tuv-iso-logo tuv-iso-27001-logo

Ποινικές & διοικητικές κυρώσεις για την παραβίαση των μέτρων ασφαλείας για την προστασία από τον κοροναϊό

Από τον Ευστάθιο Σταματελόπουλο, Νομικό Συνεργάτη του Ε.Ε.Α.


Μετά την έκδοση τριών Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου και την κατ’ εξουσιοδότηση αυτών, αναμενόμενη έκδοση, πληθώρας Υπουργικών Αποφάσεων, οι οποίες θα εξειδικεύουν τα ειδικότερα μέτρα, για την προστασία της δημόσιας υγείας από τον κοροναϊό, και εν μέσω της πρωτοφανούς κατάστασης, που έχει δημιουργηθεί για όλους τους κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς και τις επιχειρήσεις καθίσταται  αναγκαίο να προσδιοριστούν και να επισημανθούν, όλες οι προβλεπόμενες ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, που μπορούν και πρέπει να επιβληθούν στους παραβάτες των τιθέμενων απαγορεύσεων, καθώς η παραβίαση των σχετικών περιορισμών και απαγορεύσεων αντανακλά άμεσα και επικίνδυνα, τόσο στην δημόσια υγεία, όσο και στην υγεία και ασφάλεια κάθε πολίτη και θέτει ουσιαστικά σε άμεσο κίνδυνο και την κοινωνική συνοχή .

Ειδικότερα και αναφορικά με τις προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις ισχύον τα εξής :

Πέραν των ειδικότερων ποινικών κυρώσεων, που προβλέπουν οι εκδοθείσες Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, στις οποίες και θα αναφερθούμε κατωτέρω, η βασική ποινική διάταξη, για την τιμώριση όσων, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, παραβιάζουν τα μέτρα που έχουν ληφθεί και διαταχθεί για να αποτραπεί η εισβολή, ή η διάδοση μίας μεταδοτικής ασθένειας όπως αυτή του κοροναϊού, είναι αυτή του άρθρου 285 του Ποινικού μας Κώδικα, η οποία προβλέπει τα εξής :

 

  1. Όποιος παραβιάζει τα μέτρα, που έχει διατάξει ο νόμος, ή η αρμόδια αρχή, για να αποτραπεί η εισβολή, ή η διάδοση μίας μεταδοτικής ασθένειας τιμωρείται : α) με φυλάκιση έως τρία έτη, ή χρηματική ποινή αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ζώα, β) με φυλάκιση και χρηματική ποινή, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος μετάδοσης της ασθένειας σε αόριστο αριθμό προσώπων .

 

  1. Αν η παραβίαση είχε ως αποτέλεσμα να μεταδοθεί η ασθένεια σε ζώα, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή και αν είχε ως αποτέλεσμα να μεταδοθεί σε άνθρωπο επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα έτη .

 

  1. Αν η παραβίαση είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο άλλου επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει ισόβια κάθειρξη.

Μάλιστα, σύμφωνα με εγκύκλιο, που εξέδωσε στις 12 Μαρτίου ο  Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, κ. Πλιώτας απευθυνόμενη προς τους κ.κ. Εισαγγελείς Εφετών της χώρας και δι’ αυτών στους κ. κ. Εισαγγελείς Πρωτοδικών της Περιφέρειας τους επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι :

