tuv-iso-logo tuv-iso-27001-logo

Αιμ. Λυμπεράκη:Προβλήματα επαγγελματικής κατάρτισης και συμβουλευτική

Τις προσπάθειες επίλυσης αυτών των προβλημάτων στηρίζει με τη δράση του και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας

Τον τελευταίο καιρό πραγματοποιούνται τακτικά συνέδρια με θέμα την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) και τα προβλήματά της. Το πλέον σοβαρό θέμα, όπου επικεντρώνεται η προσοχή των ειδικών, είναι το έλλειμμα σύνδεση της ΕΕΚ με τις πραγματικές ανάγκες της   αγοράς εργασίας.

 

Το θέμα βέβαια δεν είναι μόνο ο εντοπισμός του προβλήματος αλλά και οι λύσεις που προτείνονται. Γιατί οι αντιφάσεις της ΕΕΚ με την αγορά εργασίας έχουν βαθύτερες αιτίες από τις αστοχίες επιλογής ειδικότητας και περιεχομένου κατάρτισης. Οι αιτίες βρίσκονται στην αδυναμία ανάλυσης της οικονομικής πραγματικότητας και της εξέλιξης των επαγγελμάτων καθώς και η προσαρμογή των προγραμμάτων σύμφωνα με αυτές. Η κρίση φυσικά επιδείνωσε αυτές τις αντιφάσεις δεδομένου ότι κατέρρευσαν και υγιείς δομές της οικονομίας, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

 

Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας, όπως αναφέρεται στον Απολογισμό Δράσης του Δ.Σ. 2012-2017 και στην ομιλία του Προέδρου του, κ. Γιάννη Χατζηθεοδοσίου στην ημερίδα  για τις «ΔΙΕΤΕΙΣ ΔΟΜΕΣ των ΑΕΙ», στις 9 Δεκεμβρίου 2017, στηρίζει τις προσπάθειες για επίλυση των προβλημάτων ΕΕΚ – Αγοράς Εργασίας.

 

Το θέμα δεν απασχολεί μόνο την Ελλάδα. Απασχολεί από χρόνια και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο αυτού του ενδιαφέροντος πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο το 4ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής 2017, με τίτλο «Συμβουλευτική εναρμόνισης προσόντων και δεξιοτήτων για ένταξη στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της εργασίας»

 

 

Το Συνέδριο διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, την 1η Νοεμβρίου 2017. Εξετάσθηκαν οι εκπαιδευτικές συνεργασίες και συνέργειες στον τομέα της Μεταδευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Επίσης συζητήθηκαν τα εκπαιδευτικά μέτρα της μαθητείας, η πλατφόρμα ESCO στο πλαίσιο της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής ατζέντας δεξιοτήτων και κυρίως, η καθοδήγηση στην έγκυρη πληροφόρηση του Συμβουλευόμενου για την απορρόφησή του στην αγορά εργασίας.

 

 

Στο παρόν Συνέδριο συμμετείχα ως Εισηγήτρια, μετά από πρόσκληση του Πανεπιστημίου με θέμα την «Αντιστοίχιση δεξιοτήτων – αγοράς εργασίας. Η θεωρία συναντά την πράξη».  

 

Τα κυριότερα σημεία της εισήγησης ήταν τα εξής:

 

 

Εξελίξεις στον εργασιακό χώρο

 

Η ταχύτητα με την οποία η επιστήμη ανατρέπει τα στοιχεία των επενδυμένων μέσων παραγωγής και της οργάνωσης της εργασίας αυξάνεται με γεωμετρικούς ρυθμούς.

 

Σε 20 χρόνια οι εξελίξεις στον χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών θα είναι μεγαλύτερες από εκείνες που έχουν σημειωθεί τα τελευταία 200 χρόνια.

 

Στα επόμενα χρόνια πάνω από το 50% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού θα εργάζεται σε υπηρεσίες με άμεση ή έμμεση σχέση με την πληροφορική.

 

 

Το ανθρώπινο δυναμικό

 

 

Στην αγορά εργασίας προηγείται η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και ακολουθεί η επαγγελματική εκπαίδευση και  κατάρτιση (ΕΕΚ) του ανθρώπινου δυναμικού.

 

Κρίσιμο σημείο της ανταγωνιστικότητας κάθε επένδυσης είναι o χρόνος εργασιακής προσαρμογής του ανθρώπινου δυναμικού μέχρι του σημείου άριστης αποδοτικότητας.

 

Ο χρόνος προσαρμογής του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες δεξιότητες που απαιτούν οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας, είναι ευθέως ανάλογος του επιπέδου και της ποιότητας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης που έχει ήδη ληφθεί.

