Της Αιμιλίας Λυμπεράκη – Besson (*)

 

Το κείμενο αποτελεί ελεύθερη έκθεση (report) ενταγμένη σε πρόγραμμα της ΕΕ για την επιχειρηματικότητα στις βαλκανικές και παραδουνάβιες χώρες και αφορά τις τρέχουσες εξελίξεις και καλές πρακτικές στην Ελλάδα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

 

Η μεγάλη οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα από το 2009, είχε ως συνέπεια την ανατροπή σειράς όρων άσκησης της επιχειρηματικότητας και το κλείσιμο εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων μέχρι το 2015 (1 και  4), ενώ η αρνητική πορεία συνεχίστηκε και το 2016 (2 και 4).

 

Από 858.685 επιχειρήσεις που καταμετρήθηκαν το 2008, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μειώθηκαν στις 613.973 στα τέλη του 2015. Μαζί τους χάθηκαν και 842.670 χιλιάδες θέσεις εργασίας [Eurostat – ανεργία 2016= 23% (6)] και η απώλεια με όρους προστιθέμενης αξίας ανήλθε σε 30,31 δισεκατομμύρια ευρώ προϊόντος.  Το αρνητικό ισοζύγιο επιχειρηματικότητας συνεχίστηκε και το 2016 (2).
 

 

 

Από τις νέες επιχειρήσεις που άνοιγαν, οι περισσότερες ανήκαν σε παραδοσιακούς κλάδους, με αμφίβολη προοπτική επιβίωσης.  Σύμφωνα με στοιχεία του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΕΑ) οι νέες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνταν κυρίως σε κλάδους, όπως εστίασης, μπαρ/καφέ και λιανεμπόριο (3).

 

Παράλληλα, το επιχειρηματικό κλίμα έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ τον Ιούλιο του 2016 έδειξε ότι, οι προσδοκίες σχετικά με την πορεία των επιχειρήσεων το επόμενο εξάμηνο του 2016 θα είναι αρνητικές, καθώς το 59,5% των επιχειρήσεων ανέμενε επιδείνωση, και μόλις το 8,5% βελτίωση (5).

 

Σχέδιο ανάπτυξης με στροφή στις νέες τεχνολογίες

 

Για την αντιμετώπιση της κατάστασης, η κυβέρνηση εφαρμόζει σειρά προγραμμάτων ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης. Προσφάτως, (Φεβρουάριος 2017), έθεσε σε διαδικασία διατύπωσης και διαβούλευσης «Πενταετές Σχέδιο Οικονομικής Ανάπτυξης» με περιεχόμενο «ένα νέο, τεχνολογικά αναβαθμισμένο και εξωστρεφές αναπτυξιακό πρότυπο που να αναδεικνύει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του εγχώριου παραγωγικού ιστού και του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, θα προσελκύει ξένες άμεσες επενδύσεις και θα δημιουργεί εσωτερικές αλυσίδες αξίας και συστάδες επιχειρήσεων, ικανών να ανταγωνιστούν με επιτυχία στον διεθνή στίβο και με στοχευμένες δράσεις ανά περιοχή και κλάδο». Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να καλυφθεί το παραγωγικό κενό που σήμερα χαρακτηρίζει την οικονομία και να δημιουργηθούν συγχρόνως νέες θέσεις εργασίας, ώστε να απορροφηθεί η πρωτοφανής ανεργία που πλήττει τη χώρα» (7).

 

Την αναγκαιότητα της στροφής σε δημιουργία νέων ανταγωνιστικών επιχειρήσεων με ανταγωνιστικές θέσεις εργασίας και υψηλή προστιθέμενη αξία, ιδίως στον τομέα των νέων τεχνολογιών και της καινοτομίας, επισημαίνει και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας μέσα από ένα συμφωνημένο Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης. Όπως αναφέρει, η χώρα χρειάζεται μια «κεντρικά οργανωμένη πολιτική μαζικής «παραγωγής» νέων καινοτόμων και ανταγωνιστικών μικρών επιχειρήσεων, στην οποία εμπλέκονται οι κοινωνικοί εταίροι και κάθε σχετικός δημόσιος, επιστημονικός και εκπαιδευτικός  φορέας. Ο σχηματισμός μιας κρίσιμης μάζας τέτοιων επιχειρήσεως μπορεί να δώσει τεράστια πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και να λειτουργήσει ως ατμομηχανή ανάπτυξης για το σύνολο της οικονομίας»(8).

