tuv-iso-logo tuv-iso-27001-logo

Σελίδες της ιστορίας: Η εμπλοκή της μεσαίας τάξης στην πολιτική, 100 χρόνια πριν

Η πολιτική πλευρά των μεσαίων στρωμάτων ελάχιστα έχει μελετηθεί από τους ιστορικούς. Και αυτό γιατί ποτέ δεν είχε διακριτή πολιτική ταυτότητα και χάνονταν μέσα στα πολιτικά κόμματα τα οποία ποτέ δεν έδιναν σημαντικό βήμα στους εκπροσώπους της. Πολλές ήταν οι απόπειρες σχηματισμού πολιτικού κόμματος. Παρότι η μεσαία τάξη είχε πάντα μια σημαντική μερίδα του λαού, εντούτοις δεν μπόρεσε ποτέ να συσπειρωθεί σε έναν πολιτικό σχηματισμό.

Ωστόσο, μια ευκαιρία να εισαχθεί στην πολιτική σκηνή με άλλο τρόπο δόθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1920, με τις εκλογές του 1929. Ήταν μια εποχή γεμάτη αγώνες και κινητοποιήσεις των μεσαίων στρωμάτων, μεταξύ των οποίων και η μεγάλη κινητοποίηση της «Ματωμένης Πέμπτης» των μικρομεσαίων στις 10 Μαρτίου 1927. Πριν από αυτή όμως είχαν διαδραματιστεί σημαντικά γεγονότα από την αρχή της δεκαετίας που συνεχίζονταν.

Η ιστορία έχει ως εξής:

Τον Αύγουστο του 1926, ο Πάγκαλος ανατράπηκε από νέο στρατιωτικό κίνημα. Καθώς ο τόπος διάνυε μια περίοδο αστάθειας, η Γ.Σ.Ε.Β.Ε., τα Επαγγελματικά Επιμελητήρια και οι κυριότερες επαγγελματικές Ομοσπονδίες αξίωσαν τη σύμπραξη φιλελευθέρων-αντιβενιζελικών ως βήμα προς την εθνική και κοινωνική ομαλότητα.[1] Τελικά, οι ισχυρότερες πολιτικές δυνάμεις του τόπου συμφώνησαν στο σχηματισμό Οικουμενικής κυβέρνησης υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη (4/12/1926-22/5/1928).

Το αναθεωρημένο Σύνταγμα του 1927 κατοχύρωσε τη Γερουσία ως δεύτερο νομοθετικό σώμα. Η Γερουσία ήταν ένα βραχύβιο νομοθετικό σώμα που ιδρύθηκε με το Σύνταγμα του 1927 και καταργήθηκε το 1935.

Η τελική απόφαση που έλαβε η Συντακτική Εθνοσυνέλευση έπειτα από χρονοβόρες συζητήσεις πόρρω απείχε από τις πάγιες βλέψεις των επαγγελματιών και μικρεμπόρων για τη δημιουργία Επαγγελματικού Κοινοβουλίου. Από τους 120 γερουσιαστικές έδρες, μόνο 18 κατανεμήθηκαν στις ενώσεις συμφερόντων, εκ των οποίων μόλις τρεις προβλεπόταν να προκύψουν από εκλογικές διαδικασίες στα Επαγγελματικά και Βιοτεχνικά Επιμελητήρια.

Η μεγάλη πλειοψηφία των γερουσιαστών εκλεγόταν όπως και οι βου­λευτές, ένα (μικρό) μέρος τους όμως εκλεγόταν από τα εργατικά σω­ματεία, τους εφοπλιστές, τα μέλη των εμπορικών και βιομηχανικών επιμελητηρίων κ.λπ. και αναλάμβαναν να εκπροσωπήσουν συγκεκρι­μένα κοινωνικά συμφέροντα. Δύο φορές έγιναν εκλογές για τη Γερουσία, το 1929 και το 1933, με ψηφοφόρους τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των ομοσπον­διών και των επιμελητηρίων της χώρας. Οι αντίπαλοι συνδυασμοί που συναγωνίζονταν για τις τρεις έδρες επαγγελματοβιοτεχνών στη Γερουσία αποτελούνταν από τα σημαντικότερα στελέχη του συνδι­καλισμού των μικρομεσαίων επιχειρηματιών.

Επιστολή της ΓΣΕΒΕ, ως Συνομοσπονδία Επαγγελματιών, με την οποία ενημερώνει την κυβέρνηση για τη συμμετοχή της

στις εκλογές του 1929 για την Γερουσία

 

Στο πλαίσιο της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, η Γερουσία λειτούργησε περισσότερο σαν συμπληρωματικό βήμα προώθησης συντεχνιακών συμφερόντων παρά σαν ισότιμο νομοθετικό σώμα. Σε καμία περίπτωση δεν αποτέλεσε έναυσμα για τη ανασυγκρότηση του Κράτους στη βάση της εκπροσώπησης των οργανωμένων συμφερόντων, ενώ, λόγω της σύνθεσής της, δεν μπόρεσε να αντισταθμίσει τις συχνά μονομερείς αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας.[2]

Οι πρώτες γερουσιαστικές εκλογές διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 1929: ως εκπρόσωποι των επαγγελματικών τάξεων εξελέγησαν ο Πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, Γεώργιος Λαμπρινάκος και οι Γ. Πανταζής και Π. Χατζηκωνσταντίνου. Όπως θα δούμε, παρότι ο νομοθετικός ρόλος της Γερουσίας ήταν μάλλον παραπληρωματικός, μπόρεσαν να εισάγουν σημαντικές ρυθμίσεις.