 

Συνεπώς,

Θέλουμε μια Γενική Παιδεία και μια ΕΕΚ, η οποία θα δίνει στο ανθρώπινο δυναμικό γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, ικανές να αφομοιώνουν τις νέες τεχνολογίες και να εξελίσσονται – αναβαθμίζονται συνεχώς.

 

Στόχος μας πρέπει να είναι

 

Η συνεχής ευελιξία των θεσμών της ΕΕΚ στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και οι συνεχείς επιχειρηματικές επενδύσεις και καινοτομίες για διασφάλιση σταθερής εργασίας. Αυτή είναι η αναπτυξιακή ερμηνεία του δίπτυχου ευελιξία – ασφάλεια στην εργασία.

 

Όταν το ένα από τα δύο λείπει,

η αγορά αποδιοργανώνεται

και ελλοχεύουν η κρίση και η ανεργία

 

 

 

 

Ψηφιακές δεξιότητες & ανταγωνιστικότητα

 

 

Κάθε καθυστέρηση δημιουργεί χάσμα μεταξύ επενδύσεων και αξιοποίησής τους (γρήγορης απόσβεσης για νέες επενδύσεις), με συνέπεια την κρίση παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας.

 

Κάθε έγκαιρη προσαρμογή αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την επιχείρηση και τη θέση εργασίας.

 

 

Ένα σύστημα αυτοεξέλιξης  εφ’ όρου ζωής

 

Θα αποτολμούσα μια παρατήρηση

 

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα, σε όλα τα επίπεδα θα πρέπει να διδάσκει, πέρα από τις τυπικές και ουσιαστικές γνώσεις και ένα διαλεκτικό, εξελισσόμενο σύστημα αυτοελέγχου και αναβάθμισης των κατεκτημένων γνώσεων, προσόντων και δεξιοτήτων.

 

Με βάση το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων (EQF) θα μπορούσε ο κάθε εργαζόμενος να βρίσκει το έλλειμμα προσόντων του και να ακολουθήσει τη διαδικασία αναπλήρωσής τους.

 

Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει,  αλλά μια φωτιά που πρέπει ν’ ανάψει! 

   ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

 

Ανατροπές  στις θέσεις εργασίας

 

Το 2000 το  22% των θέσεων εργασίας της Ε.Ε. απαιτούσε υψηλά προσόντα και το 29% χαμηλά προσόντα.

Το 2010 τα ποσοστά ήταν 29% με υψηλά προσόντα και  22% με χαμηλά προσόντα.

Το 2020 προβλέπεται ότι 35% των θέσεων εργασίας θα απαιτούν υψηλά προσόντα και το 15% χαμηλά προσόντα.

 

Η απαξίωση δεξιοτήτων

 

Η απαξίωση δεξιοτήτων είναι ήδη το «κόστος» της εξέλιξης της τεχνολογίας στην άσκηση του επαγγέλματος.

 

Υπάρχουν κύρια και δευτερεύοντα είδη απαξίωσης των δεξιοτήτων:

 

Φυσική απαξίωση: Οι σωματικές ή γνωσιακές δεξιότητες και ικανότητες εκφυλίζονται λόγω μη χρήσης ή φυσιολογικής φθοράς.

 

Οικονομική απαξίωση: Οι δεξιότητες που απαιτούνταν παλαιότερα σε μια θέση απασχόλησης δεν απαιτούνται πλέον ή έχουν λιγότερη σημασία.

 

Έχουμε επίσης και την απαξίωση οργανωτικής λήθης (απώλεια «Μνήμης»,  λόγω εναλλαγής των εργαζομένων) και την απαξίωση των αντιλήψεων  (παρωχημένες απόψεις).

    Cedefop – Ενημερωτικό Σημείωμα, Ιούλιος 2012 │ ISSN 1831-2462

 

 

Η απασχόληση  των νέων επιστημόνων

 

Στοιχείο κάθε οικονομικής ανάπτυξης είναι ο βαθμός απορρόφησης του νέου επιστημονικού δυναμικού στην εργασία. Δυστυχώς, σύμφωνα με την Eurostat – 2015, η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση στην απορρόφηση πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ποσοστό περίπου 45% έναντι 80% που είναι ο μ.ο. της Ε.Ε.!

 

Δεν είναι καθόλου παράξενο που νέοι επιστήμονες με φωτεινά μυαλά και καινοτόμες ιδέες μεταναστεύουν στο εξωτερικό.

