Καταδίκη εταιρείας για τηλεφωνικές κλήσεις διαφημιστικού σκοπού

Το Ειρηνοδικείο Αμαρουσίου, με την υπ. αριθμ. 172/2018 απόφασή του επιδίκασε ποσό 3.000 ευρώ στον ενάγοντα ιδιώτη, ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη, που κρίθηκε ότι υπέστη, από επανειλημμένες τηλεφωνικές κλήσεις για σκοπούς απευθείας προώθησης  προϊόντων και υπηρεσιών γνωστής εταιρείας παροχής ηλεκτρικής  ενέργειας, παρά το γεγονός ότι, είχε προηγουμένως ενημερώσει τον τηλεφωνικό του πάροχο ότι, δεν επιθυμεί να δέχεται τέτοιου είδους τηλεφωνικές  κλήσεις για διαφημιστικούς σκοπούς και είχε εγγραφεί στο μητρώο opt-out του παρόχου. 

Ειδικότερα, η απόφαση ασχολήθηκε με την εφαρμογή στην κρινόμενη περίπτωση, τόσο των διατάξεων του Ν. 2472/1997, για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όσο και των διατάξεων του Ν. 3471/2006, που ρυθμίζει το ζήτημα των τηλεφωνικών κλήσεων για σκοπούς απευθείας προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς. 

Ο ενάγων ισχυρίστηκε στο δικόγραφο της αγωγής του ότι, παρά το γεγονός ότι, είχε εγγράφως ζητήσει από τον τηλεπικοινωνιακό του πάροχο την ένταξη του τηλεφωνικού του αριθμού στο Μητρώο του άρθρου 11 του Ν.3741/2006, δηλαδή στον ειδικό κατάλογο με τις τηλεφωνικές συνδέσεις των συνδρομητών, που δεν επιθυμούν να δέχονται μη ζητηθείσες κλήσεις, οι εκπρόσωποι της εναγομένης εταιρείας τον ενοχλούσαν τηλεφωνικά για την προώθηση των προϊόντων και υπηρεσιών της, στον τηλεφωνικό αριθμό της οικίας του, την οποία χρησιμοποιούσε και ως επαγγελματική στέγη, με αποτέλεσμα να αναστατώνεται ψυχικά και να υφίσταται απώλεια του προσωπικού και εργασιακού του χρόνου, προκειμένου να απαντήσει στις κλήσεις της εναγομένης εταιρείας και για τον λόγο αυτό ζητούσε να καταδικαστεί η εναγομένη εταιρεία να του καταβάλλει το ποσό των 15.000 ευρώ, ως εύλογη χρηματική του ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που είχε υποστεί, άλλως το ελάχιστο ποσό των 10.000 ευρώ, που προβλέπει σχετικά η διάταξη του άρθρου 14 του Ν.3741/2006.

Η απόφαση έκρινε σχετικά τα εξής:

Το άρθρο 13 του Ν.2472/1997 ορίζει ότι …….καθένας έχει δικαίωμα να δηλώσει στην Αρχή ότι, δεδομένα που τον αφορούν δεν επιθυμεί να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας από οποιονδήποτε, για λόγους προώθησης πωλήσεως αγαθών ή παροχής υπηρεσιών εξ αποστάσεως . Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα τηρεί μητρώο με τα στοιχεία ταυτότητας των ανωτέρω. Οι υπεύθυνοι επεξεργασίας των ως άνω αρχείων έχουν την υποχρέωση να συμβουλεύονται πριν από κάθε επεξεργασία το εν λόγω μητρώο και να διαγράφουν από το αρχείο τους τα πρόσωπα αυτά.

