- 17/09/2021
Περικοπή σύνταξης – Υποχρεώσεις απασχολούμενων συνταξιούχων
Γράφει η Ελένη Καραβέλα, Δικηγόρος – Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.
Με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση που επήλθε με το Νόμο 4670/2020, μεταβλήθηκε μεταξύ άλλων και το καθεστώς των συνταξιούχων που εξακολουθούν να παράσχουν εργασία ή να αυτοαπασχολούνται.
Με το προγενέστερο καθεστώς του Νόμου 4387/2016 προβλεπόταν ότι στους εξ ιδίου δικαιώματος συνταξιούχους του Δημοσίου, καθώς και όλων των φορέων, ταμείων, κλάδων ή λογαριασμών που εντάσσονται στον Ε.Φ.Κ.Α., οι οποίοι αναλαμβάνουν εργασία ή αποκτούν ιδιότητα ή δραστηριότητα υποχρεωτικώς υπακτέα στην ασφάλιση του Ε.Φ.Κ.Α., οι ακαθάριστες συντάξεις κύριες και επικουρικές καταβάλλονται μειωμένες σε ποσοστό 60% για όσο χρόνο απασχολούνται ή διατηρούν την ιδιότητα ή την δραστηριότητα (άρθρο 20).
Με το Νόμο 4670/2020 αντικαταστάθηκε το ως άνω άρθρο και το ποσοστό της περικοπής της σύνταξης μειώθηκε σε 30%. Η εν λόγω αλλαγή κρίθηκε αναγκαία, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου, έτσι «ώστε οι συνταξιούχοι, οι οποίοι έχουν ανάγκη να εργαστούν να μπορούν να συμπληρώσουν το εισόδημά τους.»
Κατά το ισχύον καθεστώς, σύμφωνα με το άρθρο 20 του Ν.4387/2016, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 27 του Ν.4670 και τροποποιήθηκε με το άρθρο 53 του Ν.4777/2021 «Στους εξ ιδίου δικαιώματος συνταξιούχους του e-Ε.Φ.Κ.Α., οι οποίοι έχουν ήδη αναλάβει ή αναλαμβάνουν από της δημοσιεύσεως του νόμου εργασία ή αποκτούν ιδιότητα ή δραστηριότητα υποχρεωτικώς υπακτέα στην ασφάλιση του e-Ε.Φ.Κ.Α., οι ακαθάριστες συντάξεις κύριες και επικουρικές καταβάλλονται μειωμένες κατά ποσοστό 30% για όσο χρονικό διάστημα απασχολούνται ή διατηρούν την ιδιότητα ή τη δραστηριότητα.»
Ειδικότερη πρόβλεψη υπάρχει για συνταξιούχους, οι οποίοι έχουν ήδη αναλάβει ή αναλαμβάνουν από της δημοσιεύσεως του νόμου εργασία ή αποκτούν ιδιότητα ή δραστηριότητα σε φορείς της Γενικής Κυβέρνησης υποχρεωτικώς υπακτέα στην ασφάλιση του e-Ε.Φ.Κ.Α., για τους οποίους αναστέλλεται πλήρως η καταβολή των κύριων και επικουρικών συντάξεων εφόσον δεν έχουν συμπληρώσει το 61ο έτος της ηλικίας τους έως και τις 28.2.2021 και το 62ο έτος από την 1η.3.2022 και εφεξής.
Μεταβατικό καθεστώς προβλέφθηκε για τους συνταξιούχους, οι οποίοι είχαν αναλάβει πριν την έναρξη ισχύος του Ν.4387/2016 εργασία ή είχαν αποκτήσει ιδιότητα ή δραστηριότητα υποχρεωτικώς υπακτέα στην ασφάλιση, η οποία συνεχίζεται και για τους οποίους προβλεπόνταν εξαίρεση από το άρθρο 20 του ν. 4387/2016, καθώς και από τις προϊσχύουσες αυτού διατάξεις, οι οποίοι υπάγονται στις διατάξεις του νέου άρθρου από την 1η.3.2022.