¨Με αφορμή τα διαθέσιμα επιδημιολογικά φαινόμενα της νόσου του κοροναϊού και την έκδοση  διατάξεων από για αρμόδιες αρχές, για τη λήψη μέτρων, προς πρόληψη, υγειονομική παρακολούθηση και περιορισμό της διάδοσης της νόσου, κρίνουμε σκόπιμο να επισημάνουμε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων μας, από τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. ιγ και 24 παρ. 5 στοιχ. α του Ν. 1756/1988, ότι εκτός των επιφυλασσομένων στις διατάξεις αυτές, ιδίων ποινικών κυρώσεων, σε βάρος όσων τις παραβαίνουν, πρωτίστως, διεκδικεί συναφώς την εφαρμογή της, η βασική πρόβλεψη του άρθρου 285ΠΚ, που απειλεί, συντρεχόντων των όρων της και υπό τις διαβαθμίσεις της, εξαιρετικά αυξημένες ποινικές κυρώσεις, εναντίον όσων παραβιάζουν τα μέτρα, που νομίμως έχουν διαταχθεί, για να αποτραπεί η διάδοση της νόσου, προσβάλλοντας με την συμπεριφορά τους, θεμελιώδη προστατευόμενα έννομα αγαθά (ζωής, σωματικής υγείας κ.λ.π.), ή θέτοντας αυτά σε κίνδυνο ¨.

 

Πρέπει δε να σημειωθεί ότι, ήδη τα ποινικά Δικαστήρια ουσίας της χώρας μας έχουν εκδώσει καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος καταστηματαρχών, υγειονομικού κυρίως ενδιαφέροντος, οι οποίοι παραβίασαν τις σχετικές Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και άνοιξαν τα καταστήματα τους, παρά την σχετική απαγόρευση. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, το Αυτόφωρο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, επέβαλε προ ολίγων ημερών, ποινή φυλάκισης ενός έτους και χρηματική ποινή 300 Ευρώ σε δύο καταστηματάρχες, για την παραβίαση της διάταξης του άρθρου 285ΠΚ, ενώ οι υπόλοιπες 29 παρόμοιες περιπτώσεις καταστηματαρχών, ζήτησαν και πήραν αναβολή, ώστε να εκδικαστούν, μετά την ανατολή της λειτουργίας των δικαστηρίων. Επίσης, χαρακτηριστική είναι και η απόφαση του Αυτοφώρου Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Χίου, το οποίο επίσης, επέβαλε σε καταστηματάρχη καφενείου, που παραβίασε την σχετική απαγόρευση και άνοιξε το κατάστημα του, ποινή φυλάκισης οκτώ μηνών και χρηματική ποινή 3.500 Ευρώ, καθώς όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο σκεπτικό της εν λόγω απόφασης, η εποχή και οι συνθήκες είναι τέτοιες, που δεν δικαιολογούν άγνοια και ανευθυνότητα από κανέναν .

 

Σύμφωνα δε με την αιτιολογική έκθεση της διάταξης του άρθρου 285 ΠΚ, στην παραβίαση μέτρων για την πρόληψη ασθενειών έχουν ενοποιηθεί τα εγκλήματα των άρθρων 283 και 284 του Ποινικού Κώδικα και έτσι η παραβίαση μέτρων για την αποτροπή της εισβολής, ή της διάδοσης μίας μεταδοτικής ασθένειας, είτε από αυτήν, μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ζώα άλλου, είτε κίνδυνος για μετάδοση της ασθένειας σε αόριστο αριθμό προσώπων, αντιμετωπίζεται από την ίδια διάταξη, αλλά με διαφορετικές βέβαια ποινές .

 

Στην παράγραφο 2 της διάταξης, η πράξη αντιμετωπίζεται με βαρύτερη ποινή, όταν έχει ως αποτέλεσμα, τη μετάδοση της ασθένειας, αυτονόητα  και πάλι με διακριτές ποινές, ανάλογα, αν πρόκειται για μετάδοση αυτής σε ζώα, ή σε άνθρωπο. Ενώ στην πρώτη παράγραφο πρόκειται μάλιστα για διακεκριμένη μορφή του εγκλήματος (καθώς η φθορά ξένης ιδιοκτησίας από αμέλεια δεν τυποποιείται ως ποινικό αδίκημα), στη δεύτερη περίπτωση, πρόκειται για εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο έγκλημα. Η από αμέλεια παραβίαση των μέτρων για την αποτροπή της εισβολής, ή της διάδοσης μίας μεταδοτικής ασθένειας σε ζώα αποτελεί εξάλλου το μόνο αδίκημα του κεφαλαίου, που απειλείται διαζευκτικά με χρηματική ποινή, ή παροχή κοινωφελούς εργασίας, λόγω της περιορισμένης απαξίας του .

