«Βιομηχανία 4.0: Η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί»

Η Ελλάδα δεν αρκεί να κάνει βήματα στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Απαιτούνται άλματα γιατί, με την κρίση, έχασε το στάδιο Βιομηχανία 3! Αυτή η επισήμανση διαπέρασε το συνέδριο του ΣΕΒ, στις 19 Δεκεμβρίου 2019, για το πέρασμα της οικονομίας στην ψηφιοποίηση, στην τεχνητή νοημοσύνη, στον αυτοματισμό και την ρομποτική και τελικά στη ευφυή οργάνωση της επιχείρησης και της κοινωνίας.

Στο συνέδριο μίλησαν επιστήμονες, επιχειρηματίες, εκπρόσωποι της κυβέρνηση και πολιτικοί.

Σε έναν ζωντανό διάλογο του Προέδρου του ΣΕΒ Θόδωρου Φέσσα με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο κ. Πρωθυπουργός δήλωσε ότι «Αξιοποιώντας και την πρόταση του ΣΕΒ, θα παρουσιάσουμε συγκεκριμένο οδικό χάρτη για τη βιομηχανία με μετρήσιμους στόχους και ορόσημα, με έμφαση σε ζητήματα κανονιστικά, χρηματοδοτικά, και ζητήματα ανθρώπινου δυναμικού. Θα δημιουργήσουμε Εθνικό Συμβούλιο Βιομηχανίας που θα εξειδικεύσει τη στρατηγική μας για τα προβλήματα της καθημερινότητας, αλλά και για το μέλλον, τα θέματα δηλαδή του ψηφιακού μετασχηματισμού.»

Τις δράσεις του υπουργείου Παιδείας αναφορικά με τον μεταψηφιακό μετασχηματισμό ανέλυσε η υπουργός, Νίκη Κεραμέως κατά τη διάρκεια του Βιομηχανικού Συνεδρίου του ΣΕΒ «Bιομηχανία 4.0: Η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί» που πραγματοποιείται σήμερα στην Αθήνα.

«Σχεδιάζουμε νέα προγράμματα σπουδών στα οποία εισάγουμε τις νέες τεχνολογίες. Επίσης προβλέπουμε την πιστοποίηση μέσα στο σχολείο των ψηφιακών δεξιοτήτων των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μέσα από το κρατικό πιστοποιητικό πληροφορικής, το οποίο θεσμοθετείται αρχές του χρόνου μέσω νομοθετικής παρέμβασης. Παράλληλα, ετοιμάζουμε δράσεις ενημέρωσης αναφορικά με το cyber bullying, με στόχο την ευαισθητοποίηση και εξάλειψη του φαινομένου» ανέφερε στην ομιλία της.

Τόνισε επίσης, ότι όλες αυτές οι δράσεις πραγματοποιούνται για να «φέρουμε πιο κοντά εκπαίδευση και αγορά εργασίας» καθώς ο μεταψηφιακός μετασχηματισμός αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο άνθρωποι, οργανισμοί και δεδομένα συνδέονται μεταξύ τους.

Στις πολιτικές για τη σύνδεση καινοτομίας και βιομηχανίας αναφέρθηκε ο υφυπουργός Έρευνας και Τεχνολογίας, Χρίστος Δήμας, επισημαίνοντας ότι στόχος της κυβέρνησης είναι «να συνδέσει πολύ αποτελεσματικά την σημαντική έρευνα που παράγεται στην χώρα μας, με την καινοτομία, με την αγορά». Επίσης, δημιουργήθηκε το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας Τεχνολογίας και Καινοτομίας όπου «για πρώτη φορά συμμετέχουν ακαδημαϊκοί και άνθρωποι από την αγορά με αποδεδειγμένη εμπειρία στην καινοτομία».

