tuv-iso-logo tuv-iso-27001-logo

Η Διαμεσολάβηση και ο περί διαφωνίας λόγος

Δημοσιεύουμε άρθρο της κ. Δήμητρας Σκορδάκη, Δικηγόρου Αρείου Πάγου & του Συμβουλίου της Επικρατείας, Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια, με θέμα τη διαφωνία και τη μεθοδολογία υπέρβασης – λύσης της, σε υποθέσεις που η κάθε πλευρά θεωρεί πως έχει απόλυτο δίκαιο.

Προϋπόθεση για να κινηθεί η διαδικασία επίλυσης της διαφωνίας είναι η γίνει κατ’ αρχήν αποδεκτή η «αρχή του ίσου δικαίου», δηλαδή ότι το δίκαιο του καθενός είναι ίσο με το δίκαιο του άλλου. Όταν τα δίκαια είναι ίσα, η λύση είναι ή ο συμβιβασμός ή η βίαιη επιβολή του δικαίου του ισχυρού ή του νικητή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η εξέλιξη των ανθρώπων και των κοινωνιών επιτεύχθηκε μέσα από την επίλυση αντιθέσεων και διαφωνιών είτε με σύμφωνα συναίνεσης γνωστά και σήμερα όπως οι συμφωνίες περιορισμού των ατομικών όπλων, είτε με βίαια σύγκρουση όπως πχ η ελληνική επανάσταση του 1821.

Ωστόσο, η επίλυση διαφωνιών σε ατομικό, επιχειρηματικό και διαπροσωπικό επίπεδο (αστικές υποθέσεις) είναι πολύ πιο εύκολη ακολουθώντας δρόμους και διαδικασίες συναίνεσης και διαμεσολάβησης.

Σήμερα στη δικαιοσύνη στοιβάζονται περί τις 700.000 άλυτες αντιθέσεις πολιτών. Αυτές πρακτικά είναι αδύνατο να εκδικαστούν με τους σημερινούς ρυθμούς. Στο μεταξύ, προστίθενται συνεχώς νέες υποθέσεις. Από τις υποθέσεις που λύνονται δικαστικά, κατά κανόνα ο ένας εκ των δύο δικαιώνεται. Όμως αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι θα αναγνωριστεί ότι αποδόθηκε πραγματικό δίκαιο, δεδομένου ότι η συνέπειες για τον έναν εκ των δύο μπορεί να είναι καταστροφικές. Αντιθέτως, παρακολουθώντας υποθέσεις που λύθηκαν με διαμεσολάβηση, παρατηρούμε μια κατά προσέγγιση απόδοση πλήρους δικαίου όπου και τα δύο μέρη χάνουν ένα μέρος για να κερδίσουν κάτι πολύ μεγαλύτερο και χωριστά και σαν σύνολο. Σαν σύνολο, βγαίνει κερδισμένη και η κοινωνία, αφού απαλλάσσεται από συνέπειες συγκρούσεων οι οποίες διαφορετικά μπορεί να αναπαράγονται αενάως από πλευράς όσων θεωρούν πως η δικαιοσύνη τους αδίκησε κατάφορα. Αυτό δεν συμβαίνει στη διαμεσολάβηση με την κοινή αποδοχή λύσης, ως ισότιμα συμφέρουσας και από τα δύο μέρη. Παρόλα αυτά, πρέπει να παρατηρήσουμε με λύπη μας ότι η προσφυγή των πολιτών και επιχειρηματιών στην θεσμοθετημένη διαμεσολάβηση είναι πολύ μικρή και οι άλυτες αντιθέσεις παραμένουν, σε μεγάλο βαθμό, η πληγή των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.

Να σημειώσουμε ότι η κατάργηση του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) για την επίλυση διαφορών εργαζομένων – εργοδοτών, με τα μνημόνια, κατ’ απαίτηση των δανειστών, αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για την ελληνική κοινωνία και την οικονομία. Αντιθέτως, η θεσμοθέτηση του Οργανισμού Προώθησης Εναλλακτικών Μεθόδων Επίλυσης Διαφορών (ΟΠΕΜΕΔ) υπήρξε μια θετική εξέλιξη.

eea.gr

 

Περί διαφωνίας ο λόγος μέρος 1ο

Διαφωνία, διαφωνία είσαι εδώ;

«Οι κίνδυνοι της ζωής είναι αμέτρητοι και μεταξύ αυτών είναι η ασφάλεια»

Γκαίτε

Τι είναι πραγματικά η διαφωνία, η διαφορά, η σύγκρουση με κάποιον και πώς επηρεάζει τη ζωή και τη δουλειά μας; Όλες οι σχέσεις στις οποίες εμπλεκόμαστε κοινωνικές, επαγγελματικές, συγγενικές, από καιρού εις καιρόν, καταλήγουν σε μια διαφωνία μεγαλύτερης ή μικρότερης έντασης.