Συμπερασματικά, εφόσον ο συνταξιούχος εργάστηκε ή αυτοαπασχολήθηκε από 13/5/2016 και μετά μέχρι 28/2/2020, ασφαλιζόμενος υποχρεωτικά στον e-ΕΦΚΑ, το ακαθάριστο μηνιαίο ποσό της κύριας σύνταξής του μειώνεται κατά 60% για όσο χρόνο εργάστηκε (εγκ. 33/2017), ενώ εάν μετά την 28/2/2020 συνέχισε να εργάζεται με υποχρεωτική ασφάλιση στον e-ΕΦΚΑ (ανεξαρτήτως εάν μεσολάβησε διακοπή της εργασίας από 1.3.2020), το ακαθάριστο μηνιαίο ποσό της κύριας σύνταξής του μειώνεται κατά 30% (εγκ. 34/2020).
Σε περίπτωση δε συνταξιούχου που απασχολούνταν ήδη πριν από τις 13.5.2016 εφαρμοστέες είναι οι προϊσχύουσες του άρθρου 20 του Ν. 4387/2016 διατάξεις. Επί παραδείγματι για συνταξιούχο του ιδιωτικού τομέα το ακαθάριστο ποσό της σύνταξης που ξεπερνά τα 1007,00 € μειώνεται κατά 70%. Εφόσον συνεχίζει εργαζόμενος από 1/3/2020 και μετά, με υποχρεωτική ασφάλιση στον e-ΕΦΚΑ, το ποσό της σύνταξής του θα εξακολουθήσει να υπόκειται στην ανωτέρω μείωση μέχρι τις 28/2/2022, ενώ από 1/3/2022 και με την προϋπόθεση ότι θα συνεχίζει εργαζόμενος και κατά την ημερομηνία αυτή, το ακαθάριστο ποσό της μηνιαίας σύνταξης θα μειωθεί κατά 30%. Για συνταξιούχο του δημόσιου τομέα που απασχολείται πριν από τις 13.5.2016 και συνεχίζει εργαζόμενος στον δημόσιο τομέα, από ενάρξεως συνταξιοδότησης και μετά την 13/5/2016 εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 14 του άρθρου 8 του Ν. 2592/1998, δηλαδή η σύνταξή του μειώνεται κατά 70%.
Με την υπ’ αρ. οικ. 48351/08.07.2021 (ΦΕΚ Β’ 3083/14-07-2021) απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθορίστηκαν οι όροι και η διαδικασία διασταύρωσης και ελέγχου στοιχείων μεταξύ του ΣΕΠΕ και του e-EΦΚΑ για συνταξιούχους που απασχολούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 20 του ν. 4387/2016.
Συγκεκριμένα, υποχρέωση προς δήλωση της απασχόλησής τους έχουν οι κάτωθι κατηγορίες:
- Οι συνταξιούχοι λόγω γήρατος όλων των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ φορέων και του δημοσίου, συμπεριλαμβανομένων και των προσώπων που λαμβάνουν χορηγία ή βουλευτική σύνταξη, οι οποίοι, είτε έχουν αναλάβει εργασία ή ιδιότητα ή δραστηριότητα έως και την 28η.2.2020, είτε αναλαμβάνουν εργασία ή αυτοαπασχόληση από την 29η.2.2020 και εφεξής, εφόσον για την εργασία ή την ιδιότητα ή την δραστηριότητα προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης στον e-ΕΦΚΑ, σύμφωνα με τις σχετικές γενικές, ειδικές ή καταστατικές διατάξεις των πρώην φορέων που εντάχθηκαν στον e-ΕΦΚΑ, υποχρεούνται στην υποβολή σχετικής δήλωσης στις καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες εκκαθάρισης συντάξεων του e-ΕΦΚΑ έως την υλοποίηση της ηλεκτρονικής εφαρμογής της παρ. 1 του άρθρου 3 της απόφασης.
- Οι ασφαλισμένοι όλων των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ φορέων και του Δημοσίου, οι οποίοι κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης λόγω γήρατος, συνεχίζουν να εργάζονται ή να αυτοαπασχολούνται, υποχρεούνται να το δηλώσουν στην αίτηση συνταξιοδότησης.