Οι πιο προβεβλημένες μορφές του επαγγελµατοβιοτεχνικού κινήματος εκείνη την εποχή ήταν ο πρόεδρος του Επαγγελματικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου, Γεώργιος Λαµπρινάκος και ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕ (μετέπειτα ΓΣΕΒΕΕ), Κωνσταντίνος Κυπαρισσιώτης.

 

Η κατάσταση  της μεσαίας τάξης επιδεινώνεται

 

Η Οικουμενική κυβέρνηση όχι μόνο επικύρωσε τις συμβάσεις με τις Ulen και Power, στις οποίες αντιτίθονταν οι επαγγελματοβιοτέχνες, αλλά και, κάτω από την πίεση των ιδιοκτητών, ανακοίνωσε ότι επεξεργαζόταν ένα νέο σχέδιο ενοικιοστασίου. Καθώς μια εποχή κοινωνικού αναβρασμού διαφαινόταν στον ορίζοντα, οι δευτεροβάθμιες οργανώσεις πίεσαν για την άμεση σύγκληση πανεπαγγελματικού συνεδρίου. Με πρωτοβουλία του προέδρου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, Γ. Λαμπρινάκου, το εν λόγω Συνέδριο διεξήχθη στο Εθνικό Θέατρο της Αθήνας μεταξύ 13-18 Φεβρουαρίου 1927. Έμεινε στην ιστορία ως το πρώτο της Γενικής Συνομοσπονδίας. Συμμετείχαν εκπρόσωποι από διακόσιες επαγγελματικές και βιοτεχνικές οργανώσεις όλης της επικράτειας, αλλά και εκπρόσωποι της κυβέρνησης, των τοπικών αρχών κι άλλων κοινωνικών οργανισμών.

Πλάι στο Λαμπρινάκο, η άλλη μορφή που ξεχώρισε στο Συνέδριο ήταν ο Κωνσταντίνος Κυπαρισσιώτης. Η ζωή του υπήρξε συναρπαστική, άρρηκτα συνδεδεμένη με τους συνδικαλιστικούς αγώνες τόσο της εργατικής όσο και της μεσαίας τάξης. Λόγω χαρακτήρα και ύφους αποκλήθηκε ο «Σιδηρούς Πρόεδρος».[3]

Το πνεύμα που κυριαρχούσε στο Συνέδριο συνόψισε ο Λαμπρινάκος λέγοντας ότι «η Οικουμενική διέψευσε τας προσδοκίας των επαγγελματιών[4] Οι ομιλητές τάχθηκαν υπέρ της οικονομικής δικαιοσύνης δια της μεταρρύθμισης του ισχύοντος δασμολογίου και επέμειναν ιδιαίτερα στην ισότιμη κατανομή των φορολογικών βαρών, ζητώντας «την επαναφορά του φόρου επιτηδεύματος επί τη βάσει των οικονομικών δυνάμεων εκάστου των φορολογουμένων».[5] Ο νόμος περί αισχροκέρδειας και τα αισχροδικεία συγκέντρωσαν τα πυρά των συνέδρων, οι οποίοι ζήτησαν την αντικατάσταση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου από το παλαιό προδικαστικό καθεστώς.

Για πρώτη φορά έγινε διεξοδική συζήτηση για την επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση. Ο εισηγητής επί του θέματος, Γεώργιος Πανταζής (πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Πατρών), παρατήρησε ότι «το Κράτος φροντίζει μόνον δια την κλασικήν εκπαίδευσιν και αφήνει την επαγγελματικήν τοιαύτην επί ζημία του εμπορίου και της βιομηχανίας[6] Ο ομιλητής ζήτησε την άμεση ίδρυση επαγγελματικών σχολών δι’ έκαστο κλάδο με βάση τα υπάρχοντα κληροδοτήματα και την κρατική αρωγή, λαμβάνοντας παράλληλα μέριμνα για την κατάρτιση ειδικού διδακτικού προσωπικού.

Η ημερήσια διάταξη του Συνεδρίου επίσης περιλάμβανε τοποθετήσεις επί της ελευθερίας του εμπορίου, της αποκατάστασης των προσφύγων, της επιμελητηριακής νομοθεσίας κ.ά. Αλλά το μεγάλο θέμα των ημερών ήταν το ενοικιοστάσιο. Κατόπιν προπαρασκευαστικών συναντήσεων και βολιδοσκοπήσεων των επαρχιακών οργανώσεων, οργανώθηκε σύσκεψη αντιπροσώπων των βιοτεχνικών οργανώσεων Αθηνών και Πειραιά που με συντριπτική πλειοψηφία προσανατολίστηκε στην κάθοδο σε απεργιακό αγώνα.

 

Το τι ακολούθησε μπορείτε να το δείτε – μεγάλες κινητοποιήσεις, τρεις νεκροί και πολλοί τραυματίες επαγγελματοβιοτέχνες στο ύψος των σημερινών γραφείων του ΕΕΑ, Πανεπιστημίου και Χ. Τρικούπη!

Η «ματωμένη Πέμπτη» των μικρομεσαίων 10 Μαρτίου 1927

Η μεγάλη φωτογραφία είναι από το 2ο Πανεπαγγελματικό Συνέδριο του 1928

Πηγή: Αρχείο ΓΣΕΒΕΕ

Β

 

[1] Εφημερίς του Χρηματιστηρίου 21/11/1926.

[2] Hering, ό.π., σ.1066-1068∙ Α. Λιάκος, ό.π., σ.354-355.

[3] Καραμούζης & Ευστρατίου, ό.π., σ.120-122∙ Επιθεώρησις των Μεσαίων Τάξεων, τ.3 (1953), σ.5, 9-10.

[4] Εμπρός 17/2/1927.

[5] Η Πρωΐα 15/2/1927.

[6] Εμπρός 17/2/1927.