Θα μπορούσατε να πείτε ότι η σύγκρουση με κάποιον είναι ενοχλητική και στοιχίζει στο χρόνο και την ενέργειά σας, αλλά μήπως ενέχει και κάτι καλό, αφού μας παρέχει τη δυνατότητα και είναι η ευκαιρία να αναθεωρήσουμε τα πράγματα και να κάνουμε αλλαγές προς το καλύτερο; Η ιστορία του εργοστασίου παπουτσιών που στέλνει δυο υπεύθυνους πωλήσεων σε μια περιοχή της Αφρικής για να ελέγξουν τις πιθανότητες επέκτασης των πωλήσεων εκεί, είναι χαρακτηριστική. Ο ένας από αυτούς στέλνει τηλεγράφημα λέγοντας: «η κατάσταση είναι απελπιστική στοπ. Κανείς δεν φοράει παπούτσια.».

Ο άλλος στέλνει ένα θριαμβευτικό μήνυμα: «απίστευτη επαγγελματική ευκαιρία. Δεν έχουν παπούτσια».

Το ίδιο γεγονός, ιδωμένο από διαφορετική οπτική γωνία, δίνει διαφορετικό πρόσημο· θετικό ή αρνητικό. Με τον ίδιο τρόπο και η σύγκρουση μπορεί να δώσει την ώθηση για κάτι καλύτερο και αντί για αρνητικά να ενέχει θετικά στοιχεία. Η διαφωνία είναι η διαδικασία (process) ή οι συμπεριφορές με τις οποίες οι άνθρωποι εκφράζουν τη δυστυχία τους.

Ποια μπορεί να είναι τα προειδοποιητικά σημάδια της διαφοράς/σύγκρουσης;

  • Θυμωμένα σχόλια ή συμπεριφορά
  • αποφυγή συνάντησης ή συνομιλίας με κάποιον
  • αποφυγή συμμετοχής σε συμβούλια ή εκδηλώσεις
  • κουτσομπολιά και κουβέντες πίσω από την πλάτη κάποιου
  • αργή παραγωγική εργασία ή ηθελημένη καθυστέρηση
  • μη μοίρασμα γνώσης
  • αποστολή κρυφών μηνυμάτων
  • επιθετικός ανταγωνισμός
  • χαμηλό ηθικό, απώλεια ενέργειας και παρακίνησης.

Αυτά είναι τα αρχικά στάδια της διαφωνίας. Συχνά αρνούμαστε ότι υπάρχουν ή τα αποφεύγουμε, γιατί λανθασμένα συνδέουμε τη διαφωνία με την αποτυχία και επίσης γιατί δεν έχουμε τη γνώση του πώς να διαχειριστούμε τη διαφωνία.

Είναι σημαντικό λοιπόν να αντιληφθούμε σε μια κατάσταση ότι υπάρχει διαφωνία και στη συνέχεια να αναρωτηθούμε πόσο σημαντικό είναι για εμάς να επιλύσουμε τη διαφορά αυτή, ώστε η επιχείρησή μας, η ζωή μας, η οικογένειά μας να συνεχίσουν υγιείς.

Πολλές φορές όμως η επίλυση αυτών των διαφορών καθίσταται αδύνατη, γιατί απλά οι άνθρωποι δεν μπαίνουν στον κόπο να μιλήσουμε ο ένας στον άλλο τίμια και να εξωτερικεύσουμε τον πραγματικό λόγο της δυσαρέσκειάς μας.

Η διαφωνία είναι σαν το νερό. Το πολύ πνίγει και καταστρέφει, αλλά και χωρίς νερό τίποτα δεν ζει.

Κάποια διαφωνία λοιπόν είναι απαραίτητο να υπάρχει τόσο στο επαγγελματικό μας πεδίο, όσο και στη ζωή μας, ώστε να μας βοηθάει να κάνουμε τις αλλαγές προς το καλύτερο.