Παράλληλα, κ. Δήμας αναφέρθηκε στον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι επιχειρήσεις στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, όπως είπε, εξετάζεται «πώς μπορούν να δοθούν κίνητρα σε επιχειρήσεις που βρίσκονται στην Ελλάδα να επενδύσουν ακόμα περισσότερο στην έρευνα και ανάπτυξη ή σε επιχειρήσεις που δεν έχουν έρθει στην Ελλάδα να τις προσελκύσουμε να έρθουν στη χώρα». Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η πιθανότητα αύξησης των φοροεκπτώσεων στις δαπάνες έρευνας, πρόσθεσε ο κ. Δήμας.

Ο Δρ. Αλέξης Μπίρμπας, καθηγητής Ηλεκτρονικής και Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Πατρών, αναφέρθηκε στην σημαντική έρευνα και ανάπτυξη που γίνεται στα ελληνικά πανεπιστήμια. Όπως είπε, παρά το γεγονός ότι η δεκαετής κρίση αποψίλωσε τα πανεπιστήμια από νέους ανθρώπους που είναι η κινητήρια δύναμη της έρευνας, ωστόσο εξακολουθεί να παράγεται σημαντικό έργο σε αυτή τη κατεύθυνση.

Στις ελληνικές επιχειρήσεις αναφέρθηκε ο Ιωάννης Γιώτης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ΓΙΩΤΗΣ, τονίζοντας ότι έχουν αρχίσει να κάνουν δειλά βήματα ως προς τις συμπράξεις με τα ερευνητικά κέντα. Όπως είπε, οι ελληνικές επιχειρήσεις κατανοούν ότι οι συμπράξεις με τα ερευνητικά κέντρα πανεπιστημίων είναι στρατηγικής σημασίας αλλά και επιτακτικής ανάγκης. Πρόσθεσε επίσης, ότι η παγκόσμια αγορά και το απαιτητικό καταναλωτικό κοινό επιτάσσουν συμπράξεις και συνεργασίες από τις οποίες μόνο οφέλη προκύπτουν.

Από το βήμα του συνεδρίου, ο Νίκος Βέττας, γενικός διευθυντής ΙΟΒΕ και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέφερε ότι η ελληνική οικονομία έχει το υψηλότερο με διαφορά δημόσιο εξωτερικό χρέος σε όλον τον δυτικό κόσμο. «Έχουμε το χαμηλότερο ποσοστό επενδύσεων στο ΑΕΠ μας σε όλο τον δυτικό κόσμο, ίσως και σε όλο τον κόσμο, έχουμε ένα από τα πλέον δυσμενή δημογραφικά και δυσμενή συμμετοχή στο εργασιακό δυναμικό και το μόνο που είναι σίγουρα θετικό είναι ότι έχουμε περάσει μια τόσο δραματική δεκαετία που θα ελπίζαμε ότι κανείς δεν θέλει να διακινδυνεύσει να φέρει πίσω» και συνέχισε: «Πρέπει να κάνουμε μια ανάλυση του τι συμβαίνει σε κομβικούς τομείς και ειδικότερα στη μεταποίηση όπου υπάρχει μεγάλο έλλειμμα διότι η μη διασύνδεση με τη τεχνολογία είναι ο πιο σίγουρος δρόμος ότι η μεταποίησή μας θα αρχίσει να συρρικνώνεται».

 

Τι σημαίνει Βιομηχανία 4.0

 

Η Βιομηχανία 4.0 μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας οικονομίας και επιχειρήσεων αξιοποιώντας τις δυνατότητες της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας και το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας. Στην Ευρώπη, ο ψηφιακός και τεχνολογικός μετασχηματισμός αποτελεί πλέον αναπτυξιακή προτεραιότητα. Ήδη 19 χώρες έχουν υιοθετήσει εθνικά προγράμματα ώστε η βιομηχανία τους να παραμείνει διεθνώς ανταγωνιστική, να συνεχίσει να δημιουργεί σταθερές και καλά αμειβόμενες δουλειές και να διευρύνει το κοινωνικό της αποτύπωμα με περισσότερα έσοδα για τα δημόσια ταμεία. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στην μειοψηφία των χωρών που δεν έχουν εκπονήσει αντίστοιχο σχέδιο.