 Εξ αυτών συνάγεται μεταξύ άλλων ότι, το δικαίωμα του υποκειμένου προσωπικών δεδομένων στην πληροφόρηση είναι ¨ειδικό¨, ¨ευρύ¨¨ προστατεύεται αυτοτελώς και ρυθμίζεται κατά τα επιμέρους στοιχεία του από το νόμο. Δεν αρκεί συνεπώς μία κάποια πληροφόρηση, ή οποιαδήποτε ατελής πληροφόρηση του υποκειμένου, αλλά απαιτείται να λάβει χώρα η ειδική ενημέρωση που ορίζεται στο νόμο και να διασφαλιστεί η ειδική συναίνεση. Ενώ πέρα από τα δικαιώματα του υποκειμένου, στην περίπτωση που δεν τηρηθούν τα προβλεπόμενα στο νόμο θεσπίζονται κυρώσεις για τον υπεύθυνο επεξεργασίας, ή τον τυχόν εκπρόσωπο του, διοικητικές και ποινικές, αλλά και αστική ευθύνη των φυσικών ή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, που κατά παράβαση του νόμου θα προκαλέσουν περιουσιακή βλάβη, ή και ηθική βλάβη στο υποκείμενο των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

 Το ζήτημα των τηλεφωνικών κλήσεων για σκοπούς απευθείας προώθησης προϊόντων, ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς, ρυθμίζεται στο άρθρο 11 του Ν.3741/2006, όπου ορίζονται τα σχετικά με τις μη ζητηθείσες επικοινωνίες. Ειδικότερα στην διάταξη του της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του Ν.33741/2006, όπως αυτό τροποποιήθηκε με τις διατάξεις του άρθρου 16 παρ. 1 του Ν..3917/2011μ ορίζεται ότι ….η χρησιμοποίηση αυτομάτων συστημάτων κλήσης, ιδίως με χρήση συσκευών τηλεμυοτυπίας ( φαξ) ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και γενικότερα η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς επιτρέπεται μόνο, αν ο συνδρομητής συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς, ενώ στην παρ. 2 ορίζεται ότι ….. …δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με ανθρώπινη παρέμβαση ( κλήσεων )για τους ανωτέρω σκοπούς, εφόσον ο συνδρομητής έχει δηλώσει προς τον φορέα παροχής της διαθέσιμης για το κοινό υπηρεσίας, ότι δεν επιθυμεί γενικώς να δέχεται τέτοιες κλήσεις. 

Ο φορέας υποχρεούται να καταχωρίζει δωρεάν τις δηλώσεις αυτές σε ειδικό κατάλογο συνδρομητών, οι οποίες είναι στην διάθεση κάθε ενδιαφερομένου. Για το εν λόγω ζήτημα είχε αρχικά επιλεγεί ο κανόνας της προηγούμενης συγκατάθεσης, όμως μετά την 1/9/2011, οπότε και τέθηκε σε ισχύ η τροποπποιηθείσα, προς το ευνοϊκότερο για τους υπεύθυνους επεξεργασίας, διάταξη, οι τηλεφωνικές κλήσεις με ανθρώπινη παρέμβαση για τους ανωτέρω σκοπούς επιτρέπονται, εκτός αν ο καλούμενος έχε δηλώσει ότι, δεν τις επιθυμεί (σύστημα opt-out). Το σύστημα opt-out έχει ως συνέπεια ότι, τα φυσικά η νομικά πρόσωπα μπορούν να απευθύνουν τις αντιρρήσεις τους, όσον αφορά την επεξεργασία των δεδομένων τους, είτε ειδικά απευθείας στον υπεύθυνο επεξεργασίας, (δηλαδή στον διαφημιζόμενο), ασκώντας το δικαίωμα αντίρρησης ως προς την επεξεργασία των δεδομένων, βάσει του άρθρου 13 του Ν.2472/1997, είτε γενικά μέσω της εγγραφής τους στον ειδικό κατάλογο συνδρομητών του παρόχου που προβλέπει το άρθρο 11 παρ. 2 του Ν.3741/2006. Ο νόμος προβλέπει την δημιουργία μητρώου opt-out σε κάθε πάροχο υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ότι δεν επιθυμεί να λαμβάνει τηλεφωνικές κλήσεις, για απευθείας εμπορική προώθηση. Ο κάθε πάροχος φέρει με την προαναφερόμενη διάταξη την υποχρέωση να τηρεί με αυτές τις δηλώσεις Δημόσιο Μητρώο, που επιτελεί έναν δημόσιο σκοπό και στο οποίο έχει πρόσβαση όποιος ενδιαφέρεται να το χρησιμοποιήσει για απευθείας εμπορική προώθηση. 

