Στοιχεία δικαιούχου τραπεζικού λογαριασμού και τραπεζικό απόρρητο

Πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, στα πλαίσια διενέργειας αστυνομικής προανάκρισης, για την εξιχνίαση σοβαρών οικονομικής φύσεως εγκλημάτων, ή πράξεων του οργανωμένου εγκλήματος – ιδίως όταν η προανάκριση διεξάγονταν με την βοήθεια της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος – ανέκυπταν σοβαρά ζητήματα και εκφράζονταν διχογνωμίες, σχετικά με το αν τα στοιχεία της ταυτότητας  των δικαιούχων τραπεζικών λογαριασμών και ηλεκτρονικών πορτοφολιών καλύπτονται και αυτά από τις διατάξεις του ΝΔ 1059/1971, ¨περί του τραπεζικού απορρήτου¨, ή εάν αυτά τα στοιχεία αποτελούν απλώς εξωτερικά στοιχεία των τραπεζικών λογαριασμών, οπότε κατά λογική αναγκαιότητα δεν καλύπτονται από τις διατάξεις περί τραπεζικού απορρήτου, καθώς η αποδοχή της πρώτης εκδοχής έθετε σοβαρά προσκόμματα στην διεξαγωγή της αστυνομικής προανάκρισης, τουλάχιστον κατά τα πρώιμα στάδια της έρευνας.

Προκειμένου να λυθεί το σοβαρό αυτό ζήτημα η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος απηύθυνε με έγγραφο της σχετικό ερώτημα στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ο οποίος εξέδωσε την υπ. αριθμ. 8/21-6-2018 Γνωμοδότηση του, με την οποία, προς επίλυση του σχετικού ζητήματος γνωμοδότησε ειδικότερα τα εξής:

Ο θεσμός του τραπεζικού απορρήτου συνιστά απόρροια του δικαιώματος προστασίας της προσωπικότητας φυσικών και νομικών οντοτήτων, που καθιερώνεται και προστατεύεται πρωτίστως από την διάταξη του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος, όσο και από την σχετική διάταξη  του άρθρου 57 του Αστικού Κώδικα .και υλοποιείται μέσω της κατ’ αρχάς απαγορεύσεως στα πιστωτικά ιδρύματα να γνωστοποιούν προς τρίτους γενικότερα στοιχεία των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Το τραπεζικό απόρρητο στην Ελλάδα προστατεύεται από τις διατάξεις του ΝΔ 1059/1971, πλην όμως, η προστασία του δεν είναι απόλυτη, καθώς ο νομοθέτης επέβλεψε στην έλλογη εξισορρόπηση κατ’ αρχήν αντιτιθέμενων αρχών, όπως η προστασία της προσωπικότητας και η απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, η οποία επιτυγχάνεται, δια της διακρίβωσης τέλεσης αξιόποινων πράξεων, όπως αυτή προβλέπεται από τις οικείες διατάξεις του Συντάγματος και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Προς τούτο προβλέφθηκε ειδ9ικώς, τόσο από το παραπάνω Νομοθετικό Διάταγμα ( ΝΔ 1059/1971), όσο και από μεταγενέστερα νομοθετήματα ( ενδεικτικά αναφέρονται ο Ν.4174/2013, ο Ν.3691/2008, ο Ν.1868/1989 και το ΝΔ 1325/1972) η δυνατότητα άρσης του τραπεζικού απορρήτου, προς διακρίβωση της τυχόν τέλεσης συγκεκριμένων αδικημάτων, πάντοτε όμως υπό όρους.

Πρέπει όμως να επισημανθεί ιδιαιτέρως ότι, το γενικό πλαίσιο ετέθη με το ΝΔ 1059/1971, σύμφωνα με τις προβλέψεις του οποίου (άρθρο 3 αυτού) δεν ισχύει το τραπεζικό απόρρητο έναντι του οργάνου, που είναι αρμόδιο για την άσκηση της ποινικής δίωξης, ή για την διενέργεια προκαταρτικής εξέτασης, ή προανάκρισης ή κυρίας ανάκρισης για κακούργημα, εφόσον όμως αυτό απευθύνει εδικά αιτιολογημένη παραγγελία, ή αίτηση, ή απόφαση στην τράπεζα για την παροχή πληροφοριών επί καταθέσεων κάθε είδους δια του Δικαστικού Συμβουλίου, ή του Δικαστηρίου, στο οποίο διενεργείται η σχετική διαδικασία και εφόσον η παροχή των πληροφοριών κριθεί απολύτως αναγκαία, για την ανίχνευση και τον κολασμό κακουργήματος.

Οι επόμενες νομοθετικές διατάξεις, που προβλέπουν την άρση του τραπεζικού απορρήτου, αφορούν στις ειδικότερες περιπτώσεις διακρίβωσης αδικημάτων (π.χ. φοροδιαφυγή, νομιμοποίηση  εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα κ.α.) και τάσσουν επίσης συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την άρση του τραπεζικού απορρήτου, κατά περίπτωση.

Από την επισκόπηση των παραπάνω διατάξεων προκύπτει, σε σχέση με το τεθέν ερώτημα της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος ότι, εφόσον η διερευνώμενη ποινική υπόθεση εμπίπτει στις προβλεπόμενες από τις μεταγενέστερες του ΝΔ 1059/1971  περιπτώσεις, τότε η διαδικασία άρσης του τραπεζικού απορρήτου θα διενεργείται με βάση τις τελευταίες αυτές διατάξεις, άλλως θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να εφαρμοστεί η διάταξη του άρθρου 3 του ΝΔ 1059/1971, όπως; αυτό αντικαταστάθηκε με την διάταξη του άρθρου 27 του Ν.1868/1989, που προβλέπει την άρση του συγκεκριμένου τραπεζικού απορρήτου, είτε το υπό διερεύνηση θέμα αφορά μόνο τον δικαιούχο, ή τους δικαιούχους τραπεζικού λογαριασμού ή ηλεκτρονικών πορτοφολιών, είτε αφορά και τις ειδικότερες κινήσεις των λογαριασμών.

Κατά συνέπεια με την ως άνω Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου διατηρείται ουσιαστικά σε πλήρη ισχύ, ως γενική διάταξη, η διάταξη του άρθρου 3 του ΝΔ 1059/1071, η οποία θέτει συγκεκριμένους περιορισμούς και δικλείδες ασφαλείας για την άρση του τραπεζικού απορρήτου, κυρίως με την συμμετοχή και μεσολάβηση στην σχετική διαδικασία άρσης του αρμόδιου Δικαστικού Συμβουλίου, ή του Δικαστηρίου και μόνο για την περίπτωση εξιχνίασης κακουργήματος, οπότε δίνεται υπό τους ίδιους όρους και η δυνατότητα για την διακρίβωση και των στοιχείων των δικαιούχων των επίδικων λογαριασμών, που και αυτά καλύπτονται κατ’ αρχήν από το σχετικό τραπεζικό απόρρητο.