Ο ΣΕΒ διευρύνει και επιταχύνει το δημόσιο διάλογο για τη «Βιομηχανία 4.0», αξιοποιώντας πρακτικές από χώρες με ανάλογα οικονομικά και επιχειρηματικά χαρακτηριστικά, κατάλληλα προσαρμοσμένες για την Ελλάδα. Η θέση είναι σαφής: Η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Η στρατηγική που δημοσιοποιείται σήμερα εκεί αποσκοπεί. Η εθνική σύμπραξη για την υλοποίηση της, είναι αναγκαία συνθήκη ώστε η «Βιομηχανία 4.0», να γίνει πραγματικότητα και όχι ένα ακόμα σχέδιο στα συρτάρια των Υπουργείων.

 

Η Ελληνική βιομηχανία δεν αξιοποιεί ακόμα της ευκαιρίες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης

Οι ιδιωτικές επενδύσεις σε ΤΠΕ παραμένουν προτεραιότητα (η Ελλάδα 12η στην ΕΕ-28) όμως αφορούν κυρίως ξεπερασμένα συστήματα. Οι επενδύσεις σε νέα συστήματα όπως cloud, τεχνητή νοημοσύνη, μεγάλα δεδομένα, internet of things, κλπ., παραμένουν περιορισμένες με την Ελλάδα στην 27η θέση. Σίγουρα υπάρχει έλλειψη πυξίδας ψηφιακού μετασχηματισμού. Ενώ το 90% των επιχειρήσεων αντιλαμβάνεται την χρησιμότητα των εξελιγμένων ΤΠΕ, μόλις το 48% διαθέτει στρατηγική αναβάθμισης τους, ενώ μόλις το 7,5% στοχεύει σε τεχνολογίες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Επίσης, οι ψηφιακές δεξιότητες είναι πολύ χαμηλές (25η θέση), ενώ η έλλειψη κουλτούρας καινοτομίας αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην αφομοίωση νέων διαδικασιών και οργάνωσης που συνεπάγονται οι τεχνολογίες στη Βιομηχανία 4.0. Το ρυθμιστικό πλαίσιο (π.χ. θέματα κυβερνο-ασφάλειας, ψηφιακής ταυτοποίησης, κλπ.), δεν έχει ακόμα ακολουθήσει την εξέλιξη. Τέλος, η πολιτική για τη βιομηχανία στην περιφέρεια δεν έχει την απαιτούμενη έμφαση στην διασύνδεση της παραγωγής με ψηφιακές τεχνολογίες αφού το 55% του βιομηχανικού outsourcing γίνεται σε άλλη περιφέρεια, μακριά από την έδρα της επιχείρησης.

 

Ένα ολοκληρωμένο εθνικό πρόγραμμα «Βιομηχανία 4.0»

Όραμα μας είναι η δημιουργία μιας σύγχρονης, ανταγωνιστικής και εξωστρεφούς βιομηχανίας, συνδεδεμένης με τα παγκόσμια βιομηχανικά δίκτυα και τα οικοσυστήματα της νέας οικονομίας, μέσω ενός μετασχηματισμού, που αξιοποιεί τις τεχνολογίες, τα ψηφιακά εργαλεία και τις δεξιότητες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Κατ΄ αναλογία πρακτικών στην ΕΕ, το ελληνικό πρόγραμμα πρέπει να έχει 5 επιδιώξεις: (1) Ισχυρή εστίαση σε επενδύσεις σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών και μηχανολογικού εξοπλισμού (2) Ενδυνάμωση καινοτομικής ικανότητας με προτεραιότητα στη σύνδεση της έρευνας με τις τεχνολογικές ανάγκες της βιομηχανίας (3) Συμπράξεις ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης για την καθετοποίηση της παραγωγής και τη μεγέθυνση των ΜμΕ με το σύνολο της επικράτειας να εξελίσσεται σε ενιαίο βιομηχανικό χώρο (4) Σύγχρονες ψηφιακές δεξιότητες για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού (5) Βελτίωση ρυθμιστικού περιβάλλοντος τόσο για πάγια θέματα της βιομηχανίας (πχ αδειοδότηση, κόστος ενέργειας) όσο και στα θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού και κυβερνοασφάλειας.

