tuv-iso-logo tuv-iso-27001-logo

Συνταξιοδότηση λόγω γήρατος ομορρύθμου εταίρου ΟΕ από τον τ. ΟΑΕΕ – Προϋποθέσεις και απαραίτητα δικαιολογητικά (ΣτΕ 946/2021)

Γράφει η Ελένη Καραβέλα, Δικηγόρος – Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.


Παρά την ενοποίηση των φορέων κοινωνικής ασφάλισης που επήλθε με τον Ν.4387/2016, εξακολουθούν να εφαρμόζονται οι καταστατικές διατάξεις των συγχωνευθέντων ταμείων ως προς τη συνταξιοδότηση των ασφαλισμένων τους, τις ειδικότερες προϋποθέσεις θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος και τα απαραίτητα δικαιολογητικά.

Για τους ασφαλισμένους του τ. ΟΑΕΕ, κρίσιμο εξακολουθεί να είναι το π.δ. 258/2005 «Καταστατικό Οργανισμού Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών Ο.Α.Ε.Ε.», το οποίο εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση των παρ. 1 και 3 του άρθρου 12 του ν. 2676/1999. Ως προς τη λήξη της ασφαλιστικής σχέσης του ασφαλισμένου με το τ. ΟΑΕΕ το ως άνω π.δ. ορίζει στο άρθρο 11 ότι «Η ασφαλιστική σχέση του ασφαλισμένου με τον Οργανισμό λήγει: α) Με την οριστική διακοπή επαγγέλματος υπαγόμενου στην ασφάλιση του Οργανισμού. β) … ε) … Ως ημερομηνία διακοπής του επαγγέλματος λαμβάνεται η βεβαιωθείσα από τη Δ.Ο.Υ. ημερομηνία οριστικής παύσης εργασιών του φυσικού ή νομικού προσώπου. Ως ημερομηνία απώλειας της ιδιότητας μέλους νομικού προσώπου ή ένωσης προσώπων λαμβάνεται εκείνη που βεβαιώνεται από τη Δ.Ο.Υ. με την υποβολή δήλωσης μεταβολής εργασιών…Στις περιπτώσεις που δεν είναι υποχρεωτική η έναρξη επαγγέλματος στη Δ.Ο.Υ., η ασφαλιστική σχέση λήγει με την διακοπή της πραγματικής άσκησης του επαγγέλματος….». Περαιτέρω, στο άρθρο 29 του π.δ. ορίζεται ότι «1. Το συνταξιοδοτικό δικαίωμα ασκείται με την υποβολή σχετικής αίτησης. 2. Μαζί με την αίτηση υποβάλλονται και τα προβλεπόμενα από την Υπουργική Απόφαση της παρ. 3β του άρθρου 12 ν. 2676/1999 (1 Α΄) δικαιολογητικά. Όλα τα δικαιολογητικά … πρέπει να υποβληθούν εντός ανατρεπτικής προθεσμίας τριών μηνών από της υποβολής της αίτησης, μετά την παρέλευση της οποίας η αίτηση απορρίπτεται. Υποβολή νέας αίτησης παράγει αποτελέσματα από της υποβολής της».