 

Η ετήσια έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της διεθνούς κοινοπραξίας του Global Entrepreneurship Monitor (GEM) έδειξε ότι για το  2015 η Ελλάδα ταξινομείται μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά νέων επιχειρηματικών εγχειρημάτων, που στηρίζονται σε εντελώς νέες ή απλά έστω νέες τεχνολογίες (18).

 

Προγράμματα

 

Το 2017 ήδη εξαγγέλθηκαν διάφορα προγράμματα ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης όπως:

1 «Ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» που θα έχει προϋπολογισμό 50 εκατ. ευρώ.

2 «Νεοφυής επιχειρηματικότητα» με τον προϋπολογισμό του δεύτερου κύκλου να σχεδιάζεται στα 48 εκατ. ευρώ.

3 «Αναβάθμιση πολύ μικρών και μικρών υφιστάμενων επιχειρήσεων με την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις νέες αγορές»: Ο προϋπολογισμός του δεύτερου κύκλου θα είναι της τάξης των 140 εκατ. Ευρώ (9).

4 Χρηματοδότηση σχεδίων  που προωθούν την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία (πρόγραμμα ΕΣΠΑ):

• Έρευνα και Ανάπτυξη από Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις

• Συμπράξεις Επιχειρήσεων με Ερευνητικούς Οργανισμούς

• Αξιοποίηση Ερευνητικών Αποτελεσμάτων (10)

 

Δράσεις ανάπτυξης επιχειρηματικότητας – καλές πρακτικές

 

Στην Ελλάδα εκτελέστηκαν και εκτελούνται σειρά δράσεων και προγραμμάτων ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας ιδίως στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ενδεικτικά παραθέτουμε ορισμένα προγράμματα και δράσεις.

 

Τον Οκτώβριο του 2016 υπεγράφη λίστα 2.444 εγκεκριμένων επενδυτικών σχεδίων, συνολικού προϋπολογισμού 62.033 εκατ. ευρώ, τα οποία θα ενισχυθούν σε ποσοστό 100% στο πλαίσιο της δράσης «Ενίσχυση της Αυτοαπασχόλησης Πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Επιχειρηματικότητα, Ανταγωνιστικότητα και Καινοτομία 2014-2020» (11).

 

Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας εγκαινίασε την δράση «Επιχείρηση σε δυσκολία: Πείτε μας πώς μπορούμε να σας βοηθήσουμε» στο πλαίσιο σχετικού Ευρωπαϊκού Προγράμματος(12)

 

Πολλά επιμελητήρια της χώρας στηρίζουν και βραβεύουν νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις νέων τεχνολογιών (13).

 

Λειτουργούν θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων νεανικής επιχειρηματικότητας σε Τεχνολογικά Πάρκα και επενδυτικά κεφάλαια για start-ups. Οι θερμοκοιτίδες παρέχουν ευρεία γκάμα εργαλείων και υπηρεσιών υποστήριξης των επιχειρηματικών ομάδων με στόχο την επιτάχυνση της αναπτυξιακής τους πορείας(14).

 

Στην Τεχνόπολη Θεσσαλονίκης λειτουργεί η Θερμοκοιτίδα νέων επιχειρήσεων του CERN, του μεγαλύτερου κέντρου πυρηνικών ερευνών στο κόσμο(15).

 

Σημαντική ανάπτυξη γνωρίζει ο θεσμός των συνεργατικών δικτύων ανοικτής καινοτομίας μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό το επαγγελματικό Επιμελητήριου Αθηνών δημιούργησε, το 2015, με τη συνεργασία του Δήμου Αθηναίων, επτά «Συνεργατικά Δίκτυα Ανοιχτής Καινοτομίας / Coopetitive Open Innovation Networks», με διακριτικό τίτλο «COINs» (16).

 

25 ελληνικές επιχειρήσεις νέων τεχνολογιών συμμετείχαν στη διεθνή έκθεση ψηφιακών επικοινωνιών Mobile World Congress στην Βαρκελώνη τον Φεβρουάριο του 2017 (17).

 

 

Διακρατικές συμφωνίες

 

Τον Ιούλιο του 2016 υπεγράφη  συμφωνία συνεργασίας για την επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία μεταξύ του υπουργείου Επιστήμης και Τεχνολογίας της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και του υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων της Ελληνικής Δημοκρατίας (19).

