Η Απελευθέρωση της Αθήνας – 12 Οκτωβρίου 1944

72 χρόνια συμπληρώνονται απο την 12η Οκτωβρίου του 1944. Η Αθήνα θα ήταν πλέον ελεύθερη και οι μέρες της κατοχής παρελθόν. Ο απολογισμός όμως αμείλικτος:45.000 οι νεκροί από την πείνα, τουλάχιστον 1.800 οι εκτελεσμένοι και 2.000 οι νεκροί από τις εμφύλιες συγκρούσεις. Η χώρα βίωνε οικονομική και δημογραφική καταστροφή, ενώ οι υποδομές ήταν κυριολεκτικά ανύπαρκτες. Κι όμως εκείνη η ημέρα της απελευθέρωσης όπως θα αποτύπωνε ο Γιώργος Σεφέρης «ήταν η πιο όμορφη, η πιο αλαφριά μέρα του κόσμου».

Μια διαφορετική ημέρα ξημέρωσε για την Αθήνα η Πέμπτη 12 Οκτωβρίου του 1944. Οι Γερμανοί δεν έχουν ακόμη προλάβει να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα και ο λαός της ξεχύνεται στους δρόμους ζητωκραυγάζοντας. Καμπάνες μετέφεραν το χαρμόσυνο γεγονός στον αττικό ουρανό την ώρα που και οι τελευταίοι στρατιώτες της Βέρμαχτ και των SS αποχωρούσαν από την πρωτεύουσα, την οποία είχαν καταλάβει τον Απρίλιο του 1941. Οι 1.264 μέρες φασιστικής κατοχής είναι, πλέον, παρελθόν. Η ήττα αποτυπώνεται στο πρόσωπο του γερμανού στρατιώτη. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ το πρωί εκείνης της μέρας ύψωσαν την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη.

Στο Σύνταγμα, την Ομόνοια, την οδό Πανεπιστημίου, στη Σταδίου, στο Ζάππειο και στην Ακαδημίας, ο κόσμος γιόρταζε την απελευθέρωση.

Τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να αποσύρονται από την Αθήνα, ενώ ο διοικητής τους, στρατηγός Φέλμι, διαβεβαίωνε ότι κατά την αποχώρησή τους δεν θα υπάρξουν καταστροφές. Παρόλα αυτά, δεν παρέλειψαν ν’ αφήσουν ένα μακελειό, αιματηρό ενθύμιο. Εκτέλεσαν Έλληνες πατριώτες στο Δαφνί, ενώ προκάλεσαν καταστροφές σε σημαντικές υποδομές σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Νωρίτερα είχαν επιτεθεί στην προσφυγική Καισαριανή, προπύργιο του ΕΑΜ, δολοφονώντας τους αγωνιστές που συνέλαβαν.

Στις ηρωικές σελίδες εκείνων των ημερών η μάχη της Ηλεκτρικής στον Πειραιά, όπου το ΕΑΜ απεσόβησε την καταστροφή του εργοστασίου, πετυχαίνοντας την ηλεκτροδότηση της Αττικής.
Η επίσημη άφιξη της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης έγινε το πρωί της 18ης Οκτωβρίου 1944. Tα μέλη της έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό, κατευθύνθηκαν στην Ακρόπολη για την έπαρση της ελληνικής σημαίας και μετά, ο Παπανδρέου εκφώνησε στην Πλατεία Συντάγματος τον «Λόγο της Απελευθέρωσης», όπου εκτός κειμένου ανέφερε την περίφημη φράση «πιστεύομεν εις την Λαοκρατίαν».

Η Ελλάδα έβγαινε βαριά τραυματισμένη από τον πόλεμο, την κατοχή, και τις εσωτερικές αντιθέσεις. Μετά από τριάμισι χρόνια Κατοχής, οι Γερμανοί έφευγαν από την Αθήνα αφήνοντας πίσω τους μια κατεστραμμένη πόλη, 45.000 νεκρούς από πείνα, τουλάχιστον 1.800 εκτελεσμένους και 2.000 νεκρούς από τις εμφύλιες συγκρούσεις. Ολόκληρη η χώρα είχε καταστραφεί οικονομικά, οι υποδομές της ήταν σε τραγική κατάσταση, ενώ οι μαζικές θανατώσεις, οι κακουχίες, ο λιμός, είχαν «εκτελέσει» την Ελλάδα και από δημογραφικής άποψης.