Εφαρμοστέα είναι επίσης η με αρ.Φ80000/7228/308/7.9.2006 απόφαση του Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, με την οποία εγκρίθηκε ο Κανονισμός Ασφαλιστικής Λειτουργίας του Ο.Α.Ε.Ε., στο άρθρο 10 του οποίου ορίζονται τα κάτωθι: «ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄ Απαιτούμενα δικαιολογητικά. Ι) Επί ατομικής επιχείρησης εμπόρων – επαγγελματιών – βιοτεχνών 1. Αίτηση 2. Βεβαίωση της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. περί διακοπής του επαγγέλματος. 3. Εκκαθαριστικά σημειώματα φόρου εισοδήματος οικονομικού έτους μεταγενέστερου εκείνου της διακοπής του επαγγέλματος του φυσικού προσώπου και, εφόσον κριθεί αναγκαίο, επίσημα αντίγραφα δηλώσεων φόρου εισοδήματος των αντίστοιχων ετών συνοδευόμενα από αναλυτικά έντυπα. 4. … ΙV) Εταιρείες ή ενώσεις προσώπων 1) Για τα μέλη της ΕΠΕ απαιτείται συστατικό και τροποποιητικό ή διαλυτικό καταστατικού της εταιρείας νόμιμα δημοσιευμένο και το αντίστοιχο ΦΕΚ καταχώρησής του. 2) Για τα μέλη Ο.Ε. ή Ε.Ε. απαιτείται συστατικό και τροποποιητικό ή διαλυτικό καταστατικού της εταιρείας, νόμιμα δημοσιευμένο, από το οποίο να προκύπτει ότι έπαυσε να είναι μέλος της εταιρείας για την οποία είχε ασφαλιστεί στον Ο.Α.Ε.Ε. (δημοσιεύεται στο οικείο Πρωτοδικείο, όπου είναι η έδρα της επιχείρησης). 3) Για τα μέλη Δ.Σ. Α.Ε. απαιτείται ΦΕΚ…». Στο άρθρο 13 του ίδιου Κανονισμού Ασφαλιστικής Λειτουργίας ορίζονται τα εξής: «ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΛΟΓΩ ΓΗΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ 1. Αίτηση – Δήλωση (έντυπο της υπηρεσίας) 2. … 5. Για τη διακοπή επαγγέλματος των επαγγελματιών, βιοτεχνών και εμπόρων, απαιτούνται κατά περίπτωση τα παρακάτω δικαιολογητικά: α) Βεβαίωση διακοπής επαγγέλματος της οικείας Δ.Ο.Υ. β) … ε) Αν ήταν μέλος Ε.Π.Ε., απαιτείται συστατικό και τροποποιητικό ή διαλυτικό καταστατικού της εταιρείας νόμιμα δημοσιευμένο και το αντίστοιχο ΦΕΚ καταχώρησής του. ζ) Αν ήταν μέλος Ο.Ε., ή Ε.Ε. απαιτείται συστατικό και τροποποιητικό ή διαλυτικό καταστατικού της εταιρείας, νόμιμα δημοσιευμένο, από το οποίο να προκύπτει ότι είναι μέλος της εταιρείας για την οποία είχε ασφαλιστεί στον Ο.Α.Ε.Ε. (δημοσιεύεται στο οικείο Πρωτοδικείο, όπου είναι η έδρα της επιχείρησης). Αν ήταν μέλος Δ.Σ. Α.Ε. με το ποσοστό που προβλέπεται από το καταστατικό του Οργανισμού, απαιτείται ΦΕΚ, …».

Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι η προηγούμενη οριστική διακοπή της υποχρεωτικώς υπαγόμενης στην ασφάλιση του Ο.Α.Ε.Ε. επαγγελματικής δραστηριότητας συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήξη της ασφαλιστικής σχέσης και την θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Προς απόδειξη της συνδρομής της ως άνω προϋπόθεσης απαιτείται η υποβολή των προβλεπόμενων στον Κανονισμό Ασφαλιστικής Λειτουργίας του Ο.Α.Ε.Ε. δικαιολογητικών, μεταξύ των οποίων είναι η βεβαίωση της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., για τη βεβαίωση της ημερομηνίας της οριστικής παύσης εργασιών του φυσικού ή νομικού προσώπου και της απώλειας της ιδιότητας μέλους νομικού προσώπου με την υποβολή δήλωσης μεταβολής εργασιών.