 

Περί διαφωνίας ο λόγος μέρος 2ο

Μια άλυτη διαφωνία μας κοστίζει.

Μια διαφωνία που ταλανίζει μια επαγγελματική, φιλική, οικογενειακή σχέση έχει τεράστιο αντίκτυπο στη διατήρηση ή εξέλιξή της σχέσης αυτής.

Επιχειρήσεις δεν αναπτύσσονται γιατί η διαφωνία ρουφάει ζωτικό χρόνο από το χρόνο διοίκησής της, ή γιατί η διαφωνία είναι συνυφασμένη με την αποτυχία.

Επιχειρήσεις υφίστανται σημαντική χρηματική απώλεια.

Διαφωνίες και συγκρούσεις που κρατούν πάνω από τρία χρόνια, έχουν σαν αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά στρες και μειωμένων κινήτρων.

Μη διαχειρίσιμη, ή κακά διαχειρίσιμη διαφωνία έχει σαν συνέπεια τρομακτικό κόστος για την επιχείρηση, για τα εμπλεκόμενα άτομα, για την κοινωνία.

Και οι επιπτώσεις της διαφωνίας δεν περιορίζονται απλά στην ίδια την εταιρία, αλλά επεκτείνονται και στους συνεργαζόμενους με αυτή, στα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders). Όλοι μας έχουμε ενδιαφερόμενα μέρη, που είναι άλλοι άνθρωποι ή οργανισμοί, στους οποίους δίνουμε αναφορά και είμαστε υπεύθυνοι και οι οποίοι κατά κάποιο τρόπο ενδιαφέρονται ή επηρεάζονται από τις πράξεις μας ή τις αποφάσεις μας. Αυτοί οι άνθρωποι συνήθως δεν είναι μέρος της διαφωνίας μας, αλλά σίγουρα επηρεάζονται από αυτή με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Φανταστείτε ότι έχετε μια διαφωνία στη δουλειά και επιστρέφετε κάθε απόγευμα στο σπίτι σας γεμάτοι θυμό και ξεσπάτε στο/η σύντροφό σας ή στα παιδιά σας. Ο/η σύντροφος, τα παιδιά σας, αν και δεν εμπλέκονται απευθείας στη διαφωνία αυτή, επηρεάζονται όμως απ’ αυτή.

Ας πάρουμε μία μικρή επιχείρηση για παράδειγμα, ποια είναι τα ενδιαφερόμενα/ επηρεαζόμενα μέρη; είναι οι εταίροι, οι διευθύνοντες σύμβουλοι, οι υπάλληλοι, οι προμηθευτές, οι πελάτες, οι επενδυτές, η οικογένεια, η τοπική κοινότητα, άλλοι. Αναγνωρίζοντας ποιος είναι ο άμεσα εμπλεκόμενος στη διαφωνία, ποιος ενδιαφέρεται για τη διαφωνία και ποιος επηρεάζεται από αυτή, βοηθάει στο σχεδιασμό των μεθόδων επίλυσης της διαφοράς.

Είναι σημαντικότατο δε, κατά τη διάρκεια της Διαμεσολάβησης ο Διαμεσολαβητής να μπορέσει να κατανοήσει ποια είναι τα ενδιαφερόμενα μέρη στη διαφορά που μπορούν να επηρεάσουν και την επίλυσή της.

 

Περί διαφωνίας ο λόγος μέρος 3ο

Αναγνωρίζω την ύπαρξη της διαφωνίας και τη λύνω.

Μη αναγνωρίζοντας, και ουσιαστικά μη αποδεχόμενοι την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων μας, οδηγούμαστε στο να έχουμε παράλληλες συζητήσεις. Εάν δε, οι συζητήσεις αυτές γίνονται με άτομα έξω από τη διένεξή μας, άμεση συνέπεια θα είναι η δημιουργία φημών και κουτσομπολιών και η διαφωνία θα μεγαλώνει και θα είναι πλέον εκτός ελέγχου.

Όλοι μας έχουμε τη δική μας οπτική γωνία, που συχνά αποκλείει το να έχει ο άλλος δίκιο.

Πρέπει λοιπόν να αφιερώσουμε χρόνο και να μάθουμε πώς και γιατί βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά και να καταλάβουμε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των άλλων.