Όμως, στη συνείδηση των απλών ανθρώπων, η ελπίδα κι η αισιοδοξία για ένα καλύτερο μέλλον ποτέ δε βρήκαν καλύτερη στιγμή για να εκφραστούν. Εκείνη η μέρα της απελευθέρωσης, όπως είχε γράψει ο Γιώργος Σεφέρης, ήταν «η πιο όμορφη, η πιο αλαφριά μέρα του κόσμου».

Η Ελλάδα είναι ίσως η μόνη χώρα στην Ευρώπη που αντί να γιορτάζει την απελευθέρωσή της και το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου γιορτάζει την είσοδό της σε αυτόν. Η βασική αιτία είναι ότι μετά την κατοχή από τους Γερμανούς ακολούθησε ο σπαρακτικός εμφύλιος πόλεμος που δίχασε τους Έλληνες.

 

Ο δήμος Αθηναίων, τo Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, η Περιφέρεια Αττικής, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και η ΕΡΤ διοργανώνουν ένα σύνολο δράσεων για την ανάδειξη της επετείου της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, εκθέσεις, εκδηλώσεις λόγου, ιστορικούς περιπάτους, μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές προβολές, εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια.

Φέτος υπάρχει πολύπλευρη συνεργασία και υποστήριξη από την Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» του δήμου Αθηναίων, με μέγα δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), καθώς και συνεργασία με το Δίκτυο Πολιτισμού / Athens Culture Net του δήμου Αθηναίων που ιδρύθηκε με δωρεά του ΙΣΝ.

Ήδη την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου στο πλαίσιο της Νύχτας Πολιτισμού Athens Culture Net εγκαινιάστηκε στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθηναίων η κεντρική έκθεση «14 ιστορίες Αντίστασης», η οποία ήδη από την πρώτη μέρα λειτουργίας της έχει τεράστια απήχηση, ενώ το Σάββατο 6 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο ειδική προβολή της ταινίας «Μνήμες» του Νίκου Καβουκίδη, παρουσία του σκηνοθέτη και με πλήθος κόσμου. Από τη Δευτέρα 8 Οκτωβρίου ξεκίνησε η έκθεση του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας «Η Αθήνα ελεύθερη: Η βιβλιοθήκη της Κατοχής και της Αντίστασης στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας» με έντυπα τεκμήρια και φωτογραφικά ντοκουμέντα από τη συλλογή του Γ.Κ. Διαμαντόπουλου σε επιμέλεια των Γεράσιμου Νοταρά και Σάββα Καράμπελα. Η έκθεση διαρκεί ως την Παρασκευή 12 Οκτωβρίου και φιλοξενείται στο Μέγαρο Διομήδη, 3ης Σεπτεμβρίου 146.

Από τη Δευτέρα 15 Οκτωβρίου και μέχρι το τέλος του μήνα ξεκινά μια σειρά από Εκδηλώσεις Λόγου για μεγάλους και μικρούς. Συγκεκριμένα:

•Αναγνώσεις: Λογοτεχνία και Ιστορία

Κύκλος συναντήσεων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στην Ακαδημία Πλάτωνος

Κορυφαίοι λογοτέχνες και ιστορικοί διερευνούν την αλληλεπίδραση Λογοτεχνίας και Ιστορίας και τον τρόπο δουλειάς του καθενός πάνω στη «δημιουργία» και την αφήγηση μιας ιστορίας, με σημείο αναφοράς την περίοδο 1940-1944. Με αφορμή βιβλία που αναφέρονται στην περίοδο της Κατοχής, ανοίγει μια συζήτηση για το γενικότερο ρόλο που διαδραματίζει η ιστορία στη λογοτεχνία και αντίστροφα, ενώ αναδεικνύεται και ο προσωπικός παράγοντας ή η βιωματική σχέση που συνδέει τον συγγραφέα με το έργο του.

