 28% σε 43%).
Τα ποσοστά εγγραφής στα προγράμματα master, ωστόσο, είναι κάτω από το μ.ο. του ΟΟΣΑ και της Ε.Ε. μεταξύ των ατόμων ηλικίας 19-28 ετών.
Τα συνολικά ποσοστά τριτοβάθμιας εγγραφής για τα άτομα ηλικίας 19-20 ετών και 21-22 ετών είναι το τέταρτο υψηλότερο σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ και το ποσοστό για τα άτομα ηλικίας 23-34 ετών είναι το τρίτο υψηλότερο (Σχήμα 1). Οι γυναίκες αποτελούν το 52% των νεοεισερχομένων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και έχουν το υψηλότερο ποσοστό ολοκλήρωσης στο επίπεδο του πτυχιούχου (81% σε σύγκριση με το 74%).
Επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων
Υπερεκπαίδευση και αναντιστοιχίες
Στην περίοδο 2008-2017 το ποσοστό υπερεκπαιδευμένης απασχόλησης αυξήθηκε κατά 60,6%, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τρεις στους δέκα απασχολούμενους με υψηλά προσόντα να καλύπτουν θέσεις εργασίας για χαμηλότερου επιπέδου προσόντα.
Οι 10 κλάδοι με τη μεγαλύτερη αναντιστοιχία υπερεκαπίδεσης
Εξελίξεις στον εργασιακό χώρο
Η ταχύτητα με την οποία η επιστήμη ανατρέπει τα στοιχεία των επενδυμένων μέσων παραγωγής και της οργάνωσης της εργασίας αυξάνεται με γεωμετρικούς ρυθμούς.
Σε 20 χρόνια οι εξελίξεις στον χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών θα είναι μεγαλύτερες από εκείνες που έχουν σημειωθεί τα τελευταία 200 χρόνια.
Στα επόμενα χρόνια πάνω από το 50% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού θα εργάζεται σε υπηρεσίες με άμεση ή έμμεση σχέση με την πληροφορική.
10 επαγγέλματα με προοπτική την επόμενη 5ετία
Σύμφωνα με έρευνα (2019) της εταιρείας Employ (Σύμβουλοι Εκπαίδευσης και Σταδιοδρομίας), τα 10 επαγγέλματα που θα παρουσιάσουν μεγαλύτερη ζήτηση την επόμενη 5ετία είναι:
1.Επιστήμονες των δεδομένων (Data Scientists),
- Αναλογιστές
3. Βιοιατρικοί Μηχανικοί
4. Γεωργικοί Μηχανικοί
5. Βιοτεχνολόγοι
6. 3D Specialists & Designers
7. Μηχανικοί Ρομποτικής – Α.Ι.
8. Solutions Engineers
9. UX Designers
Οριζόντιες αναντιστοιχίες
Στην Ελλάδα ένα σημαντικό αναντιστοιχίας αφορά αυτούς που δεν απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που σχετίζονται με το γνωστικό πεδίο των σπουδών τους.
Δείκτης οριζόντιας αναντιστοιχίας (%) πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευση
Δεξιότητες με μεγαλύτερες δυσκολίες εξεύρεσης ανθρώπινου δυναμικού
Αυτοματισμός και χρήση ρομπότ στην Ε.Ε.
Ποσοστό επιχειρήσεων με χρήση ρομπότ, 2018. Η Ελλάδα 3η από το τέλος
Παγκόσμια έρευνα αναντιστοιχιών
Οι ανάγκες σε δεξιότητες αλλάζουν ταχύτατα. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση επιδρούν καταλυτικά στην ταχεία αλλαγή των απαραίτητων τεχνικών προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού.
Έρευνα της Manpower Group σε 24.419 εργοδότες από 44 χώρες έδειξε ότι οι εργοδότες στην Ιαπωνία καταγράφουν τη μεγαλύτερη δυσκολία να καλύψουν θέσεις εργασίας που απαιτούν συγκεκριμένες δεξιότητες με ποσοστό 88%, ακολουθεί η Ρουμανία με 86%, η Ταϊβάν με 77% και η Ελλάδα επίσης με 77%, καταλαμβάνοντας την 3η θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Αντιθέτως, ευρωπαϊκές χώρες που φαίνεται να μην αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα προσέλκυσης ταλέντων είναι η Ιρλανδία (27%), το Ηνωμένο Βασίλειο (23%) και η Κίνα (16%).
Έρευνες PIAAC και ΟΟΣΑ
Κίνδυνοι
Η τελευταία έρευνα PIAAC της Περιφέρειας Αττικής και του Ε.Ε.Α. το 2015 για την «Αποτύπωση των αναγκών αγοράς εργασίας στην Περιφέρεια Αττικής-2015» έδειξε ότι το 65,88% των εργαζομένων κινδυνεύει να χάσει την εργασία του στα επόμενα χρόνια λόγω ανεπάρκειας ψηφιακών ικανοτήτων.
Συγκρίσεις
Σύμφωνα με τον Ο.Ο.Σ.Α., η Ελλάδα κατέχει την 3η θέση μετά την Ισπανία και την Ιταλία σε χαμηλές δεξιότητες ενηλίκων με ποσοστό 36% έναντι μ.ο. του Ο.Ο.Σ.Α. 27% και 15% της καλύτερης επίδοσης, της Φινλανδίας. Αυτό το αρνητικό χάσμα δεξιοτήτων και αναγκών αγοράς εργασίας πρέπει να καλυφθεί από νέους πτυχιούχους.