- Συνταξιούχοι, οι οποίοι είχαν αναλάβει εργασία πριν την 13.5.2016 και δεν ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 20 του ν. 4387/2016 και βάσει του προϊσχύοντος νομοθετικού πλαισίου εξαιρούνταν από τις επιπτώσεις της απασχόλησής τους αυτής, με βάση γενικές ή ειδικές διατάξεις, και οι οποίοι συνεχίζουν την εργασία τους και μετά την 28.2.2020, υποχρεούνται στην υποβολή σχετικής δήλωσης στις καθ’ ύλην αρμόδιες για την εκκαθάριση της κύριας και επικουρικής σύνταξης υπηρεσίες του e-ΕΦΚΑ για την περίοδο απασχόλησης από την 1.3.2022 και εφεξής. Η υποχρέωση δήλωσης απασχόλησης με το προϊσχύον κανονιστικό πλαίσιο διατηρείται.
- Οι συνταξιούχοι του e-Ε.Φ.Κ.Α. πρώην Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (Ν.Α.Τ.) που παρέχουν εκπαιδευτικό έργο με σύμβαση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου και ωριαία αντιμισθία στη δημόσια ναυτική εκπαίδευση, από την 1η.1.2017 και έως τις 31.8.2022, υποχρεούνται στην υποβολή σχετικής δήλωσης από 1.9.2022.
Σημειώνεται δε ότι σε περίπτωση που μετά από έλεγχο διαπιστωθεί μη υποβολή της σχετικής δήλωσης από τους υπόχρεους επιβάλλεται πρόστιμο, το οποίο αντιστοιχεί στο ύψος δώδεκα (12) μηνιαίων κύριων και επικουρικών συντάξεων του παραβάτη. Εάν το ποσό της οφειλής αφορά κύρια σύνταξη δύναται να αποπληρωθεί με παρακράτηση έως του ποσού του ενός τετάρτου (1/4) από το ύψος της μηνιαίας σύνταξης, ενώ εάν αφορά επικουρική σύνταξη δύναται να αποσβένεται με συμψηφισμό με τις δικαιούμενες επικουρικές συντάξεις και εφάπαξ παροχή. Σε κάθε άλλη περίπτωση το ποσό της οφειλής εισπράττεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΚΕΔΕ).
Για τον έλεγχο και τη διασταύρωση των στοιχείων των συνταξιούχων που απασχολούνται, υλοποιείται ηλεκτρονική εφαρμογή στον e-ΕΦΚΑ για την ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων των συνταξιούχων (άρθρο 3).
Οι ήδη υποβληθείσες δηλώσεις απασχόλησης συνταξιούχων καθώς και τα στοιχεία πληρωμών συντάξεων του e-ΕΦΚΑ διασταυρώνονται σε περιοδική βάση, με τα στοιχεία των Αναλυτικών Περιοδικών Δηλώσεων (ΑΠΔ) του e-ΕΦΚΑ, τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ και στοιχεία άλλων πληροφοριακών συστημάτων σύμφωνα με τα δικαιώματα πρόσβασης και ανταλλαγής πληροφοριών των υπηρεσιών του e-ΕΦΚΑ, προκειμένου να εντοπίζονται περιπτώσεις συνταξιούχων που απασχολούνται και δεν έχουν υποβάλει σχετική δήλωση στον e-ΕΦΚΑ.
Μέχρι την ενεργοποίηση της ηλεκτρονικής εφαρμογής της παραγράφου 1, η αρμόδια υπηρεσία εκκαθάρισης συντάξεων καταχωρεί τα στοιχεία των απασχολούμενων συνταξιούχων στο πληροφοριακό σύστημα πληρωμών συντάξεων του e-ΕΦΚΑ, το φορέα απασχόλησης και τη διάρκεια απασχόλησης, προκειμένου να διενεργηθούν μειώσεις στο ποσό των συντάξεων, για όσο χρονικό διάστημα ο συνταξιούχος απασχολείται.