Η τηλεργασία υπό τα νέα δεδομένα που δημιούργησε η πανδημία του Covid-19

 

 

Γράφουν η Σουζάνα Κλημεντίδη, Δικηγόρος-Συνεργάτης Ε.Ε.Α.

και η Δήμητρα Καραδήμα, Εργατολόγος

 

 

Ι.          Η ικανότητα της ανθρωπότητας να αποθηκεύει, να μεταδίδει και να χειρίζεται πληροφορίες έχει αυξηθεί σε τεράστιο βαθμό τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των καινοτομιών στις τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Οι νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο, δημιούργησαν νέα δεδομένα και στον τρόπο οργάνωσης και εκτέλεσης της εργασίας. Μια από τις νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας, ως αποτέλεσμα της χρήσης των νέων τεχνολογιών, είναι η τηλεργασία (ηλεκτρονική εργασία εξ αποστάσεως/telework). Ακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις και την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στον χώρο της εργασίας, η χώρα μας ενσωμάτωσε με την ΕΓΣΣΕ 2006/2007 την ευρωπαϊκή συμφωνία-πλαίσιο για την τηλεργασία, ενώ στο άρθρο 5 του Ν. 3846/2010 προβλέφθηκαν για πρώτη φορά, ειδικότερες ρυθμίσεις για τους όρους κατάρτισης σύμβασης για τηλεργασία. Η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης της εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής, βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας, όπου μια εργασία που θα μπορούσε να εκτελεστεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εκτελείται, σε τακτική βάση, εκτός αυτών των εγκαταστάσεων. Οι μορφές τηλεργασίας που απαντώνται συχνότερα στη χώρα μας είναι η τηλεργασία από το σπίτι του τηλεργαζομένου (κατ’ οίκον τηλεργασία/homebasedtelework) ή από προσωρινούς χώρους εργασίας κατά τη διάρκεια των μετακινήσεών του (κινητή τηλεργασία/mobiletelework). Η τηλεργασία ανήκει στις «άτυπες σχέσεις εργασίας», δηλαδή στις ελαστικές και ευέλικτες μορφές απασχόλησης.

ΙΙ.         Υπό τις εξαιρετικά απρόβλεπτες συνθήκες που δημιούργησε η κρίση του κορωνοϊού παγκοσμίως, η τηλεργασία αναδεικνύεται ως ένα από τα βασικά εργαλεία προσαρμογής των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στη νέα πραγματικότητα. Στο πλαίσιο αντιμετώπισης και περιορισμού της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, ελήφθησαν στη χώρα μας σειρά μέτρων ως προς την παροχή της εργασίας με τη μορφή της τηλεργασίας.

Αρχικά, στο αρ. 4 παρ. 2 της από 11.03.2020 ΠΝΠ προβλέφθηκε-κατ’ απόκλιση από  τα  γενικώς  ισχύοντα-ότι, ο εργοδότης έχει δικαίωμα, με μονομερή απόφασή του, να υποχρεώνει μέρος ή το σύνολο του προσωπικού του να εργάζεται με το σύστημα της τηλεργασίας, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του εργαζομένου. Στην περίπτωση αυτή, ο εργοδότης οφείλει να υποβάλει σχετική δήλωση στο ΠΣ «ΕΡΓΑΝΗ» μέχρι και το πρώτο 10ήμερο Μαϊου 2020 (αφορά στους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο). Επίσης, με την παρ. 5 του άρ. 13 της από 14.3.2020 Π.Ν.Π. και το άρθρο 4 παρ. 1 της Κ.Υ.Α. 12998/232/2020 διευκρινίστηκε ότι οι εργαζόμενοι με τηλεργασία, σε επιχειρήσεις – εργοδότες που πλήττονται σημαντικά λόγω των αρνητικών συνεπειών του φαινομένου του κορωνοϊού COVID -19 βάσει ΚΑΔ κύριας δραστηριότητας ή δευτερεύουσας βάσει των ακαθάριστων εσόδων έτους 2018, δεν είναι δικαιούχοι της αποζημίωσης ειδικού σκοπού των 800 ευρώ, αφού  παρέχουν  την  (εξ  αποστάσεως)  εργασία  τους  κανονικά και λαμβάνουν τον μισθό τους.

Επιπλέον, στην Κ.Υ.Α. με αριθμ. 12998/232/23-3-2020 (ΦΕΚ 1078Β/28.03.2020) προβλέφθηκε κατ’ εξαίρεση η δυνατότητα των επιχειρήσεων-εργοδοτών, που πλήττονται σημαντικά λόγω του κορωνοϊού, να συμφωνήσουν παροχή εργασίας με τηλεργασία από εργαζόμενους των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τελούν σε αναστολή και είναι δικαιούχοι της αποζημίωσης ειδικού σκοπού, μόνο για πρόσκαιρες ανάγκες της επιχείρησης, κάτι που μπορεί να τύχει εφαρμογής μόνο σε ποσοστό 10%, κατ’ ανώτατο όριο, επί των εργαζομένων της επιχείρησης των οποίων οι συμβάσεις τελούν σε αναστολή. Επίσης, προβλέφθηκε ότι το ποσό των καταβαλλόμενων αποδοχών για την εργασία αυτή, μπορεί να φτάσει έως το ύψος των αποδοχών για την νομίμως παρεχόμενη εργασία τους, αφαιρουμένου του ποσού των 800 ευρώ, με ταυτόχρονη υποχρέωση των εργοδοτών να υποβάλλουν ΑΠΔ, αλλά και τις ασφαλιστικές εισφορές, που αντιστοιχούν στο επιπλέον ποσό. Στην περίπτωση παρεχόμενης εργασίας, με τηλεργασία ως ανωτέρω, η επιχείρηση- εργοδότης υποχρεούται, πριν την έναρξη πραγματοποίησης της,  να τη δηλώσει στο έντυπο ειδικού σκοπού, που τηρείται για το σκοπό αυτό στο ΠΣ «ΕΡΓΑΝΗ».

