tuv-iso-logo tuv-iso-27001-logo

Η Ευρώπη κερδίζει τον ενεργειακό πόλεμο

Η εισβολή στην Ουκρανία θα έπρεπε να έχει τελειώσει εδώ και καιρό – σύμφωνα με το Κρεμλίνο. Μετά τις τρεις πρώτες ημέρες, ο “σύντομος νικηφόρος πόλεμος” της Ρωσίας θα τελείωνε με μια “κυβέρνηση Κουίσλινγκ” στο Κίεβο και μια παρέλαση στην ουκρανική πρωτεύουσα που θα εδραίωνε την κυριαρχία του Βλαντιμίρ Πούτιν και τη ρωσική αυτοκρατορία των ανατολικών ορθόδοξων Σλάβων: Ρωσία, Ουκρανία και Λευκορωσία, ή όπως έλεγε η τσαρική γλώσσα: “η Μεγάλη, η Μικρή και η Λευκή Ρωσία”.

Τουναντίον, η ρωσική εισβολή ναυάγησε στη μεγαλύτερη επίδειξη στρατιωτικής ανικανότητας από την κατάρρευση του ιρακινού στρατού του Σαντάμ το 2003. Αλλά σε αυτή την περίπτωση δεν έχουμε μια υπερδύναμη που νίκησε έναν περιφερειακό στρατό που λιμοκτονούσε από τις κυρώσεις. Είναι ένας περιφερειακός στρατός που κερδίζει “τον δεύτερο ισχυρότερο στρατό στον κόσμο”.

Οι γεωστρατηγικές και οικονομικές αποτυχίες της Ρωσίας είναι τεράστιες: μαζική μετανάστευση -περίπου 1.000.000 από τους πιο ειδικευμένους Ρώσους εργαζόμενους αλλά και επιχειρηματίες-, οικονομική αποδιοργάνωση και κυρώσεις, διπλωματική απομόνωση και μια αναζωογονημένη Δύση. Αυτά έχει να επιδείξει η Μόσχα από τον πόλεμό της στην Ουκρανία. Κυβερνήτες της, όπως ο Νικίτα Χρουστσόφ το 1964, απομακρύνθηκαν για μικρότερες αποτυχίες.

Η Ρωσία χρησιμοποίησε ως όπλο τους ενεργειακούς της πόρους για να πιέσει την Ευρώπη. Ευελπιστούσε πως οι υψηλές τιμές ενέργειας για την Ευρώπη και οι μειωμένες τιμές για τους αντι-δυτικούς συμμάχους της θα ανάγκαζαν τη Γηραιά Ήπειρο να εγκαταλείψει την Ουκρανία και να πιέσει το Κίεβο να παραδοθεί για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα.

Όσο πλησίαζε ο χειμώνας και οι ανάγκες της Δύσης για θέρμανση στα νοικοκυριά και ενέργεια στα εργοστάσια θα αυξάνονταν, η Μόσχα ανέμενε πως θα κέρδισε σε επίπεδο πολιτικής επιρροής με όπλα το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Ωστόσο, ο “στρατηγός Χειμώνας” τάχθηκε κατά της Ρωσίας, και η Ευρώπη απολαμβάνει φέτος έναν από τους θερμότερους χειμώνες στην Ιστορία. Ο ζεστός καιρός σε συνδυασμό με μια ρεαλιστική διπλωματική και ενεργειακή αντεπίθεση βοήθησε την Ευρώπη.

Πριν τον πόλεμο η Ρωσία ήταν ο κύριος προμηθευτής ενέργειας της ΕΕ, καθώς κάλυπτε το 40% του φυσικού αερίου που χρησιμοποιούνταν για τη θέρμανση των σπιτιών και την ηλεκτροδότηση των επιχειρήσεων. Η Ρωσία ήταν σημαντικός εμπορικός εταίρος για ορισμένες από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Ωστόσο, η μη αντίδραση της Ευρώπης στη ρωσική επιθετικότητα και στα εγκλήματα πολέμου, όπως η εισβολή, η κατοχή και η προσάρτηση εδαφών της Γεωργίας το 2008, η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ή η κατάληψη του Ντονμπάς και η κατάρριψη του πολιτικού αεροσκάφους MH-17, ήταν μια “ασυγχώρητη αποτυχία” αφού ενθάρρυνε τον Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία.