Δευτέρα 15 Οκτωβρίου

Ο συγγραφέας Νίκος Δαββέτας συζητά με τον ιστορικό Βαγγέλη Καραμανωλάκη

Συντονίζει ο δημοσιογράφος Κώστας Καναβούρης

Τρίτη 16 Οκτωβρίου

Η συγγραφέας Ελισάβετ Χρονοπούλου συζητά με τον ιστορικό Μενέλαο Χαραλαμπίδη

Συντονίζει η κριτικός λογοτεχνίας Ελισάβετ Κοτζιά

Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2018

Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης συζητά με τον ιστορικό Ηλία Νικολακόπουλο

Συντονίζει ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος

Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2018

Η συγγραφέας Μάρω Δούκα συζητά με τον ιστορικό Αντώνη Λιάκο

Συντονίζει ο δημοσιογράφος Μανώλης Πιμπλής

Οι παραπάνω εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα MC 3). Ώρα έναρξης: 19:00.

Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2018

Ο συγγραφέας Θανάσης Σκρουμπέλος συζητά με τον ιστορικό-δημοσιογράφο Δημήτρη Κοσμίδη.

Τη συζήτηση θα ακολουθήσει συναυλία του «Συνόλου Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής» του Μουσικού Σχολείου Αθήνας, με τίτλο «Δημοτικά τραγούδια της κατοχής. Ύμνοι γενναιότητας και ελευθερίας». Θα παρουσιαστούν, με φωνές και όργανα, δημοτικά τραγούδια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας που είτε είχαν συντεθεί παλαιότερα και προσαρμόστηκαν στην συγκυρία του ελληνοϊταλικού πολέμου και της γερμανικής κατοχής είτε δημιουργήθηκαν την περίοδο εκείνη.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Μουσικό Σχολείο Αθήνας, Δράκοντος 37, Ακαδημία Πλάτωνος. Ώρα έναρξης: 19:00

•Παιδική λογοτεχνία στην Οικία Θεοτοκοπούλου

Ξεχωριστή θέση στο φετινό πρόγραμμα έχει η παιδική λογοτεχνία, μέσα από τις συναντήσεις συγγραφέων με μαθητές και μαθήτριες δημοτικών σχολείων της Αθήνας. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στην Οικία Θεοτοκοπούλου του δήμου Αθηναίων, Θεοτοκοπούλου 34, Πατήσια και ξεκινούν στις 10.30 π.μ.

Πέμπτη 18 Οκτωβρίου

Η συγγραφέας Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου συναντά μαθητές και μαθήτριες του 142ου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας. Ακολουθεί εκπαιδευτική δράση με την εικαστικό-μουσειοπαιδαγωγό Ευτυχία Τσουλουχοπούλου

Παρασκευή 19 Οκτωβρίου

Η συγγραφέας Αγγελική Δαρλάση συναντά μαθητές και μαθήτριες του 132ου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας. Ακολουθεί εκπαιδευτική δράση με την εικαστικό-μουσειοπαιδαγωγό Ευτυχία Τσουλουχοπούλου

•Το παρελθόν κάτω από τα πόδια μας: Τα καταφύγια της Αθήνας

Στο Σεράφειο του δήμου Αθηναίων

Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2018

Αστικοί μύθοι, υπόγεια μυστικά, ιστορικά παράδοξα, κολαστήρια, αλλά και χώροι έκφρασης… Ο ερευνητής Κωνσταντίνος Κυρίμης παρουσιάζει δεκατέσσερα καταφύγια σε Αθήνα και Πειραιά και ξεδιπλώνει την ιστορία τους. Μια ιστορία με άγνωστες πτυχές, που εξελίσσεται κυριολεκτικά… κάτω από τα πόδια μας!

Σεράφειο Κέντρο Αθλητισμού, Πολιτισμού και Καινοτομίας δήμου Αθηναίων, Πειραιώς και Π. Ράλλη. Ώρα έναρξης: 19:00

Το πρόγραμμα της διοργάνωσης Αθήνα 2018-Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων υλοποιείται χάρη στη στήριξη και των δωρητών: Μέγας δωρητής είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Χρυσοί δωρητές είναι το Ίδρυμα Ι. Λάτση και η εταιρία Core Α.Ε. Δωρητές είναι το Ίδρυμα Ωνάση, το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), το Ίδρυμα Α. Κ. Λασκαρίδη και ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ). Πολύτιμοι υποστηρικτές είναι η Aegean Airlines, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών και η εταιρία Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑΣΥ).

 

Πηγές: ΕΡΤ, Δήμος Αθηναίων