 

Η απορρόφησή τους στο εξωτερικό δείχνει λάθος προσανατολισμό ή έλλειμμα θέσεων εργασίας και όχι έλλειμμα προσόντων και ικανοτήτων.

 

Δομές διάγνωσης της μελλοντικής αγοράς εργασίας και συμβουλευτική

 

Είναι υποχρέωσή μας να διαθέτουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα ανίχνευσης των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εξελίξεων της αγοράς εργασίας και των επαγγελματικών τάσεων και παράλληλα, έναν μηχανισμό ταχύτατης προσαρμογής της ΕΕΚ στις νέες απαιτήσεις που προβάλουν.

 

Καμία Συμβουλευτική και κανένας Επαγγελματικός Προσανατολισμός δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποδοτικά αν δεν διαθέτουν επιστημονικά τεκμηριωμένες γνώσεις των μελλοντικών τάσεων της αγοράς εργασίας.

 

 

Ψηφιακές δεξιότητες

 

Σήμερα γίνεται αποδεκτό ότι σταδιακά σχεδόν όλα τα επαγγέλματα περνάνε στην ψηφιακή εποχή.

 

Οι  ψηφιακές δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού είναι, σύμφωνα με την Ε.Ε., το βασικό κριτήριο θετικής προσέγγισης με την αγορά εργασία και περνάνε στη θέση των  προαπαιτούμενων για την άσκησης επαγγέλματος.

 

Οι ψηφιακές δεξιότητες

είναι ευθέως ανάλογες

 της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας

 

 

Έρευνες

 

Κίνδυνοι

 

Η τελευταία έρευνα PIAAC της Περιφέρειας Αττικής και του Ε.Ε.Α. το 2015 για την «Αποτύπωση των αναγκών αγοράς εργασίας στην Περιφέρεια Αττικής-2015»

έδειξε ότι το 65,88% των εργαζομένων κινδυνεύει να χάσει την εργασία του στα επόμενα χρόνια λόγω ανεπάρκειας ψηφιακών ικανοτήτων.

 

Έρευνα Ε.Ε.Α.

 

Συγκρίσεις

 

Σύμφωνα με τον Ο.Ο.Σ.Α., η Ελλάδα κατέχει την 3η θέση μετά την Ισπανία και την Ιταλία σε χαμηλές δεξιότητες ενηλίκων με ποσοστό 36% έναντι μ.ο. του Ο.Ο.Σ.Α. 27% και 15% της καλύτερης επίδοσης, της Φινλανδίας. Αυτό το αρνητικό χάσμα δεξιοτήτων και αναγκών αγοράς εργασίας πρέπει να καλυφθεί από νέους πτυχιούχους.

 

Ποσοστό Ελλάδας

 

 

 

 

Κρίση και δεξιότητες

 

Η αναβάθμιση των δεξιοτήτων και η επανειδίκευση διασφαλίζουν την ενεργή σχέση   του ανθρώπινου δυναμικού με  την αγορά εργασίας.

 

 Ωστόσο, σύμφωνα με την Eurostat – 2015, στην Ελλάδα συμμετέχει στη δια βίου μάθηση μόνο το 2,5% -3% του ενεργού δυναμικού, έναντι 32,5% της πρώτης Δανίας και 10,7% του μ.ο. της Ε.Ε. 28. Ο δε ελάχιστος στόχος της Ε.Ε. για το 2020 είναι το 15%. Θα διακινδυνεύαμε να πούμε ότι ένας παράγοντας της κρίσης στην Ελλάδα σχετίζεται με το γενικό επίπεδο της ΕΕΚ του ανθρώπινου δυναμικού και την προσέλευσή του στη δια βίου μάθηση.

 

Στην Κύπρο το ποσοστό συμμετοχής ανέρχεται στο 7,5%.

 

Αντιφάσεις ΕΕΚ – αγοράς εργασίας στην Ελλάδα

 

Παλιότερη έρευνα του ΚΑΝΕΠ της Γ.Σ.Ε.Ε., σε δείγμα 2.401 αποφοίτων δημοσίων και ιδιωτικών Ι.Ε.Κ. και Κ.Ε.Κ. της περιόδου 2008-2009, έδειξε ότι τα ποσοστά απορρόφησης των εκπαιδευομένων από την αγορά εργασίας διαμορφώνεται, για τα ΙΕΚ σε 21,8%, και για τα ΚΕΚ σε 15,7%!

 

Αυτό σημαίνει αποτυχία του συστήματος και ένα πραγματικό κόστος ανά καταρτιζόμενο που έπιασε δουλειά στην ειδικότητα, 4,58 φορές περισσότερο από το αρχικά υπολογιζόμενο στα ΙΕΚ και 6,37 φορές περισσότερο στα  ΚΕΚ!