 

Στο πλαίσιο της Ελληνο-Κινεζικης συμφωνίας συνεργασίας, το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας συνεργάστηκε με τη μεγαλύτερη εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου στον κόσμο, την κινεζική LIBABA, και πραγματοποίησε, τον Σεπτέμβριο του 2016 στην Αθήνα, διήμερο ενημέρωσης των Ελλήνων επιχειρηματιών   για τις δυνατότητες εξαγωγών μέσω της πλατφόρμας ηλεκτρονικού εμπορίου της ALIBABA καθώς και συνεργασίας στον τουριστικό τομέα μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας Alitrip. Συμμετείχαν άμεσα πάνω από 600 επιχειρηματίες ενώ την παρακολούθησαν με απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση (Live Streaming) αρκετές χιλιάδες σε όλη τη χώρα (25).

 

 

Τον Οκτώβριο του 2015 ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας κ. Φ. Ολάντ και ο Πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Αλ. Τσίπρας  υπέγραψαν την Ελληνο-γαλλική Διακήρυξη για τη Στρατηγική Εταιρική Σχέση των δύο χωρών και συμφωνήσαν από κοινού να προωθήσουν επενδύσεις στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με ιδιαίτερη έμφαση σε κινητήριους τομείς, όπως οι νέες τεχνολογίες, η ψηφιακή οικονομία, η ενέργεια, οι υποδομές, ο τουρισμός. Συμφώνησαν ακόμη να ενεργοποιηθεί ο δεύτερος πυλώνας του Ελληνικού Επενδυτικού Ταμείου, Institute for Growth (IfG), που αφορά στην συμμετοχική χρηματοδότηση (equity financing) μικρομεσαίων επιχειρήσεων και στην προώθηση νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups) με στόχο την ενίσχυση μιας τάσης με σημαντική αυξητική πορεία τα τελευταία χρόνια, σε Ελλάδα και Γαλλία(20).

 

 

 

Τουρισμός και ψηφιακές υπηρεσίες

 

Το Υπουργείο Πολιτισμού επεξεργάστηκε πρόγραμμα στήριξης της τουριστικής δραστηριότητας με καθιέρωση  ψηφιακών υπηρεσιών προς τον πολίτη και τις επιχειρήσεις, με στόχο να βελτιώσουμε την καθημερινότητά τους και να υποστηρίξουμε την τουριστική επιχειρηματικότητα. Παράλληλα επανασχεδιάζει το σύστημα του Μητρώου Τουριστικών επιχειρήσεων και προωθεί την κωδικοποίηση της τουριστικής νομοθεσίας, την απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και λειτουργίας, την ψηφιοποίηση και διαχείριση εγγράφων, και την ανάπτυξη νεοφυών ή υφιστάμενων τουριστικών επιχειρήσεων με ψηφιακές δράσεις μέσω προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 (21).

 

Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ)

 

Ο ελληνικός τομέας Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες για επενδύσεις σε υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας. Η ίδρυση εργαστηρίων ανάπτυξης λογισμικού ή κέντρων δημιουργίας  ολοκληρωμένων μικροκυκλωμάτων (microchip & MEMS), είναι μόνο μερικά παραδείγματα ευκαιριών υψηλής απόδοσης. Σημαντική πρόοδο που έχει παρατηρηθεί στην ανάπτυξη τεχνολογικών συστάδων (clusters), θερμοκοιτίδων  και επιταχυντών. Ένας μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών ήδη δραστηριοποιείται στον κλάδο και έχει  συμβάλει  στην ανάπτυξή του με καινοτόμα προϊόντα , όπως το Taxibeat και το Piniata, τα οποία έχουν μεγάλη απήχηση στην παγκόσμια αγορά.  Πολυάριθμες  καινοτόμες ερευνητικές δραστηριότητες πραγματοποιούνται στα Ελληνικά Πολυτεχνικά Ιδρύματα, σε τομείς όπως το cloud computing, οι υπηρεσίες εντοπισμού θέσεως, η νανοτεχνολογία και τα έξυπνα συστήματα. Η Ελλάδα και οι Έλληνες μηχανικοί κατατάσσονται σύμφωνα με τον Economist,  στις πρώτες 20 θέσεις σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού στον κλάδο των ΤΠΕ παγκοσμίως και πρωτεύουν στο ITU ICT development index (22).