Οι σύνθετες ανάγκες της βιομηχανίας, η μεγάλη διασπορά δράσεων και η ανάγκη διυπουργικού συντονισμού καθιστούν αναγκαία την εθνική σύμπραξη. Πρόκειται για ένα μοντέλο που έχει ακολουθηθεί και στις 19 χώρες της ΕΕ με αντίστοιχο πρόγραμμα. Η συνεργασία αυτή θα φέρει σε συνεννόηση πολιτεία, επιχειρήσεις και ερευνητικούς οργανισμούς για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό και υλοποίηση του προγράμματος. Θα οδηγήσει σε μια εθνική δέσμευση που θα διευκολύνει την υλοποίηση ανεξαρτήτως εκλογικών κύκλων και κυβερνητικών αλλαγών. Επίσης παρέχει στη βιομηχανία την απαραίτητη προβλεψιμότητα προκειμένου να προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις σε πλαίσιο με ασφάλεια δικαίου, συνέχεια των πολιτικών και συνέπεια.

 

 

Χρηματοδότηση προγραμμάτων για τη Βιομηχανία 4.0 στην ΕΕ

Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι όσο χαμηλότερη είναι η ψηφιακή ωριμότητα, τόσο εντονότερη είναι η επενδυτική προσπάθεια για τη Βιομηχανία 4.0., ανεξαρτήτως μεγέθους χώρας ή τοπικής βιομηχανίας. Τα προγράμματα Βιομηχανία 4.0 στην ΕΕ δρομολογούν τους διαθέσιμους πόρους στο ψηφιακό και τεχνολογικό μετασχηματισμό παρά σε επενδύσεις με περιορισμένο όφελος για την οικονομία. Η ανάλυση επίσης δεν αναδεικνύει κάποιο εξαιρετικά εξειδικευμένο εργαλείο χρηματοδότησης. Οι δημόσιοι πόροι διατίθενται, ανεξαρτήτως μεγέθους επιχείρησης με τρεις κυρίως τρόπους: μέσω ανακυκλούμενης χρηματοδότησης (π.χ. επιδοτούμενα δάνεια, επιστρεπτέες προκαταβολές, φορολογικές ελαφρύνσεις, κλπ.) είτε εφόσον έχουν επιτευχθεί συμφωνημένοι δείκτες απόδοσης (π.χ. προστιθέμενη αξία, ROI, αύξηση εσόδων, κλπ.) είτε μόνο για μηχανολογικό εξοπλισμό και συστήματα που ενσωματώνουν σύγχρονες τεχνολογίες (πχ τεχνητή νοημοσύνη, internet of things, εκτυπώσεις 3D, ανάλυση μεγάλων δεδομένων, αισθητήρες στην παραγωγή, κλπ.). Και οι τρεις πρακτικές εστιάζουν κατά προτεραιότητα στο αποτέλεσμα παρά σε κλάδους ή εταιρικά μεγέθη.

Προϋπολογισμός και εργαλεία του ελληνικού προγράμματος

Κατ΄ αναλογία πρακτικών στην ΕΕ, ένα ελληνικό πρόγραμμα θα είχε ιδανικά διάρκεια 4 ετών και ενδεικτικό προϋπολογισμό €4 – €6 δισ. συνολικά με δημόσιους πόρους της τάξης των €2δισ., και τουλάχιστον ίση κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων. Ανάλογοι είναι οι πόροι του προγράμματος της Πορτογαλίας.