Οι εργοδότες που κάνουν χρήση της ανωτέρω ρύθμισης, υποχρεούνται, για όσο χρόνο κάνουν χρήση του μέτρου να διατηρήσουν, τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας, δηλαδή τους ίδιους εργαζόμενους και με τους ίδιους όρους εργασίας, που σημαίνει ότι για τους εργοδότες που κάνουν χρήση της ως άνω ρύθμισης, απαγορεύεται ρητά να προβούν σε καταγγελία των συμβάσεων εργασίας για το σύνολο του προσωπικού τους και, σε περίπτωση πραγματοποίησής της, αυτή είναι άκυρη. Από τη ρύθμιση αυτή εξαιρείται η λύση σύμβασης εργασίας με οικειοθελή αποχώρηση και η λύση σύμβασης ένεκα συνταξιοδότησης.

ΙΙΙ.        Στο πλαίσιο της εξαιρετικά απρόβλεπτης κατάστασης, που δημιούργησε η  πανδημία του κορωνοϊού COVID-19 στη χώρα μας, η παροχή της εργασίας με τη μορφή της τηλεργασίας δίνει τη δυνατότητα αφενός στον εργαζόμενο να συνεχίσει την εργασιακή απασχόλησή του, αλλά και τη λήψη του μισθού του και αφετέρου στον εργοδότη να εξακολουθήσει την επιχειρηματική δραστηριότητά του. Επιπλέον, με την τηλεργασία ο εργαζόμενος παραμένει στο σπίτι του και ως εκ τούτου, προστατεύεται η υγεία του, αλλά και περιορίζεται ο κίνδυνος διασποράς του ιού στην κοινότητα.

Γενικότερα, η δυνατότητα οργάνωσης της εργασίας με το σύστημα της τηλεργασίας μπορεί να αξιολογηθεί τόσο θετικά, όσο και αρνητικά. Από τη μία μεριά, ο εργοδοτικός έλεγχος δεν είναι τόσο ασφυκτικός κι ο εργαζόμενος μπορεί να συνδυάσει με ευνοϊκό γι΄ αυτόν τρόπο την ιδιωτική και επαγγελματική ζωή του, να επιλέγει ο ίδιος τις ώρες εργασίας του, να εξοικονομεί χρόνο και χρήμα από τις μετακινήσεις του από και προς τον τόπο εργασίας, ενώ δίνεται η ευκαιρία επανένταξης στην αγορά εργασίας ατόμων που έως σήμερα είχαν περιορισμένη δυνατότητα παροχής εργασίας (πχ ΑμΕΑ και νέες μητέρες), αλλά και όσων ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές (πχ νησιά, ορεινές περιοχές).

Από την άλλη μεριά, η τηλεργασία μπορεί να εμπεριέχει μειονεκτήματα και σοβαρούς κινδύνους. Κι αυτό διότι, ο τόπος κατοικίας του εργαζομένου καταλαμβάνεται από τον εργοδοτικό έλεγχο. Πολλές φορές ο εργαζόμενος δουλεύει καθ’ υπέρβαση του 8ώρου, χωρίς να πληρώνεται για την υπερωριακή απασχόλησή του, ενώ μπορεί, επίσης, να δουλεύει κατά τις Κυριακές και τις αργίες ή κατά τη διάρκεια της νύκτας, χωρίς καταβολή αμοιβής και της αντίστοιχης προσαύξησης. Περαιτέρω, ο τηλεργαζόμενος βρίσκεται δυνητικά σε συνεχή ετοιμότητα, ενώ μπορεί να μετακυλίεται από τον εργοδότη προς τον εργαζόμενο το κόστος των λειτουργικών δαπανών για την εκτέλεση της εργασίας (αγορά και δαπάνη λειτουργίας υπολογιστή – εκτυπωτή, γραφική ύλη κ.α.). Επίσης, η φυσική απουσία του τηλεργαζομένου δυσχεραίνει την παρακολούθηση και αξιολόγηση της απόδοσής του, γεγονός που ενδέχεται να δημιουργήσει ζητήματα συνεργασίας και συντονισμού.

Εν κατακλείδι, μολονότι η παροχή της εργασίας με τη μορφή της τηλεργασίας δεν ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένη στη χώρα μας, σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και σε πρωταρχική θέση εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού. Τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας σίγουρα δεν είναι αμελητέα, ωστόσο υφίστανται αναμφισβήτητα ανασταλτικοί παράγοντες, που θα μπορούσαν να αντισταθμιστούν με περαιτέρω νομοθετικά μέτρα, προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις της νέας αυτής πραγματικότητας. Το σίγουρο είναι ότι, η ελληνική αγορά εργασίας πρέπει να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και η ενίσχυση της τηλεργασίας μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, με επικαιροποίηση της νομοθεσίας, που θα συμβάλει στην προσαρμογή των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στην νέα πραγματικότητα.