Όταν δε, εμπλέκονται και τα συναισθήματα, οι πράξεις μας είναι μάλλον παρορμητικές, παρά βασιζόμενες στη λογική.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν για να το κάνουμε σωστά; Η απάντηση είναι απλή. Να συνεργαστούμε με τους άλλους. Συνεργασία είναι η ικανότητα και η παρακίνηση να δουλέψουμε με άλλους για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος. Η απειλή ή η ανταμοιβή δεν αποτελούν τις ιδανικές συνθήκες για συνεργασία με τους άλλους. Υπάρχουν τέσσερις πυλώνες που μπορούν να πυροδοτήσουν μια κατάσταση απειλής ή ανταμοιβής και πρέπει να τους χρησιμοποιούμε κατά τρόπο ώστε να αποφεύγουμε τη διένεξη ή για να βοηθιόμαστε να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις. Οι πυλώνες αυτοί είναι:

  • Δεσμός/Σύνδεση (connection)
  • Θεώρηση (consideration)
  • Έλεγχος
  • Φροντίδα/Νοιάξιμο (Caring)

Δεσμός/Σύνδεση υπάρχει όταν έχουμε αίσθημα ασφάλειας και σύνδεση με τους άλλους. Έχει να κάνει με τη σχετική σημασία του να νοιώθω ίσος ή καλύτερος. Το να μας αποκλείουν από μια δραστηριότητα ή μια επαγγελματική σύσκεψη, δημιουργεί ακριβώς την ίδια ανταπόκριση στο μυαλό, όπως ο φυσικός πόνος.

Θεώρηση υφίσταται όταν δεν αισθανόμαστε ότι οι άλλοι μας σέβονται, όταν θυμώνουμε. Αυτό συμβαίνει γιατί χτυπά τον τρόπο που χρειαζόμαστε να δούμε τον εαυτό μας και διαταράσσει την ικανότητά μας να αισθανόμαστε ότι έχουμε τον έλεγχο. Ο θυμός μας κάνει να αισθανόμαστε δυνατοί – μας δίνει την ψευδαίσθηση ότι εμείς έχουμε τον έλεγχο ότι είμαστε ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, ενώ στην πραγματικότητα ο θυμός μας κάνει να χάνουμε τον έλεγχο. Σε κάθε μας συναναστροφή με τους άλλους αυτό που θέλουμε είναι μια αίσθηση δικαίου, σεβασμό και ευγένεια. Άρα θα πρέπει να έχουμε καλύτερες επικοινωνιακές δεξιότητες, αυξημένη διαφάνεια και ξεκάθαρες προσδοκίες.

Έλεγχος, όταν κάποιος καταλαμβάνεται από θυμό είναι γιατί κατά κάποιο τρόπο διακατέχεται από φόβο που πηγάζει από την αίσθησή του ότι έχει χάσει τον έλεγχο κάποιων παραμέτρων της ζωής: γεγονότα, κατανόηση του κόσμου και της εικόνας του. Ο καλύτερος τρόπος είναι να κάνουμε ξεκάθαρες συμφωνίες, να σχεδιάζουμε μαζί – καθαρές προσδοκίες και στόχους. Συμφωνημένα όρια του τί κάνει κάποιος μόνος του έναντι όσων θα γίνουν με συναπόφαση.

Φροντίδα/Νοιάξιμο

Ο καθένας μας έχει μια αόρατη κεραία και από καιρού εις καιρόν κάνει τη δοκιμασία του «είμαι υπολογίσιμος/η; Ακούγομαι;». Εάν η επικοινωνία μας μεταφραστεί ότι δεν μας νοιάζει για τις ανάγκες των άλλων ή ότι δεν ακούμε αυτά που έχουν να μας πουν, τότε θα το θεωρήσουν σαν απειλή και θα αντιδράσουν ανάλογα.

Ο δρόμος για το καλύτερο είναι να μάθουμε να ακούμε, να νοιαζόμαστε για τον εαυτό μας, να νοιαζόμαστε για τους άλλους.

 

20 Μαρτίου, 2019

Πηγή: The authority guide to conflict resolution, Jane Gunn 2017

Δημ. Σκορδάκη, Δικηγόρος Αρείου Πάγου & Συμβουλίου της Επικρατείας, Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών – Solicitor Αγγλίας & Ουαλίας

 

Β