 

Όμως, πέραν και ανεξαρτήτως της προβλεπόμενης ποινικής κύρωσης για την παραβίαση της βασικής ποινικής διάταξης του άρθρου 285 του Ποινικού Κώδικα και η σχετικώς εκδοθείσα από 25/2/2020 (ΦΕΚ Α 42/25-2-2020) Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, που αφορά μεταξύ άλλων και στην απαγόρευση της λειτουργίας των σχολικών μονάδων, των θεάτρων, κινηματογράφων, χώρων αθλητικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, ιδιωτικών επιχειρήσεων, δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών, καθώς και γενικά των χώρων συνάθροισης κοινού και ειδικότερα η διάταξη της; παραγράφου 6 του άρθρου 1 αυτής ορίζει ότι, όποιος δεν συμμορφώνεται με τα μέτρα του παρόντος άρθρου τιμωρείται με ποινή φυλάκισης έως δύο ετών, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη .

 

Παράλληλα όμως με τις ως άνω προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις, η παραβίαση των σχετικών απαγορεύσεων επισύρει και σοβαρές διοικητικές κυρώσεις (πρόστιμα και αφαίρεση άδειας λειτουργίας των καταστημάτων και επιχειρήσεων ) .

 

Ειδικότερα :

 

Σύμφωνα με την διάταξη του δεύτερου άρθρου της από  14/3/2020 (ΦΕΚ Α 64/14-3-2020) Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, με την οποία μεταξύ άλλων θεσπίστηκε και η υποχρέωση των επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στην αλυσίδα παραγωγής, εισαγωγής, εμπορίας, πώλησης, μεσιτείας, διακίνησης και διανομής φαρμακευτικών προϊόντων και μέσων ατομικής προστασίας και προσωπικής υγιεινής, να υποβάλλουν στην αρμόδια αρχή, δήλωση, με τα στοιχεία των αποθεμάτων που διαθέτουν, σε χειρουργικές μάσκες, σε αντισηπτικά διαλύματα και αντισηπτικά μαντηλάκια, σε περίπτωση μη υποβολής, ή υποβολής ανακριβούς σχετικής δήλωσης επιβάλλονται αθροιστικά και οι εξής διοικητικές κυρώσεις : α) η κατάσχεση των αναφερομένων ειδών, στο μέτρο που δεν έχουν δηλωθεί, ή έχουν δηλωθεί ανακριβώς και β) διοικητικό πρόστιμο από χίλια (1.000) μέχρι εκατό (100.000) χιλιάδες Ευρώ, ανάλογα με την βαρύτητα της παράβασης .

 

Επιπρόσθετα και η από 14/3/2020 (ΦΕΚ Α 64/14-3-2020) Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου προβλέπει ειδικότερα, στο άρθρο 23 παρ. 2 ότι, γα όσο χρονικό διάστημα ισχύουν οι διατάξεις της περ. α της παρ. 1, τα όργανα ελέγχου της περ. β της παρ. 1, σφραγίζουν υποχρεωτικά τον χώρο, ο οποίος λειτουργεί, κατά παράβαση των ανωτέρω μέτρων. Αντίγραφο της απόφασης σφράγισης και της σχετικής έκθεσης κοινοποιούνται αυθημερόν στην κατά τόπο αρμόδια αρχή αδειοδότησης της εν λόγω επιχείρησης, η οποία οφείλει πάραυτα, να εκδώσει την απόφαση αφαίρεσης της άδειας λειτουργίας του χώρου, που λειτουργεί κατά παράβαση των σχετικών μέτρων, για όσο χρονικό διάστημα ισχύουν τα μέτρα της παρ. 1 του παρόντος, βάσει των σχετικών αποφάσεων  .

