Άρθρο. Επαγγελματικά Περιγράμματα και ποιοτική ανταγωνιστικότητα

Γράφει η

Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson (*)

 

Ποια η σχέση Δια Βίου Μάθησης και ανταγωνιστικότητας; Πώς η κατάρτιση και τα επαγγελματικά περιγράμματα βοηθάνε στη βελτίωση της επιχειρηματικότητας και στην αντιμετώπιση της κρίσης;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που η κοινωνία πρέπει να απαντήσει θετικά για να αποκτήσουμε πρόσβαση σε βιώσιμη, ποιοτική και ανταγωνιστική ανάπτυξη.

Η ποιοτική αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού και σε συνέχεια η ποιότητα της εργασίας και η ποιοτική ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και της οικονομίας, είναι άμεσα συνδεδεμένες, τόσο με το γενικό επίπεδο παιδείας και εργασιακής κουλτούρας, όσο και με το επίπεδο επαγγελματικής κατάρτισης και εξειδίκευσης.

 

Η χώρα μας, έχοντας μεγάλη υστέρηση στη διεθνή ανταγωνιστικότητα  (54^η θέση το 2013, σε σύνολο 60 ανεπτυγμένων χωρών, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Επετηρίδας Ανταγωνιστικότητας¹ και 96η θέση στην κατάταξη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας²) έχει άμεση ανάγκη να απαλλαγεί από στερεότυπα και δομές που καθηλώνουν την ανταγωνιστικότητα και να προχωρήσει στην αναβάθμιση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού που είναι ο βασικός παράγοντας κάθε ανάπτυξης, σε συνδυασμό βέβαια με την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και καινοτομιών στην παραγωγή.

 

Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η οποιαδήποτε υστέρηση της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, έναντι των εισαγομένων νέων τεχνολογιών, και αντίστροφα, μπορεί να οδηγήσει σε απαξίωση και ακύρωση της επένδυσης. Το παράδειγμα της Ιρλανδίας που ρίσκαρε στη δεκαετία του ’90 και εκπαίδευσε το άνεργο δυναμικό της, σε νέες τεχνολογίες που δεν είχαν επενδυθεί ακόμη, προκαλώντας σε συνέχεια ανάπτυξη με μαζικές επενδύσεις υψηλής ειδίκευσης (σε συνδυασμό με φορολογικά κίνητρα), είναι διδακτικό³, πολύ δε περισσότερο σήμερα, αφού από τη νέα κρίση η Ιρλανδία βγαίνει ταχύτερα, αξιοποιώντας το ανεπτυγμένο απόθεμα ικανοτήτων στο ανθρώπινο δυναμικό και εξάγοντας προϊόντα υψηλής τεχνολογίας.

 

Στη χώρα μας, έχοντας απαξιωθεί κοινωνικά και πολιτικά η επαγγελματική κατάρτιση, βλέπουμε μόνο το 30% των μαθητών να προσφεύγει σε αυτή, με τάση πτώσης στο 20%⁴ έναντι μ.ο. 50% στην Ε.Ε.-27⁵. Στην άτυπη συνεχιζόμενη κατάρτιση διαφόρων μορφών, προσφεύγει περιστασιακά μόνο το 14%, ενώ στη δια βίου μάθηση προσφεύγει μόνο το 3% (έναντι μ.ο. 9% στην Ε.Ε.). Το αποτέλεσμα είναι, η Ελλάδα να βρίσκεται 5^η από το τέλος στην Ε.Ε.-27⁶ και να πληρώνουμε πολύ ακριβά αυτή την επιλογή, ως οικονομία και κοινωνία.

 

Τα Επαγγελματικά Περιγράμματα

 

Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των παραπάνω προβλημάτων και της ισόρροπης ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού με τις νέες τεχνικές απαιτήσεις, εφαρμόστηκε, μεταξύ άλλων πολιτικών, και το πρόγραμμα εκπόνησης Επαγγελματικών Περιγραμμάτων (Ε.Π.) του ΕΣΠΑ, με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων⁷. Ήδη, έχουν εκπονηθεί περίπου 205 Επαγγελματικά Περιγράμματα, με στόχο να θεσμοθετηθούν ως προϋπόθεση άσκησης του επαγγέλματος.