 

Η ελληνική αγορά Τε­χνολογιών Πληροφορικής και Επικοι­νωνιών κυμάνθηκε στα €5,707 δις το 2016, ενώ το 2017 η πρόβλεψη είναι για €5,677 δις. Το ποσό αυτό είναι μόλις το 0,83% της συνολικής αγοράς της Δυτικής Ευρώπης και παρουσιάζεται ευρύ πεδίο ανάπτυξης (23)

 

Επιχειρηματικότητα 2016

 

Η Ελλάδα κατέχει τη δεύτερη θέση στην ΕΕ από πλευράς συνολικής επιχειρηματικής δραστηριότητας ως ποσοστό του πληθυσμού με 19,84% με πρώτη την Εσθονία. Ωστόσο, λόγω κρίσης οι νέοι επιχειρηματίες ανέρχονται μόλις στο 2,81% (24) .

 

 

 

 

Παραπομπές:

 

1. Περισσότερες από 244.000 ελληνικές επιχειρήσεις έκλεισαν από το 2008

http://www.kathimerini.gr/865447/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/perissoteres-apo-244000-ellhnikes-epixeirhseis-ekleisan-apo-to-2008

 

1.  Έκλεισαν 5.360 επιχειρήσεις περισσότερες από όσες άνοιξαν το 2016

http://www.economy365.gr/article/24432/ekleisan-5360-epiheiriseis-perissoteres-apo-oses-anoixan-2016

 

1. Ανοίγουν κυρίως καφέ-μπαρ που κλείνουν και… γρήγορα

http://www.kathimerini.gr/842112/article/epikairothta/ellada/anoigoyn-kyriws-kafe-mpar-poy-kleinoyn-kai-grhgora

 

 

1. ΕΕΑ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ

 

https://www.eea.gr/wp-content/uploads/2018/11/aimlymperakikrisi-mikromesaies-epixeiriseis-nea-epixeirimatikotita-4.pdf

 

 

1. IME GSEBEE ΙΟΥΛΙΟΣ 2016 – Εξαμηνιαία αποτύπωση οικονομικού κλίματος στις μικρές επιχειρήσεις

http://www.imegsevee.gr/ereunes-gnwmis/1115–2016-

 

      6. Τα υψηλότερα επίπεδα ανεργίας στην ΕΕ καταγράφονται στην Ελλάδα

http://www.avgi.gr/article/4768083/7942772/eurostat-sto-23-e-anergia-sten-ellada-to-noembrio-tou-2016

 

 

 

7. ΤΟ ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ

http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/anaptyksiako_paketo_gia_ependyseis_proslipseis_nees_epixeiriseis-65088717/

 

1. Ποιο μοντέλο επιχείρησης μας βγάζει από την κρίση;

http://www.eea.gr/gr/el/articles/poio-montelo-epixeirisis-mas-vgazei-apo-tin-krisi

 

1. Ποδαρικό με τρία προγράμματα του ΕΣΠΑ

http://www.eea.gr/gr/el/articles/podariko-me-tria-programmata-toy-espa

 

1. ΕΣΠΑ Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ

https://www.espa.gr/el/Pages/Proclamationsfs.aspx?item=3365

 

1. ΕΣΠΑ Ενίσχυση της Αυτοαπασχόλησης Πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης

https://www.espa.gr/el/Pages/NewsFS.aspx?item=872

 

 

1.  Επιχείρηση σε δυσκολία: Πείτε μας πώς μπορούμε να σας βοηθήσουμε

http://www.eea.gr/gr/el/articles/epixeirisi-se-dyskolia-peite-mas-pos-mporoyme-na-sas-voithisoyme

 

1. ΕΕΑ: Γιορτή επιχειρηματικότητας και καινοτομίας – 5 βίντεο

http://www.eea.gr/gr/el/articles/eea-giorti-epixeirimatikotitas-kai-kainotomias-5-vinteo

 

 

1.  Θερμοκοιτίδες και επενδυτικά κεφάλαια για start-ups

http://www.kemel.gr/book/thermokoitides-kai-ependytika-kefalaia-gia-start-ups

 

 

1. Ξεκίνημα της Θερμοκοιτίδας του CERN

Πηγή: http://voria.gr/article/i-ellada-chriazete-40-50-thermokitides-kenotomon-epichiriseon

