Όροι για τη διαγραφή από το φορολογικό μητρώο μη δημοσιευμένης παραίτησης νόμιμου εκπροσώπου ανώνυμης εταιρίας

Μοιράσου το στο

Γράφει ο Στάθης Δημ. Σταματελόπουλος, Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.

Με την υπ. αριθμ. 1366/2021 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας επιλύθηκε ένα σημαντικό ζήτημα, το οποίο πολλές φορές έχει απασχολήσει τόσο την φορολογική αρχή, όσο και τους νομίμους εκπροσώπους νομικών προσώπων, οι οποίοι καίτοι παραιτήθηκαν νομότυπα από την θέση του νομίμου εκπροσώπου του νομικού προσώπου, υποβάλλοντας την παραίτηση τους στο αρμόδιο όργανο της εταιρείας, δεν προέβησαν στην συνέχεια στην τήρηση των όρων της προβλεπόμενης από το νόμο δημοσιότητας για την παραίτηση τους αυτή και ειδικότερα δεν προέβησαν στην δημοσίευση της παραίτησης τους είτε στο ΦΕΚ ΑΕ και ΕΠΕ (που ίσχυε παλαιότερα για την δημοσιότητα των πράξεων των ανωνύμων εταιρειών και των εταιρειών περιορισμέ της ευθύνης), είτε πλέον, στο τηρούμενο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.) του οικείου Επιμελητηρίου, με αποτέλεσμα η αρμόδια φορολογική αρχή να αρνείται να προβεί στην αναδρομική (από τον χρόνο υποβολής της παραίτησης τους) διαγραφή τους από το τηρούμενο φορολογικό μητρώο, επικαλούμενη την μη τήρηση των όρων της δημοσιότητας .

Σύμφωνα με την πλειοψηφούσα κρίση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, αν δεν έχουν τηρηθεί οι διατυπώσεις δημοσιότητας, που ο νόμος επιβάλλει, ο παραιτηθείς νόμιμος εκπρόσωπος, που υποβάλλει αίτημα διαγραφής του από το μητρώο αυτό, δεν αρκεί να αποδείξει μόνο ότι έχει γνησίως και νομίμως παραιτηθεί, αλλά επιπρόσθετα θα πρέπει να αποδείξει ότι, έχει επιδείξει και τη δέουσα επιμέλεια για την πρόκληση των κατά νόμο δημοσιεύσεων, ή ότι ανυπαιτίως αγνοεί την μη τήρηση τους από τα αρμόδια όργανα της ανώνυμης εταιρείας .

Ειδικότερα, με την προσβαλλόμενη πράξη της φορολογικής αρχής απορρίφθηκε αίτηση διαγραφής του αιτούντος (παραιτηθέντος νομίμου εκπροσώπου ανώνυμης εταιρείας), από το φορολογικό μητρώο ανωνύμου εταιρείας, αναδρομικώς από την ημερομηνία της παραίτησής του από τη θέση νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας αυτής. Το αίτημα απερρίφθη από την φορολογική αρχή με την αιτιολογία ότι, καίτοι αποδεικνύεται η υποβληθείσα παραίτηση του, προς το αρμόδιο εταιρικό όργανο, πάντως, δεν προσκόμισε στη φορολογική αρχή αποδεικτικά των κατά νόμο δημοσιεύσεων της παραιτήσεώς του, ούτε δε και ορισμού προσωρινής διοικήσεως της εταιρίας .

Το Ανώτατο Δικαστήριο δικάζοντας σε Ολομέλεια δέχθηκε, κατά πλειοψηφία ότι, από τον συνδυασμό των διατάξεων περί φορολογικού μητρώου και περί εμπορικής δημοσιότητας, όπως ίσχυαν κατά τον κρίσιμο χρόνο (αλλά και μεταγενεστέρως), συνάγεται ότι, τα στοιχεία των ανωνύμων εταιρειών, για τα οποία ο νόμος επιβάλλει διατυπώσεις δημοσιότητας, καταχωρίζονται στο φορολογικό μητρώο, όπως προκύπτουν από τις αντίστοιχες καταχωρίσεις και δημοσιεύσεις του εμπορικού μητρώου (του Μητρώου Ανωνύμων Εταιρειών, που ίσχυε και τηρούνταν κατά τον κρίσιμο χρόνο ασκήσεως της ένδικης αίτησης ακύρωσης και ήδη του Γ.Ε.ΜΗ.), τέτοια δε στοιχεία είναι και αυτά που αφορούν την ταυτότητα των νομίμων εκπροσώπων τους.