 

Σκοπός των επαγγελματικών περιγραμμάτων είναι η συστηματοποιημένη ανάλυση και καταγραφή των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων ενός επαγγέλματος και η μετατροπή τους σε μαθησιακό πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης, το οποίο πρέπει να προσλάβουν οι ασκούντες το επάγγελμα. Ευθυγραμμίζεται δε, με τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πλαισίου αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση⁸ και με την Οδηγία της Ε.Ε. για ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων για τη δια βίου μάθηση⁹.

 

Η ενιαιοποίηση των επαγγελματικών ικανοτήτων ενός κλάδου σε ένα ανώτερο επίπεδο, μέσα από κατάρτιση και πιστοποίηση, αποτελεί από μόνη της αρχικό υπόβαθρο ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και της ποιοτικής παραγωγικής δραστηριότητας. Η δραστηριότητα αυτή με τη σειρά της και μέσα από τη συνεχή εξέλιξη – επιμόρφωση, μεταμορφώνει την ποιότητα της εργασίας και των παραγομένων προϊόντων. Το αποτέλεσμα θα είναι να ξεφύγει ο κλάδος από το προηγούμενο επίπεδο του οριζόντιου ποσοτικού ανταγωνισμού και να περάσει στην ποιοτική ανταγωνιστικότητα, πράγμα που είναι επιδίωξη κάθε επιχείρησης, κλάδου και εθνικής οικονομίας.

 

Η ποιοτική ανταγωνιστικότητα προσφέρει υψηλή προστιθέμενη αξία και είναι ζητούμενο, αλλά και όρος επιβίωσης σήμερα, σε περίοδο κρίσης και οξυμένου παγκόσμιου οικονομικού ανταγωνισμού.

 

Στις «παράπλευρες ωφέλειες» της εφαρμογής των Ε.Π. και εφόσον αυτά συνδεθούν με την άσκηση του επαγγέλματος, είναι ο περιορισμός της παρα-επαγγελματικής δραστηριότητας, της παραοικονομίας, της φοροδιαφυγής και της αποφυγής απωλειών ανθρώπων και υλικών αγαθών από επικίνδυνα επαγγελματικά λάθη. Επίσης, με την αύξηση της παραγωγικότητας που συνοδεύει την επαγγελματική και εργασιακή αναβάθμιση, επιτυγχάνεται πραγματική μείωση τιμών, στοιχείο άκρως απαραίτητο μετά τη συρρίκνωση κερδών, μισθών και συντάξεων στη χώρα μας.

 

Το πρόβλημα και οι κίνδυνοι

 

Η εκπόνηση των Επαγγελματικών Περιγραμμάτων από μόνη της είναι μεν ένα βήμα προόδου, αλλά αν δεν εφαρμοστούν στην πράξη, η προσφορά τους θα είναι μηδενική. Έτσι, ενώ παρουσιάζεται το πρόβλημα της άμεσης εφαρμογής των εκπονηθέντων Ε.Π., δεν βλέπουμε κλάδους να τα εφαρμόζουν στην πράξη πλην, ίσως, ελαχίστων.

 

Έχοντας υπόψη την ταχύτατη μεταβολή και απαξίωση κάθε επαγγελματικής γνώσης, ο κίνδυνος να χαρακτηριστούν «απαρχαιωμένα» τα εκπονηθέντα Ε.Π. είναι άμεσος. Κάθε περίγραμμα είναι ωφέλιμο, μόνο αν αντιστοιχεί στις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς εργασίας, της επιχειρηματικότητας και του ανταγωνισμού. Κάθε καθυστέρηση και απαξίωση σημαίνει ότι έχουν ήδη δαπανηθεί μεγάλα ποσά χωρίς κανένα όφελος. Τα δε αντίστοιχα επαγγέλματα, θα παραμένουν σε κρίση και καθυστέρηση, διευρύνοντας το χάσμα που τα χωρίζει από τους διεθνείς ή όμορους ανταγωνιστές τους, οξύνοντας περισσότερο την κρίση.

 

Όσο στα επαγγέλματα δεν καθιερώνεται η δια βίου μάθηση με την εφαρμογή των Ε.Π. και τη συνεχή ανανέωση και αναβάθμιση τους, τόσο η χώρα θα χάνει ανταγωνιστικότητα!