Ενώπιον του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου της χώρας τέθηκε το ερώτημα σχετικά με τη δυνατότητα ή μη αναπλήρωσης με άλλα συναφή έγγραφα της προβλεπόμενης στο άρθρο 11 του π.δ. 258/2005 βεβαίωσης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., ως αποδεικτικού στοιχείου του χρόνου λήξης της ασφαλιστικής σχέσης με τον Ο.Α.Ε.Ε. μέλους ομόρρυθμης εταιρείας. Στην ένδικη υπόθεση, ασφαλισμένος του ΟΑΕΕ αιτήθηκε το έτος 2013 την απονομή σε αυτόν σύνταξης γήρατος, κατόπιν δε ελέγχου των υποβληθέντων δικαιολογητικών ο αρμόδιος φορέας του ζήτησε να προσκομίσει συμπληρωματικά, εντός τρίμηνης προθεσμίας, το καταστατικό λύσης ή τροποποίησης της ομόρρυθμης εταιρείας στην οποία μετείχε ως ομόρρυθμος εταίρος, καθώς και βεβαίωση διακοπής ή μεταβολής από την αρμόδια Δ.Ο.Υ. σε σχέση με την ιδιότητά του ως μέλους της ως άνω ομόρρυθμης εταιρείας. Ο υποψήφιος συνταξιούχος υπέβαλε, εμπροθέσμως, τα κάτωθι δικαιολογητικά: α) το συναφθέν ιδιωτικό συμφωνητικό σύστασης της ομόρρυθμης εταιρείας και τη συναφή βεβαίωση προεγγραφής του αρμόδιου Επιμελητηρίου, β) το ιδιωτικό συμφωνητικό περί τροποποίησης της ως άνω συστατικής πράξης της εταιρείας σχετικά με την μεταβίβαση εταιρικής μερίδας και την αλλαγή της επωνυμίας της εταιρείας, καθώς και το πιστοποιητικό εγγραφής της εν λόγω εταιρείας στα μητρώα του αρμόδιου Επιμελητηρίου και γ) την εξώδικη καταγγελία του ασφαλισμένου με σκοπό τη λύση της εταιρείας, καταγγελία η οποία επιδόθηκε νομίμως και κατατέθηκε στη αρμόδια Δ.Ο.Υ. και στο αρμόδιο Επιμελητήριο. Κατόπιν τούτων, ο ασφαλιστικός φορέας απέρριψε την αίτηση συνταξιοδότησης του ενδιαφερόμενου διότι αυτός δεν προσκόμισε  την αιτηθείσα βεβαίωση διακοπής ή μεταβολής από την αρμόδια Δ.Ο.Υ. και ως εκ τούτου δεν κατέστη δυνατή η έκδοση πιστοποιητικού προσδιορισμού του χρόνου ασφάλισης του.

Ο ασφαλισμένος προσέφυγε ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, υποστηρίζοντας ότι είχε προσκομίσει όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, από τα οποία αποδεικνυόταν η λύση της ομόρρυθμης εταιρείας, από την ημερομηνία της καταγγελίας, καθώς και η αυτοδίκαιη θέση αυτής σε εκκαθάριση. Προέβαλε επίσης ότι η βεβαίωση διακοπής της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. δεν αποτελεί προαπαιτούμενο για τη διαγραφή ενός ασφαλισμένου από τα μητρώα του Ο.Α.Ε.Ε., αλλά απλώς ένα αποδεικτικό στοιχείο για την παύση της ασφαλιστέας δραστηριότητος. Οι ισχυρισμοί του έγιναν δεκτοί πρωτοδίκως ενώ και το Διοικητικό Εφετείο απέρριψε την έφεση του ΟΑΕΕ με το σκεπτικό ότι εφόσον η καταγγελία της ΟΕ  εκ μέρους του μέλους αυτής με σκοπό τη λύση της επέφερε πράγματι τη λύση αυτής και τη θέση της υπό εκκαθάριση, η μεταβολή αυτή γνωστοποιήθηκε στην αρμόδια για τη φορολογία της εταιρείας Δ.Ο.Υ. αλλά και στο αρμόδιο Επιμελητήριο, το δε σχετικό πιστοποιητικό της τελευταίας υπηρεσίας καταχωρίστηκε αυθημερόν στα βιβλία εταιρειών του Πρωτοδικείου, έπαυσε εκ του λόγου τούτου από την ημερομηνία γνωστοποίησης και η ασφαλιστική σχέση του ασφαλισμένου με τον Ο.Α.Ε.Ε. – Τ.Ε.Β.Ε., στον οποίο είχε υπαχθεί υποχρεωτικά ως εκ της ιδιότητάς του ως μέλους της ως άνω εταιρείας. Και ναι μεν ο ασφαλισμένος δεν είχε προσκομίσει εντός της ταχθείσης τρίμηνης προθεσμίας και τη βεβαίωση της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. περί της υποβολής δήλωσης μεταβολής εργασιών, ωστόσο, κατά το Διοικητικό Εφετείο, αρκούσε το γεγονός ότι εντός της προθεσμίας αυτής είχε προσκομίσει τα προαναφερόμενα δικαιολογητικά από τα οποία προέκυπτε η νομότυπη λύση της ως άνω εταιρείας και η εκ του λόγου τούτου παύση της υπαγωγής του στην ασφάλιση του Ο.Α.Ε.Ε. – Τ.Ε.Β.Ε.