Οι διαφημιζόμενοι οφείλουν να λαμβάνουν από όλους τους παρόχους επικαιροποιημένα αντίγραφα των Μητρώων του άρθρου 11 του Ν.3741/2006 και να εξασφαλίζουν ότι, έχουν διαθέσιμες τις δηλώσεις των συνδρομητών, που έχουν πραγματοποιηθεί έως τριάντα ημέρες πριν από την πραγματοποίηση της τηλεφωνικής κλήσης. Συνεπώς, οι υπεύθυνοι επεξεργασίας θα πρέπει να εφαρμόζουν κατάλληλες διαδικασίες για να εξασφαλίζεται το ανώτερο τριακονθήμερο, συνυπολογίζοντας κάθε καθυστέρηση . Όσον αφορά στα αιτήματα που απευθύνονται στον ίδιο τον υπεύθυνο επεξεργασίας, ως έκφραση ειδικής αντίρρησης βάση του άρθρου 13 του Ν.3741/2006, καθώς σε αυτά δεν υπεισέρχονται καθυστερήσεις λόγω λήψης στοιχείων από τρίτους, η ικανοποίηση τους θα πρέπει να είναι σύμφωνη με το ανωτέρω άρθρο, δηλαδή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει σε καμία περίπτωση τις 15 ημέρες, όπως ορίζει η σχετική διάταξη. Σε κάθε περίπτωση, για τις μη αυτοματοποιημένες κλήσεις, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, απαιτείται, όπως ρητά επιτάσσει το άρθρο 11παρ. 1 του Ν.3741/2006 η προηγούμενη συγκατάθεση των συνδρομητών, ακόμα κι αν οι αριθμοί αυτοί δεν έχουν καταχωρηθεί στο Μητρώο opt-out,  του παρόχου τους. 

Παράλληλα, καθώς για την πραγματοποίηση  των τηλεφωνικών κλήσεων η διαφημιζόμενη εταιρεία αποτελεί τον υπεύθυνο επεξεργασίας, οφείλει να ικανοποιεί και τα λοιπά δικαιώματα των υποκειμένων, όπως το δικαίωμα ενημέρωσης, πρόσβασης και αντίρρησης (άρθρα 11-13 του Ν.3741/2006). Αυτό σημαίνει ότι, κατά την διενέργεια μιας τηλεφωνικής κλήσης θα πρέπει να ενημερώνει για την ταυτότητα της, και την ταυτότητα του εκπροσώπου της, να μην αποκρύπτει, ή να παραποιεί τον αριθμό καλούντος και να ενημερώνει τουλάχιστον για την δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος πρόσβασης .Ειδικότερα, ως προς το δικαίωμα αντίρρησης, που προβλέπει το άρθρο 13 του Ν.2472/1007 ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να φροντίζει, εφόσον ένας καλούμενος συνδρομητής εκφράζει την αντίρρηση του, στο να δέχεται κλήσεις από τον συγκεκριμένο υπεύθυνο επεξεργασίας, να ακολουθεί μία σαφώς ορισμένη διαδικασία, που να διασφαλίζει ότι, αυτός θα εξαιρείται από κάθε τηλεφωνική – προωθητική – διαφημιστική ενέργεια του υπεύθυνου επεξεργασίας στο μέλλον. Η άσκηση του δικαιώματος αντίρρησης δεν πρέπει να συγχέεται με την εγγραφή στο μητρώο opt-out, καθώς η δεύτερη υποδηλώνει βούληση του συνδρομητή να εξαιρείται ο αριθμός του από κάθε τηλεφωνική προωθητική ενέργεια οποιουδήποτε διαφημιζομένου. Τέλος, σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 14 του Ν.3741/2006  κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που κατά παράβαση του νόμου αυτού προκαλεί περιουσιακή βλάβη υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση, ενώ αν προκάλεσε και ηθική βλάβη υποχρεούται και σε χρηματική ικανοποίηση αυτής. Η κατά το άρθρο 932ΑΚ χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης για παράβαση του παρόντος νόμου ορίζεται κατ’ ελάχιστον στο ποσό των 10.000 Ευρώ, εκτός αν ζητηθεί από τον ενάγοντα μικρότερο ποσό.