 

Από την άλλη, πολλά επαγγέλματα είναι γνωστό ότι ασκούνται χωρίς καμία προδιαγραφή. Οι επαγγελματίες και οι εργαζόμενοι εκεί είναι κυρίως εμπειροτέχνες. Οι κίνδυνοι, τόσο από την μη τήρηση των κανόνων Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία (ΥΑΕ), όσο και από τη τεχνική καθυστέρηση του κλάδου, είναι τεράστιοι. Αν αυτοί δεν προβούν στην συνεχή κατάρτιση, η επιχειρηματική αποτυχία είναι δεδομένη.

 

Στην Ελλάδα παρατηρήθηκε ότι η εθελοντική προσφυγή στη δια βίου μάθηση και κατάρτιση είναι πολύ μικρή. Όπου όμως εφαρμόστηκε νομοθετικά ως  προϋπόθεση για τη άσκηση του επαγγέλματος, τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη προσφυγή στην επαγγελματική κατάρτιση είναι της εστίασης, των τροφίμων και της διαμεσολάβησης ασφαλειών. Αντίθετα, υστερούν μεγάλοι κλάδοι όπως των επίπλων, των υγρών καυσίμων, των  επιμεταλλώσεων, των υποδημάτων κ.α..

 

Συμπεράσματα

 

Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα σήμερα, απαιτεί άμεσες επενδύσεις υψηλής ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση  – κατάρτιση και στη δια βίου μάθηση με ρίσκο και καινοτομία.

 

Είναι ανάγκη να αποκατασταθεί η αντιστοιχία ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού με τα νέα μέσα παραγωγής σε ένα ανώτερο επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη  τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

 

Εργαλεία όπως το Εθνικό πλαίσιο Προσόντων, τα Επαγγελματικά Περιγράμματα, τα Επαγγελματικά δικαιώματα, τα Προγράμματα Μαθητείας, τα Προγράμματα Πρακτικής Άσκησης, τα Τοπικά Σύμφωνα Μαθητείας, τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης και η δια βίου μάθηση, πρέπει να λειτουργήσουν ταυτόχρονα και αλληλοσυμπληρούμενα, πάντα με την άμεση συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων¹⁰.

 

Όλα αυτά πρέπει, εκ των πραγμάτων, να βάλουν σε σκέψεις τα αρμόδια Υπουργεία, με στόχο η εφαρμογή των Επαγγελματικών Περιγραμμάτων, σε μεγαλύτερο εύρος επαγγελμάτων, να οδηγήσει στην αναβάθμιση της ποιότητας της εργασίας  και της επιχειρηματικότητας.

 

 

Βιβλιογραφία

 

1. ΤΟ ΒΗΜΑ. http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=515398  «Έρευνα για την ανταγωνιστικότητα – Διεθνή κατάταξη για την Ελλάδα» / Δημοσίευση του ΣΒΕΕ
2. WORLD ECONOMIC FORUM (World Competitiveness Yearbook – WCY) του International Institute for Management Development (IMD) Δείκτης Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας 2012-2013
3. «Το ιρλανδικό θαύμα», «Βιοτεχνικά Θέματα» του ΒΕΑ, Δεκέμβριος, 2004 και «Κατάρτιση και Απασχόληση στην Ιρλανδία», «Ναυτεμπορική» 31.12.2004
4. Έκθεση ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ 2011, σελ. 35
5. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ: Προοπτικές μεταρρύθμισης της επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα σελ. 13
6. Γ.Γ. Δια Βίου Μάθησης, Έκθεση 2012, για τη Διά Βίου Μάθηση στην Ελλάδα
7. Αρ.ΟΙΚ.110998/06 (ΦΕΚ 566Β΄/08-05-2006) «Πιστοποίηση Επαγγελματικών Περιγραμμάτων»
8. Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2009/C 155/01 της 18ης Ιουνίου
9. ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 08/07/2005 SEC (2005) 957
10. Ομιλία του Υπουργού Παιδείας & Θρησκευμάτων, Κ. Αρβανιτόπουλου, στο συνέδριο με θέμα «Αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων μέσω της μάθησης στον χώρο της εργασίας (work-based learning) στο πλαίσιο της επαγγελματικής εκπαίδευσης», 26-03-14

 

(*) Η κ. Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson είναι

• Πτυχιούχος Γαλλικής Φιλολογίας,
• Υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων,
• Εκπαιδεύτρια, ενταγμένη στο Μητρώο Εκπαιδευτών του Ε.Κ.Δ.Δ.Α.
• Έχει συμμετάσχει στην εκπόνηση δύο Επαγγελματικών Περιγραμμάτων ως εκπρόσωπος της ΓΣΕΕ.