 

1. ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΕΑ: «ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ»-βίντεο

http://www.eea.gr/gr/el/articles/imerida-eea-synergatika-diktya-anoixtis-kainotomias-vinteo

 

1. Παππάς: Η Ελλάδα αποκτά εθνικό σχεδιασμό για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών

http://www.kathimerini.gr/898211/article/epikairothta/ellada/pappas-h-ellada-apokta-e8niko-sxediasmo-gia-thn-a3iopoihsh-twn-newn-texnologiwn

 

1. 6 στις 10 νέες επιχειρήσεις στην Ελλάδα αξιοποιούν την τεχνολογία

http://www.sepe.gr/gr/research-studies/article/8012681/6-stis-10-nees-epiheiriseis-stin-ellada-axiopoioun-tin-tehnologia/

 

 

1. Πεκίνο – Τσίπρας: Νέες τεχνολογίες και τουρισμός στο επίκεντρο των συμφωνιών Ελλάδας – Κίνας

http://24wro.com.gr/884926/pekino-tsipras-nees-texnologies-kai-toyrismos-sto-epikentro-ton-symfonion-elladas-kinas/#

 

1. Ελληνο-γαλλική συμμαχία μέσω συμφωνιών. Η Διακήρυξη που υπέγραψαν Τσίπρας – Ολάντ

http://news247.gr/eidiseis/politiki/ellhno-gallikh-symmaxia-mesw-symfwniwn-h-diakhryksh-poy-ypegrapsan-tsipras-olant.3735005.html

 

1.  Ο ρόλος των νέων τεχνολογιών για την τουριστική ανάπτυξη της Ελλάδας

http://traveldailynews.gr/columns/article/3089

 

 

1. Ο κλάδος των ΤΠΕ

http://www.enterprisegreece.gov.gr/gr/ependyseis/ependytikoi-tomeis/tpe

 

 

1. Δελτίο ΣΕΠΕ Απρίλιος 2017  ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

http://www.sepe.gr/files/1/EITO/11thReport/pdf/11thReport_EITO-SEPE_web.pdf

 

1. ΙΟΒΕ: Επιχειρηματικότητα 2015-16

Παρατηρητήριο  επιχειρηματικότητας ΙΟΒΕ, ελληνικός εταίρος του Παγκόσμιου  Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας  (Global Entrepreneurship Monitor -GEM)

http://iobe.gr/docs/research/RES_02_01122016_REP_GR.pdf

 

1. ΕΕΑ:Θετικά αποτελέσματα στην εξωστρέφεια από την ημερίδα με ALIBABA

http://www.eea.gr/gr/el/articles/eeathetika-apotelesmata-stin-eksostrefeia-apo-tin-imerida-me-alibaba

 

 

 

 

(*)Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson

 

– Πτυχιούχος Γαλλικής Γλώσσας & Φιλολογίας, Ε.Κ.Π.Α.

– Ms «Στρατηγικές Επικοινωνίας», Πανεπιστήμιο Ovideus-Θεολογική Σχολή Κωστάντζα Ρουμανίας

– Σύμβουλος Εκπαίδευσης, Δημόσιος Λειτουργός στην Κ.Υ. του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων,

– Εμπειρογνώμονας νέου management-Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού, Δια Βίου Μάθησης & Ευρωπαϊκών Πολιτικών, Ε.Κ.Δ.Δ.Α.,

– Εμπειρογνώμονας Ευρωπαϊκού Προγράμματος ERASMUS Plus, με θεματικές Εκπαίδευση Ενηλίκων & Εκπαίδευση-Κατάρτιση & ΜΜΕ, Ι.Κ.Υ.

– Υπότροφος σε Διεθνή Κύκλο Σπουδών “management” και Διαχείρισης Aνθρώπινου  Δυναμικού στην  Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης της Γαλλίας (ΕΝΑ) – Paris.

– Στέλεχος φορέων και επιχειρήσεων επί 15 χρόνια στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας

– Πρώην υπεύθυνη Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.

– Πρώην μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης (ΕΚΕΠΙΣ)- ΕΟΠΠΕΠ

– Μέλος της Επιστημονικής Ένωσης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης & Κατάρτισης Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.

– Ειδική Γραμματέας Δ.Σ. της Διπλαρείου Βιοτεχνικής Σχολής