Από τις παραπάνω διατάξεις προκύπτει ότι, με το Ν.3741/2006 οριοθετείται η έκταση προστασίας των αντιτιθέμενων αγαθών της προσωπικότητας (ως προς την έκφανση της πληροφοριακής αυτοδιάθεσης και ιδιωτικότητας του ατόμου) και της πληροφοριακής ελευθερίας (του δικαιώματος του ατόμου να πληροφορεί και να πληροφορείται), θέτοντας στην άσκηση της τελευταίας συγκεκριμένους περιορισμούς, ώστε να διασφαλίζεται, τόσο η προστασία της πληροφοριακής αυτοδιάθεση και ιδιωτικότητας του φυσικού προσώπου, όσο και η ελεύθερη κυκλοφορία (συλλογή – μετάδοση – χρήση) των προσωπικών πληροφοριών, που αφορούν το φυσικό πρόσωπο, για την ασφάλεια των συναλλαγών και την εγκαθίδρυση και λειτουργία της εσωτερικής αγοράς .Η ρύθμιση του Ν.3741/2006 συμπληρώνει το προϋπάρχον αυτού νομοθετικό πλαίσιο και συγκεκριμενοποιεί τον ευρύτερο κανόνα της προστασίας της προσωπικότητας του άρθρου 57ΑΚ και διευρύνει την έννοια των παράνομων προσβολών της προσωπικότητας σε σχέση με το΄ άρθρο 57 ΑΚ, ώστε να θεωρείται κατ’ αρχήν απαγορευμένη  κάθε επέμβαση στα προσωπικά δεδομένα άλλου (ευμενής ή δυσμενής), χωρίς την τήρηση ορισμένων διατυπώσεων που τίθενται από τις διατάξεις του νόμου. 

Στην συνέχεια το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη του τα ανωτέρω  έκανε δεκτή την σχετική αγωγή και ως ουσία βάσιμη, πλην όμως, έκρινε ως αντισυνταγματική την διάταξη του άρθρου 14 παρ. 2 του Ν.3741/2006, που καθιερώνει ως ελάχιστο όριο χρηματικής ικανοποίησης, λόγω ηθικής βλάβης, το ποσό των 10.000 Ευρώ, καθώς έκρινε ότι αυτό αντιβαίνει στην διάταξη του άρθρου 25 παρ. 1 εδ. δ του Συντάγματος, που καθιερώνει την αρχή της αναλογικότητας και λαμβάνοντας υπόψη του; αφενός την αποφυγή της οικονομικής εξουθένωσης της εναγομένης εταιρείας και αφετέρου τον αντίστοιχο υπέρμετρο πλουτισμό του ενάγοντος, ενόψει δε και του είδους του θιγόμενο αγαθού, του μεγέθους και της έντασης της προσβολής, των συνθηκών τέλεσης αυτής και του βαθμού της υπαιτιότητας των οργάνων της εναγομένης και της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης των διαδίκων μερών καθόρισε την καταβλητέα χρηματική ικανοποίηση προς τον ενάγοντα, στο ποσό των 3.000 ευρώ και κήρυξε την απόφαση του προσωρινά εκτελεστή.