Ειδικά για τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, μπορεί να αξιοποιηθεί άμεσα ένα σημαντικό μέρος από τους αναξιοποίητους πόρους του ΕΣΠΑ και του Αναπτυξιακού Νόμου δεδομένου ότι περίπου €4δισ. αναμένεται να διατεθούν προς ΜμΕ εντός της ερχόμενης τριετίας. Ενδεικτικά από το ΕΠΑΝΕΚ €1,5δισ., ΕΠΑΝΑΔ €1,2δισ., ΠΕΠ €600εκ και σε ένα τελευταίο κύκλο του Αναπτυξιακού Νόμου €700εκ περίπου. Η διάθεσή τους προτείνεται να ακολουθήσει τις ευρωπαϊκές πρακτικές δηλαδή να συντελείται είτε με εργαλεία ανακυκλούμενης χρηματοδότησης, είτε με επίτευξη συμφωνημένων δεικτών απόδοσης, είτε να αφορά μόνο στο μηχανολογικό εξοπλισμό και συστήματα που ενσωματώνουν σύγχρονες τεχνολογίες. Αν και οι λιμνάζοντες πόροι του ΕΣΠΑ δεν αφορούν όλοι στη Βιομηχανία 4.0, μια στοχευμένη αξιοποίηση του 40% αυτών θα καλύψει σημαντικό τμήμα των αναγκών ψηφιακού και τεχνολογικού μετασχηματισμού και θα ενισχύσει σημαντικά την προσαρμογή της Ελλάδας στη νέα εποχή. Παράλληλα, το ελληνικό πρόγραμμα θα στοχεύει και στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.

Για τις μεγάλες επιχειρήσεις, σημαντικότερο αίτημα παραμένει η άρση των επενδυτικών αντικινήτρων και της γραφειοκρατίας (π.χ. καθυστερήσεις στην αδειοδότηση μεγάλων επενδύσεων, κόστος ενέργειας, μη μισθολογικό κόστος της εργασίας, αρτιότητα υποδομών και δικτύων κλπ.) και η έγκαιρη ρύθμιση ειδικών θεμάτων της ψηφιακής οικονομίας, όπως η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και η κυβερνο-ασφάλεια, κλπ. Συμπληρωματικά, φορολογικές ελαφρύνσεις (π.χ. υπερ-αποσβέσεις) συνδεδεμένες με το CapEx, μπορούν να επιταχύνουν περαιτέρω τον ψηφιακό και τεχνολογικό μετασχηματισμό παράλληλα με ένα θετικό αποτύπωμα στα δημοσιονομικά.

Οφέλη ενός ελληνικού προγράμματος

Η πλήρης εφαρμογή της πρότασης του ΣΕΒ εκτιμάται ότι θα αυξήσει 7,7% περισσότερο το ΑΕΠ (€16 δισ.) σύμφωνα με συντηρητικές παραδοχές, που συμβαδίζουν με αυτές στην πρόταση εθνικής στρατηγικής για την Ψηφιακή Ελλάδα του 2017 (εδώ). Η αύξηση αυτή είναι πρόσθετη της βιομηχανικής ανάκαμψης που έχει ήδη ξεκινήσει. Μέσω του προγράμματος εκτιμάται επίσης σημαντική αύξηση των επενδύσεων σε τεχνολογικό / μηχανολογικό εξοπλισμό στο 25% του συνόλου (από 13% σήμερα), κοντά στη μέση επίδοση της ΕΕ (31%). Έτσι, η δρομολόγηση πόρων (ειδικά στις περιφέρειες) στο ψηφιακό και τεχνολογικό μετασχηματισμό βοηθά στη δημιουργία ισχυρής και διεθνώς ανταγωνιστικής βιομηχανίας, ένα στόχο που η δημόσια χρηματοδότηση έχει παραμελήσει εδώ και χρόνια.

Οι παρεμβάσεις του ΣΕΒ θα κορυφωθούν στο Βιομηχανικό Συνέδριο, στις 19 Δεκεμβρίου με κεντρικό θέμα την ανάγκη άμεσης προσαρμογής της Ελλάδας στις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης με εθνική στρατηγική για τη «Βιομηχανία 4.0».

 

 Πηγή: Οικονομία & επιχειρήσεις, TEYXΟΣ 50 | 18 Δεκεμβρίου 2019 | 4η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