Τι ζητά η αγορά εργασίας;
Δεξιότητες Απασχολησιμότητας (employability skills)
Hard skills (IQ), είναι το σύνολο των δεξιοτήτων ενός ατόμου και η ικανότητά του να εκτελεί ένα συγκεκριμένο τύπο εργασίας ή δραστηριότητας
Soft skills (EQ), είναι τα προσωπικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου που ενισχύουν την αλληλεπίδραση του στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον και καθορίζουν την εργασιακή του απόδοση και τις προοπτικές για καριέρα
Δημιουργικότητα (Creativity)
Καινοτομία (Innovation)
Πρωτοβουλία
Συνέπεια και Εμπιστοσύνη
Επιχειρηματικότητα (Entrepreneurship)
Ένα σύστημα αυτοεξέλιξης εφ’ όρου ζωής
Θα αποτολμούσα μια παρατήρηση …
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα, σε όλα τα επίπεδα θα πρέπει να διδάσκει, πέρα από τις τυπικές και ουσιαστικές γνώσεις και ένα διαλεκτικό, εξελισσόμενο σύστημα αυτοελέγχου και αναβάθμισης των κατεκτημένων γνώσεων, προσόντων και δεξιοτήτων.
Με βάση το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων (EQF), θα μπορούσε ο κάθε εργαζόμενος να βρίσκει το έλλειμμα προσόντων του και να ακολουθήσει τη διαδικασία αναπλήρωσής τους.
«Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φωτιά που πρέπει ν’ ανάψει»!
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
Τι απαιτείται
Ένα ολοκληρωμένο ολιστικό σύστημα έρευνας και παρακολούθησης, εθνικά και διεθνώς, του συνόλου των εξελίξεων στην αγορά εργασίας, στις νέες τεχνολογίες, στην Εκπαίδευση – Τεχνολογική Κατάρτιση και στη Δια Βίου Μάθηση που θα δείχνει τις τάσεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα για να μπορούν τα όργανα πολιτικής και εκτέλεσης της Εκπαίδευσης, να διαμορφώνουν, σε όλα τα επίπεδα, τα προγράμματα μείωσης των αναπόφευκτων αναντιστοιχιών στην αγορά εργασία
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου χρειάζεται ολιστική προσέγγιση και συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων, των επιχειρήσεων, της Πολιτείας και της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Ανάσχεση του brain drain σημαίνει … brain gain …
Να διατηρηθεί ένα σταθερό αξιοκρατικό σύστημα που θα δίνει ευκαιρίες και θα αξιοποιεί κατάλληλα το καλύτερο δυναμικό που είτε είναι στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό και πρέπει να επιστρέψει στη χώρα.
Καλές οι συμβουλές και οι προτάσεις του ΣΕΒ για το τι πρέπει να γίνει για την ανάσχεσή του, αλλά η επιστροφή των νέων από το εξωτερικό και η καλυτέρευση των συνθηκών για όσους παραμένουν στην Ελλάδα περνάει μέσα από την ουσιαστική αύξηση των μισθών τους, ανάλογα τα προσόντα τους και τις ιδιαίτερες δεξιότητές τους.
Εθνική στρατηγική
Η χώρα μας να αποκτήσει μία εθνική στρατηγική στο θέμα της Δια Βίου Μάθησης, της Κατάρτισης και της επανατοποθέτησης στην αγορά εργασίας, δημιουργώντας μία κουλτούρα εργασιακής κινητικότητας, μάθησης και δημιουργίας, που θα μπορέσει μεσοπρόθεσμα, να κινητοποιήσει τους κατάλληλους πόρους, που θα αποτελέσουν τον καταλύτη των επενδύσεων και της μόνιμης αύξησης του ΑΕΠ με πραγματικές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, που τόσο η χώρα μας έχει ανάγκη.
Κλειδί η Τεχνητή Νοημοσύνη
Η προσαρμογή στις απαιτήσεις και τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι επιλογή, αλλά αναγκαιότητα για την Ελλάδα και για την Ευρώπη, καθώς οι ανταγωνιστικές πιέσεις θα εντείνονται στα επόμενα χρόνια.
Πηγές:
Δελτίο ΣΕΒ 17/2/2020
https://www.eea.gr/arthra-eea/etsi-tha-ginoume-protopori-stin-pliroforiki
https://www.eea.gr/arthra-eea/viomichania-4-choris-sigchrona-sistimata-anaptixis-dexiotiton-i-ikonomiki-anaptixi-tha-
Έρευνα του ΣΕΒ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ»
https://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/52350/memo_erevna_sev_dexiotites_18.9.2019.pdf
European Commission, Digital Scoreboard 2019, Επεξεργασία ΣΕΒ
Δελτίο ΣΕΒ 1/12/2019
https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi
ΣΕΒ
https://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/52350/ST%20Presentation_%CE%A7%CE%99_final_v6.pdf
ΣΕΒ: «Ποσοτική έρευνα σε βιομηχανικές επιχειρήσεις για ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού» 7-10 /2018
Πηγή: Υπολογισμός ΣΕΒ από στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ
https://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/51928/SR%20%CE%9C%CE%95%2028%202%202019%20_anantistoixia_prosonton.pd
ΣΕΒ «Ποσοτική έρευνα σε βιομηχανικές επιχειρήσεις επί θεμάτων ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού» Ιούλιος – Οκτώβριος 20
Πηγή: E.E. Integration of Digital Technology – Digital Economy and Society Index Report 2019 – Integration of Digital Technolo
https://www.manpowergroup.gr/ereuna-eleipsis-talentou-manpowergroup-2019/
Η κα Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson είναι Σύμβουλος Εκπαίδευσης ΥΠAI.Θ, Εμπειρογνώμων management ανθρώπινου δυναμικού & Ευρωπαϊκών Πολιτικών Ε.Κ.Δ.Δ.Α, Εμπειρογνώμων ErasmusPro Εμπειρογνώμων εκπαίδευσης ενηλίκων Ι.Κ.Υ, μέλος Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.
Β