Ακόμη και πριν από την έναρξη του πολέμου, Ευρώπη και ΗΠΑ είχαν καταρτίσει μια λίστα έκτακτων κυρώσεων που θα έπλητταν τις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας και θα επέτρεπαν στη Δύση να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ρωσία απάντησε με τον ίδιο τρόπο, περικόπτοντας τις εξαγωγές της και προκαλώντας τίτλους ειδήσεων όπως: “Ο Γερμανός ‘πράσινος’ υπουργός παραδέχεται ότι τα εργοστάσια άνθρακα πρέπει να επιστρέψουν στην παραγωγή”, ή “Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας προτείνει να πετάξουμε τις γραβάτες για να εξοικονομήσουμε ενέργεια”. Πολλοί έχασαν το βαθύτερο νόημα αυτών των τίτλων: η Ευρώπη αντικαθιστούσε έναν ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής της αρχιτεκτονικής και δεν άφηνε την ιδεολογική καθαρότητα να εμποδίσει τη διάσωσή της από τη ρωσική εξάρτηση, παρά τις δεκαετίες Ostpolitik (Ανατολικής Πολιτικής) που εφάρμοσε και τις πρωτοβουλίες της Άνγκελα Μέρκελ.

Η ταχύτητα με την οποία η Ευρώπη μπόρεσε να βρει εναλλακτικές πηγές ενέργειας και κατάφερε να απεξαρτηθεί από τις ρωσικές εισαγωγές εξέπληξε πολλούς, κυρίως τους Ρώσους ηγέτες. Αυτό θα αφήνει ολοένα και περισσότερο τη Μόσχα με σημαντικά λιγότερους πόρους για τη χρηματοδότηση του πολέμου. Η μείωση των εσόδων θα πλήξει τους μέσους Ρώσους και θα τους εκθέσει στον οικονομικό πόνο που προκαλούν οι δυτικές κυρώσεις. Υπάρχει επίσης λίγη ελπίδα ότι η εταιρική σχέση της Ευρώπης με τη Ρωσία μπορεί να συνεχιστεί μετά το τέλος του πολέμου, εκτός αν υπάρξει αλλαγή καθεστώτος στη Μόσχα. Είναι απίθανο ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα επαναλάβουν το λάθος να στηριχθούν στη Ρωσία- καθώς ο πληθωρισμός μειώνεται στη Δύση και η Ευρώπη αναπροσαρμόζει την ενεργειακή της πολιτική, οι κυρώσεις που επιβάλλονται στη Ρωσία θα γίνουν πιο αυστηρές και πιο επιζήμιες.

Η Ρωσία έχει βρει καταφύγιο στη γνωστή “συμμορία” αντι-δυτικών ή ουδέτερων κρατών ως υποκατάστατο της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Η πολλά υποσχόμενη από την Κίνα “φιλία δίχως όρια” έχει μετατραπεί σε απροθυμία για χρηματοδότηση ακόμη και νέων συνεργασιών: το Πεκίνο αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο με έκπτωση 30 έως 40%.

Η Ινδία, η λεγόμενη και “πανάκεια για όλα τα προβλήματα” του Κρεμλίνου, εξακολουθεί να εισάγει μεγάλες ποσότητες αργού από τη Ρωσία, αλλά αξιώνει γενναίες εκπτώσεις. Μολονότι αύξησε κατά 33 φορές τις προμήθειες ρωσικού πετρελαίου το 2022 σε σύγκριση με το 2021, η ρωσική οικονομία δεν… σώθηκε και με δεδομένη τη σινο-ινδική αντιπαλότητα η Μόσχα βρίσκεται εγκλωβισμένη “μεταξύ δράκου και ελέφαντα”.

Οι πρώην οικονομικοί εταίροι του Κρεμλίνου στην Κεντρική Ασία απορροφούν τώρα τη νεολαία που φεύγει από τη Ρωσία και ανταγωνίζονται τη Μόσχα στην αγορά ενέργειας. Ακόμη και πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και σύμμαχοι της Ρωσίας, όπως η Αρμενία, προσπαθούν να ξεφύγουν από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη έχει προωθήσει τη δική της ενεργειακή διπλωματία για να αξιοποιήσει τα ρωσικά στρατηγικά λάθη. Πλέον η Μόσχα έχει μείνει με τους πιο αναξιόπιστους συμμάχους: Λευκορωσία, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Ερυθραία, Ιράν, Νικαράγουα, Τατζικιστάν και Βενεζουέλα.