 

Έλλειψη προσόντων;

 

Σύμφωνα με έρευνα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που διενεργήθηκε την άνοιξη του 2013, το 40% των επιχειρήσεων στην Ε.Ε. δυσκολεύτηκε να βρει εργαζομένους με τις κατάλληλες δεξιότητες. Το 2010, το ποσοστό ήταν στο 33%.

 

Στην έρευνα της Manpower το 2013 επίσης διαπιστώνεται ότι σε 17 κράτη- μέλη, κατά μ.ο. πάνω από 25% των εργοδοτών αναφέρουν δυσκολίες στελέχωσης. Το 34% των εργοδοτών αυτών τις αποδίδει σε έλλειψη τεχνικών δεξιοτήτων, ενώ το 19% θεωρεί ότι οι υποψήφιοι δεν διαθέτουν ούτε εργασιακές δεξιότητες.

 

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την αναντιστοιχία ΕΕΚ – αγοράς εργασίας

  •  

Cedefop – Ενημερωτικό Σημείωμα, Μάρτιος 2014 / ISSN 1831-2462

 

Επαγγέλματα & προσανατολισμός

 

 

Τα επαγγέλματα με μέλλον μπορεί να είναι τόσο νέα όσο και  παραδοσιακά.

 

Τα κριτήρια βιωσιμότητας των τελευταίων αλλάζουν ριζικά, τόσο με την εισαγωγή της ψηφιακής δεξιότητας ως προαπαιτούμενο, όσο και με τη ανατροπή των παραδοσιακών όρων οργάνωσης της εργασίας.

 

Η ικανότητα προσαρμογής των εργαζομένων στις νέες απαιτήσεις δεξιοτήτων είναι όρος κατάκτησης και επανακατάκτησης αυτών των επαγγελμάτων. Διαφορετικά θα χαθούν μαζί με τις θέσεις εργασίας.

 

 

Συνασπισμός για τις ψηφιακές δεξιότητες στην Ε.Ε.

 

Είναι αναγκαίος ένας «συνασπισμός για τις ψηφιακές δεξιότητες και τις ψηφιακές θέσεις εργασίας», στην Ε.Ε., ο οποίος θα συγκεντρώνει τα κράτη-μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς στους τομείς της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και των παραγωγικών κλάδων, έτσι ώστε να αναπτυχθεί μια μεγάλη δεξαμενή ψηφιακών ταλέντων και να εξασφαλιστεί ότι τα άτομα και το εργατικό δυναμικό στην Ευρώπη διαθέτουν τις κατάλληλες ψηφιακές δεξιότητες.

 

Οι 4 πυλώνες της Εκπαίδευσης

 

 

Μαθαίνω να γνωρίζω – Learning to know

Μαθαίνω να κάνω – Learning to do

Μαθαίνω να ζω με άλλους – Learning to live together

Μαθαίνω να είμαι – Learning to be

 

Πηγή: Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα, υπό την προεδρία του Jacques Delors. Εκπαίδευση: Ο θησαυρός που κρύβει μέσα της, UNESCO, Παρίσι 1996.

 

Οκτώ βασικές ικανότητες

 

Η επικοινωνία στη μητρική γλώσσα

Η επικοινωνία σε ξένες γλώσσες

Η μαθηματική ικανότητα και βασικές ικανότητες στην επιστήμη και στην τεχνολογία

Η ψηφιακή ικανότητα

Οι μεταγνωστικές ικανότητες (Learning to learn)

Οι κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη

Το αίσθημα πρωτοβουλίας και η επιχειρηματικότητα

Η πολιτιστική γνώση και έκφραση

 

Πηγή:  Σύσταση 2006/962/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις βασικές ικανότητες της δια βίου μάθησης 2006/962/ΕΚ

 

 

Αναντιστοιχία επαγγελματικών προσόντων και αγοράς εργασίας

 

 

Οι κρίσεις, οι τεχνικές αλλαγές και οι πληθυσμιακές μεταβολές δημιουργούν ποιοτικές και ποσοτικές αναντιστοιχίες στην αγορά εργασίας.

 

Οι επιχειρήσεις δεν βρίσκουν όσο προσωπικό θέλουν ή με τις  ποιοτικές δεξιότητες που θέλουν.

 

Οι εργαζόμενοι ή δεν έχουν τα προσόντα ή αυτά πλεονάζουν (π.χ. πτυχιούχοι) και δεν μπορούν να βρουν την αντίστοιχη απασχόληση.

 

Οι αναντιστοιχίες είναι εμπόδιο στην απασχόληση, στην ανάπτυξη, στον ανταγωνισμό.