 

Εξάλλου και σύμφωνα με τα οριζόμενα στην διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 23, της ως άνω από 14/3/2020 (ΦΕΚ Α 64/14-3-2020) Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου προβλέπεται ότι, στον ιδιοκτήτη της επιχείρησης, που παραβιάζει τα μέτρα της παρ. 1 του παρόντος (αφορά και τα εμπορικά καταστήματα των οποίων απαγορεύτηκε η λειτουργία), εκτός από τις κυρώσεις, που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου (σφράγιση καταστήματος και αφαίρεση της άδειας λειτουργίας του) και χωρίς να θίγονται οι προβλεπόμενες στην παράγραφο 6 του άρθρου πρώτου, της από 25/2/2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, ποινικές κυρώσεις, επιβάλλεται με αιτιολογημένη πράξη της αρμόδιας αρχής, για κάθε παράβαση, διοικητικό πρόστιμο πέντε (5.000) χιλιάδων Ευρώ .

 

Σύμφωνα δε με την διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 23 της ίδιας, ως άνω, ΠΝΠ, αρμόδιες αρχές για την διασφάλιση της εφαρμογής των κατεπειγόντων μέτρων, των από 25/2/2020, από 13/3/2020, από 14/3/2020, Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, καθώς και των κατ’ εξουσιοδότηση αυτών πράξεων, μέσω της διαπίστωσης των παραβάσεων και της επιβολής διοικητικών προστίμων είναι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), οι Υγειονομικές Υπηρεσίες των ΟΤΑ α και β βαθμού, η Ελληνική Αστυνομία, η Δημοτική Αστυνομία και οι Λιμενικές Αρχές στην περιοχή ευθύνης τους, καθώς και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας  του άρθρου 82 του Ν.4622/2019 ( ΦΕΚ Α 133) .

 

Τέλος, να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα όσα ανακοίνωσε χθες ο Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων κ. Νίκος Χαρδαλιάς, προβλέπεται η επιβολή διοικητικού προστίμου ποσού χιλίων (1.000) Ευρώ, κατ’ άτομο και κατά παράβαση, σε όποιον από την Πέμπτη 19/3/2020, παραβιάσει την απαγόρευση των δημοσίων υπαίθριων συναθροίσεων, με συμμετοχή δέκα (10), ή περισσοτέρων ατόμων, ανεξαρτήτως της τυχόν άλλης ευθύνης τους, ιδίως της ποινικής τους ευθύνης, σύμφωνα με τα ανωτέρω αναφερόμενα .

 

Κλείνοντας πρέπει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ανακοίνωση, που εξέδωσε πρόσφατα η Επιτροπή Ανταγωνισμού, προβλέπεται η επιβολή αυστηροτάτων κυρώσεων σε επιχειρήσεις, που τυχόν με πρόσχημα τη νόσο του κοροναϊου εφαρμόζουν ανταγωνιστικές πρακτικές .

 

Ειδικότερα και σύμφωνα με την σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού αναφέρεται ότι,  με αφορμή πρόσφατα δημοσιεύματα και με γνώμονα την διαφύλαξη  της υγιούς ανταγωνιστικής δομής της αγοράς, της προστασίας των συμφερόντων του καταναλωτή και την οικονομική ανάπτυξη, η Επιτροπή, θέλοντας να εξασφαλίσει ότι, η παρούσα συγκυρία, λόγω της ύπαρξης κρουσμάτων του ιού COVID 19 δεν θα αποτελέσει λόγο στρέβλωσης των συνθηκών του υγιούς ανταγωνισμού και εκμετάλλευσης των καταναλωτών επισημαίνει ότι :

 