Τα οικονομικά στοιχεία αναδεικνύουν το μέγεθος της αποτυχίας. Το εμπάργκο στο ρωσικό αργό που τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ κόστισε στη Μόσχα περίπου 160 εκατ. ευρώ ημερησίως. Δύο εβδομάδες πριν τεθούν σε ισχύ οι κυρώσεις της ΕΕ και το πλαφόν της G7 για το ρωσικό αργό, η Ρωσία είχε χάσει το 90% της αγοράς της στις βόρειες χώρες του ευρωπαϊκού μπλοκ. Έως τον Δεκέμβριο του 2022, η Ρωσία είδε τα έσοδα από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων να κατρακυλούν στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Φεβρουάριο του ίδιους έτους, όταν και ξεκίνησε η εισβολή στην Ουκρανία. Ο πληθωρισμός της σε ετήσια βάση το 2022 ήταν σχεδόν διπλάσιος (11,9%) από αυτόν της Δύσης (6,5% στις ΗΠΑ), με την οικονομία της να συρρικνώνεται και το έλλειμμά της να διογκώνεται. Τουλάχιστον ο στρατός μεριμνά για τα ποσοστά ανεργίας…

Ποια είναι η ειρωνεία στην όλη ιστορία; Ότι ο κερδισμένος από το αποτυχημένο γεωστρατηγικό στοίχημα του Πούτιν είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2022 οι ΗΠΑ ξεπέρασαν τη Ρωσία στην προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες έσπευσαν να εξασφαλίσουν συμφωνίες LNG με τις ΗΠΑ, αποφέροντας επιπλέον έσοδα ύψους 1 τρισ. δολαρίων στους αμερικανικούς κολοσσούς όπως η Cheniere Energy και η TotalEnergies. Η ενεργειακή κρίση εμβάθυνε τη συνεργασία μεταξύ Ουάσινγκτον και Βρυξελλών, αποσυνδέοντας την Ευρώπη από τη Ρωσία και αυξάνοντας την εξαρτησή της από τις ΗΠΑ. Η νέα αυτή ενεργειακή συνεργασία θα ενισχύσει τη διατλαντική συμμαχία, γεγονός που αποτελεί καλό οιωνό και για τη μάχη που δίνουν οι ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις.

Οι ενέργειες του Πούτιν δεν ήταν μόνο εγκληματικές, ήταν και πρωτοφανή στρατηγικά λάθη. Το μέγεθος αυτής της καταστροφής δεν διαφεύγει ούτε από τους υποστηρικτές της εθνικιστικής ρωσικής εισβολής. Πολλοί πίστευαν ότι ο Πούτιν δεν θα έκανε ένα τέτοιο μνημειώδες λάθος. Ο “τσάρος” κατάπιε το δικό του δόλωμα, πίστεψε στη δική του προπαγάνδα. Όπως τόσοι πολλοί πριν από αυτόν, πίστεψε στο “άτρωτο” και στο πεπρωμένο, πέφτοντας θύμα της ψευδαίσθησης ενός “σύντομου και νικηφόρου πολέμου” – μια φράση που έμελλε να είναι καταδικαστική και τον Νικόλαο Β’. Η Ρωσία είναι αποφασισμένη να αυξήσει τον στρατό της σε 1,5 εκατ. και να στείλει άλλες 500.000 ανθρώπους στα πεδίο της μάχης.

Μπορεί ο πόλεμος να μην έχει τελειώσει, όμως η Ρωσία -και ο Πούτιν- ήδη έχουν χάσει. Όποια και αν είναι η έκβαση της πολεμικής σύρραξης, η Μόσχα έχασε την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας και μια βασική πηγή εσόδων. Στον αντίποδα η Ευρώπη έχασε την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια – και αυτό είναι θετική εξέλιξη.

 

Πηγή Capital.gr