Αντίθετα έκρινε ωστόσο το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο. Με την υπ’ αριθμόν 946/2021 απόφαση το Συμβούλιο της Επικρατείας έκανε δεκτή την αίτηση αναίρεσης του ασφαλιστικού οργανισμού και αναίρεσε την προσβαλλόμενη απόφαση. Το ΣτΕ έκρινε ότι «η προηγούμενη οριστική διακοπή της υποχρεωτικώς υπαγόμενης στην ασφάλιση του Ο.Α.Ε.Ε. επαγγελματικής δραστηριότητας αποτελεί, κατά τη ρητή διατύπωση της περίπτωσης α του άρθρου 11 και της παρ. 1 του άρθρου 20 του Καταστατικού του Ο.Α.Ε.Ε., απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήξη της ασφαλιστικής σχέσης και την απονομή σύνταξης γήρατος. Για την απόδειξη δε της συνδρομής της απαραίτητης αυτής προϋπόθεσης απαιτείται η υποβολή των προβλεπόμενων στην παρ. 5 του άρθρου 13 του Κανονισμού Ασφαλιστικής Λειτουργίας του Ο.Α.Ε.Ε. δικαιολογητικών, μεταξύ των οποίων είναι η βεβαίωση της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., με την οποία βεβαιώνεται η ημερομηνία της οριστικής παύσης εργασιών του φυσικού ή νομικού προσώπου και της απώλειας της ιδιότητας μέλους νομικού προσώπου (όπως μέλους ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας) με την υποβολή δήλωσης μεταβολής εργασιών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 11 του Καταστατικού. Αν δεν υποβληθεί το δικαιολογητικό αυτό η αίτηση απορρίπτεται… το διοικητικό εφετείο, το οποίο έκρινε ότι η βεβαίωση αυτή ήταν δυνατόν να αναπληρωθεί με άλλα έγγραφα που είχαν υποβληθεί και από τα οποία προέκυπτε το ακριβές χρονικό σημείο αποχώρησης του αναιρεσιβλήτου από την ομόρρυθμη εταιρεία, έσφαλε.» Σημειώνεται ότι μειοψήφησε η σύμβουλος Ο. Ζύγουρα, κατά τη γνώμη της οποίας κατά τις έχουσες εφαρμογή και επί ομορρύθμων εταιρειών διατάξεις των άρθρων 766 και 767 Α.Κ., η προσωπική εταιρεία λύεται με καταγγελία, «ανεξαρτήτως δε του αν η εταιρεία διατηρείται αν αυτό απαιτούν οι ανάγκες της εκκαθάρισης (777 Α.Κ.), σε περίπτωση καταγγελίας, η λύση της ομόρρυθμης εταιρείας και, κατ’ ακολουθίαν, η εφεξής παύση της ιδιότητας του μέλους της ως εταίρου και η εντεύθεν παύση της υπαγωγής του, με την ιδιότητα του εταίρου Ο.Ε., στην ασφάλιση του Ο.Α.Ε.Ε. επέρχεται από μόνη την καταγγελία και την προσήκουσα δημοσίευση αυτής και καταχώρησή της στα τηρούμενα από το οικείο Επιμελητήριο Μητρώα. Είναι δε διάφορο το ζήτημα της υποβολής δήλωσης διακοπής εργασιών της Ο.Ε. στην οικεία Δ.Ο.Υ.» (Ολόκληρη η απόφαση στη Βάση Νομικών Δεδομένων ΝΟΜΟΣ)

Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας καθόσον δεν υπήρχε σχετική νομολογία επί του κρίσιμου νομικού ζητήματος σχετικά με τη δυνατότητα ή μη αναπλήρωσης με άλλα συναφή έγγραφα της προβλεπόμενης στο άρθρο 11 του π.δ. 258/2005 βεβαίωσης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., ως αποδεικτικού στοιχείου του χρόνου λήξης της ασφαλιστικής σχέσης με τον Ο.Α.Ε.Ε. μέλους ομόρρυθμης εταιρείας.