Έτσι, για τη διαγραφή από το φορολογικό μητρώο ανωνύμου εταιρείας (ή άλλης νομικής οντότητας, τα στοιχεία της οποίας καταχωρίζονται στο μητρώο αυτό), προσώπου που έχει απολέσει την ιδιότητα του προέδρου διοικητικού συμβουλίου, ή διευθύνοντος συμβούλου (και εν γένει την ιδιότητα του νομίμου εκπροσώπου της νομικής οντότητας), συνεπεία αποχωρήσεως, παύσεως, ή παραιτήσεως του, θα πρέπει να έχουν τηρηθεί και οι κατά τα ανωτέρω νόμιμες διατυπώσεις της εμπορικής δημοσιότητας δηλαδή η καταχώριση στο μητρώο ανωνύμων εταιρειών και η δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ή μετέπειτα η καταχώρηση των στοιχείων αυτών στο Γ.Ε.ΜΗ..

Και τούτο, διότι, ναι μεν, όπως έχει παγίως κριθεί, οι διατυπώσεις της δημοσιότητας αυτής έχουν βεβαιωτικό – δηλωτικό και όχι συστατικό χαρακτήρα, με συνέπεια η μη τήρηση των διατυπώσεων αυτών να μην επιδρά καθ’ εαυτή στο κύρος της παραιτήσεως, η εταιρεία όμως, όπως ρητά ορίζεται στην παρ. 13 του άρθρου 7β του ν. 2190/1920, (ήδη αντίστοιχη είναι η διάταξη του άρθρου 94 του Ν.4635/2019, για την λειτουργία του Γ.Ε.ΜΗ.), δεν δύναται κατ’ αρχήν να αντιτάξει την επελθούσα μεταβολή στους τρίτους, εκτός εάν επικαλεσθεί και αποδείξει ότι την γνώριζαν. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε δε κατά πλειοψηφία ότι, στους τρίτους αυτούς περιλαμβάνεται και το Δημόσιο, στις δε έννομες σχέσεις του με την εταιρεία περιλαμβάνονται και αυτές που απορρέουν από τη φορολογική νομοθεσία, μεταξύ άλλων και από τις ως άνω διατάξεις περί φορολογικού μητρώου (καθώς και από τις διατάξεις που καθιερώνουν αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων για την καταβολή εταιρικών οφειλών).

Περαιτέρω κρίθηκε ότι, αν η εταιρεία, δια του Διοικητικού της .Συμβουλίου, ή και με επιμέλεια οποιουδήποτε ενδιαφερομένου, και ιδίως των διευθυνόντων αυτή φυσικών προσώπων, δεν έχει ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις εμπορικής δημοσιότητας που υπέχει, ( με την καταχώρηση της σχετικής δήλωσης παραίτησης ή παύσης του νομίμου εκπροσώπου της στο Γ.Ε.ΜΗ.), με συνέπεια ο παραιτηθείς να βρεθεί στην ανάγκη να υποβάλει ο ίδιος στην φορολογική αρχή αίτημα διαγραφής του από το φορολογικό μητρώο της εταιρείας (με αυταπόδεικτο το έννομο συμφέρον του, αφού η εγγραφή του θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάληψη μέτρων εις βάρος του για φορολογικές υποχρεώσεις της εταιρείας), προβάλλοντας ότι, δεν έχει πια, λόγω παραίτησης του, κάποια από τις επίμαχες ιδιότητες, ο τελευταίος δεν αρκεί να επικαλεσθεί και να αποδείξει, προσκομίζοντας τα προς τούτο στοιχεία, ότι έχει εγκύρως και σπουδαίως παραιτηθεί, αλλά απαιτείται, επιπλέον της παραιτήσεως, να αποδείξει ότι, έχει επιδείξει τη δέουσα επιμέλεια για να προκαλέσει τις προβλεπόμενες από τον νόμο δημοσιεύσεις (ή έστω ότι, ανυπαιτίως αγνοούσε τη μη δημοσίευση της παραίτησής του).

Τέλος, με την ως άνω απόφαση κρίθηκε ότι, αυτή η απαιτούμενη υποχρέωση δέουσας επιμέλειας δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι, παραβιάζει ούτε και τις αρχές της αναλογικότητας και της ασφάλειας δικαίου, γιατί αφορά υπεύθυνους διοικούντες ανώνυμη εταιρεία, που εκουσίως αναδέχθηκαν τη σχετική ιδιότητα με τις απορρέουσες από αυτή νόμιμες υποχρεώσεις τους, ευχερώς και αυτονοήτως γνωστές σ’ αυτούς από μόνη την ιδιότητά τους αυτή. Η δε φορολογική αρχή υποχρεούται στην περίπτωση αυτή να ερευνήσει στην ουσία του το ζήτημα, στο πλαίσιο άσκησης των ελεγκτικών της αρμοδιοτήτων, προκειμένου να αποφανθεί αν συντρέχει πράγματι έγκυρη παραίτηση του αιτούντος, και σε καταφατική περίπτωση, να τον διαγράψει από τότε που παραιτήθηκε, από το μητρώο, υπό την έννοια της καταχώρισης σ’ αυτό της γενομένης διαπίστωσης.