 

→ Άριστη αντιστοιχία: Απόλυτος συνδυασμός γνώσεων, δεξιοτήτων και συμπεριφορών = μέγιστη απόδοση στην εργασία.

 

 

4 στις 10 επιχειρήσεις στην Ε.Ε. ισχυρίζονται ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες εύρεσης εργαζόμενων με τις κατάλληλες δεξιότητες

Πηγή: Ευρωπαϊκή Έρευνα Επιχειρήσεων (2013)

 

 

Τι ζητά η αγορά εργασίας;

 

Δεξιότητες Απασχολησιμότητας (employability skills)

 

Hard skills (IQ), είναι το σύνολο των δεξιοτήτων ενός ατόμου και η ικανότητά του να εκτελεί ένα συγκεκριμένο τύπο εργασίας ή δραστηριότητας

 

Soft skills (EQ), είναι τα προσωπικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου που ενισχύουν την αλληλεπίδραση του στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον και καθορίζουν την εργασιακή του απόδοση και τις προοπτικές για καριέρα

 

Δημιουργικότητα (Creativity)

 

Καινοτομία (Innovation)

 

Πρωτοβουλία

 

Συνέπεια και Εμπιστοσύνη

 

Επιχειρηματικότητα (Entrepreneurship

 

 

Τι απαιτούν οι εργοδότες;

 

Εργασιακή εμπειρία

 

 Μαθητεία / Πρακτική Άσκηση / Apprenticeship

 

 Αντιστοιχία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς σε δεξιότητες μέσω Aναβάθμισης (Upskilling) και Επανιδείκευσης (Reskilling)

 

 

Ψηφιακά επαγγέλματα  αναγκαία για την αναπτυξιακή της οικονομίας

 

 

Ειδικός ανάπτυξης εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας.

 

Προγραμματιστής

 

Ειδικός ανάπτυξης λογισμικού.

 

Αναλυτής συστημάτων

 

Σχεδιαστής ή μηχανικός δικτύων

 

Υπεύθυνος Διαδικτύου

 

Σχεδιαστής ενοποιημένων συστημάτων.

 

Υπεύθυνος ποιότητας ή ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων και δικτύων

Διαχειριστής βάσεων δεδομένων και κέντρων δεδομένων.

 

Μηχανικός υλικού (hardware engineer)

 

Ειδικός εφαρμογής ελέγχων στην ανάπτυξη λογισμικού και την εγκατάσταση υλικού.

 

 

Στροφή στην οικονομία της γνώσης

 

Το υψηλής ποιότητας ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί ίσως ένα από τα μεγαλύτερα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας.

 

Εάν θέλουμε να επιστρέψει το πολύτιμο αυτό ανθρώπινο δυναμικό, θα πρέπει να εκλείψουν οι λόγοι που οδήγησαν στη φυγή του, δηλαδή να αλλάξει το πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και να μεταβούμε σε μια  οικονομία που να στηρίζεται στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών με υψηλότερη ενσωματωμένη γνώση. Αναμφίβολα, η «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021» που έχει καταστρώσει η ελληνική κυβέρνηση κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Προκρίνει, δηλ. την στροφή στην «οικονομία της γνώσης»

 

 

Βασικές προτεραιότητες της Ε.Ε

 

 

Να γίνει η δια βίου μάθηση και η εκπαιδευτική κινητικότητα πραγματικότητα και να αυξηθεί η προσβασιμότητα στην εκπαίδευση για όλους.

Να βελτιωθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα του συστήματος της εκπαίδευσης ενηλίκων.

 Να προωθηθεί η ισότητα, η κοινωνική συναίνεση και η ενεργός πολιτότητα μέσα από την συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτισμική μάθηση για προσωπική ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση.

Η ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της καινοτομίας των ενηλίκων και των μαθησιακών τους περιβαλλόντων.

 

Η κ. Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson είναι

Πτυχιούχος Γαλλικής Φιλολογίας,
Υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων,
Εκπαιδεύτρια, ενταγμένη στο Μητρώο Εκπαιδευτών του Ε.Κ.Δ.Δ.Α.
Εμπειρογνώμονας – Εισηγήτρια νέου management  ΗR,  Εκπαίδευσης – Δια Βίου Μάθησης – Απασχόλησης & Ευρωπαϊκών Πολιτικών, Ε.Κ.Δ.Δ.Α.
Εμπειρογνώμονας Ευρωπαϊκού Προγράμματος Erasmus Plus, Ι.Κ.Υ.
 

 

ΣΒ