Το δίκαιο του ανταγωνισμού σε Ενωσιακό και Εθνικό επίπεδο επιβάλλει στις επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές και οικονομικές συγκυρίες, χαράσσοντας αυτόνομη εμπορική πολιτική, με μέσα, που δεν στρεβλώνουν και δεν νοθεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό και ανεξάρτητα η μία προς την άλλη. Επομένως, ενδεχόμενη επιδίωξη αύξησης, ή διατήρησης των κερδών των επιχειρήσεων ή μετακύλισης  οικονομικών βαρών στον καταναλωτή, μέσα από παράνομες συμπράξεις, θέτει σε κίνδυνο το δημόσιο συμφέρον και βλάπτει τον καταναλωτή, χωρίς κανένα αντισταθμιστικό όφελος, για το κοινωνικό σύνολο .

 

Τέτοιες απαγορευμένες πρακτικές μπορεί να αφορούν :

 

Α) Τον άμεσο ή έμμεσο καθορισμό των τιμών αγοράς, ή πώλησης, ή άλλων όρων συναλλαγής μέσω σύμπραξης .

Β) Τον περιορισμό, ή τον έλεγχο της παραγωγής και της διάθεσης.

Γ) Την κατανομή των αγορών, ή των πηγών εφοδιασμού .

Δ) Την εξάρτηση της σύναψης συμβάσεων από την αποδοχή, εκ μέρους των συναλλασσομένων πρόσθετων παροχών, οι οποίες από τη φύση τους, ή σύμφωνα με τις εμπορικές συνήθειες δεν συνδέονται με το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών .

 

Επίσης, το δίκαιο ανταγωνισμού μπορεί να εφαρμοστεί και σε μονομερείς καταχρηστικές πρακτικές, είτε αυτές αποκλείουν τους ανταγωνιστές σε μία αγορά (ενδεικτικά αναφέρονται η εφαρμογή στο εμπόριο άνισων όρων για ισοδύναμες παροχές, ή η αδικαιολόγητη άρνηση πώλησης, αγοράς, ή άλλης συναλλαγής, κατά τρόπο, που δυσχεραίνει της λειτουργία του ανταγωνισμού), είτε αυτές είναι μονομερείς πρακτικές εκμετάλλευσης του καταναλωτικού κοινού (π.χ. υπερτιμολόγηση προϊόντων, ή υπηρεσιών), από εταιρείες με δεσπόζουσα θέση στην αγορά.

 

Σε περίπτωση, που η Επιτροπή Ανταγωνισμού γίνει δέκτης καταγγελίας μίας τέτοιας πρακτικής, ή αυτή υποπέσει στην αντίληψη της, μέσω άλλων πηγών πληροφόρησης (τύπος, διαδίκτυο, δημόσιες ανακοινώσεις κ.λ.π.),  κατά την περίοδο εφαρμογής των μέτρων για τον περιορισμό της διάδοσης του κοροναϊου, οι οποίες πρακτικές εκμεταλλεύονται το ειδικό αυτό ζήτημα δημόσιας υγείας και τις ευαισθησίες του καταναλωτικού κοινού, τότε θα εξετάζει, κατά απόλυτη προτεραιότητα, την σχετική περίπτωση και θα επιβάλλει αυστηρότατες κυρώσεις στις επιχειρήσεις, που τυχόν εφαρμόζουν παρόμοιες αντιανταγωνιστικές πρακτικές  .

 

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό από όλα τα ανωτέρω αναφερόμενα ότι, η παραβίαση των τιθέμενων απαγορεύσεων και περιορισμών, που σκοπό έχουν τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας, από την διάδοση του κοροναϊού, όχι μόνο θα τιμωρούνται αυστηρότατα, αλλά θα δοκιμάζουν για άλλη μία φορά την ατομική μας ευθύνη, αλλά και τα κοινωνικά μας αντανακλαστικά. Με γνώμονα το μέγιστο αγαθό της προστασίας της δημόσιας υγείας και με αίσθημα ύψιστης ατομικής ευθύνης καλούμαστε όλοι, να τηρήσουμε με ευλάβεια τις σχετικές απαγορεύσεις .