Γ. Χατζηθεοδοσίου στη “Ναυτεμπορική”: Μονόδρομος η επιτάχυνση του μετασχηματισμού

Άρθρο του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου, Προέδρου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών και Επίτιμου Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Πειραιά, στο ειδικό ένθετο της εφημερίδας “Ναυτεμπορική” με τίτλο “Ενέργεια & Περιβάλλον”.

---

Εδώ και ένα χρόνο σχεδόν, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια σοβαρή ενεργειακή κρίση – «πληρώνοντας» το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και τις αστοχίες στρατηγικών επιλογών, όπως η υψηλή εξάρτηση από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους.

Μπορεί μέχρι στιγμής η ενεργειακή τροφοδοσία να εξελίσσεται ομαλά, ωστόσο τα διαθέσιμα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ευρώπη εξαντλούνται σταδιακά, όσο διαρκεί ο χειμώνας. Η αβεβαιότητα παραμένει για το αν – και με ποιες τιμές – θα καταφέρουν να γεμίσουν οι ευρωπαϊκές αποθήκες στη διάρκεια του καλοκαιριού, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

Στο μεταξύ το κόστος της ενέργειας συνθλίβει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, προκαλεί τεράστιες πιέσεις ρευστότητας στις επιχειρήσεις και απειλεί άμεσα την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, με σοβαρές ενδεχόμενες επιπτώσεις για την ανάπτυξη, την απασχόληση και τα εισοδήματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στη διαχείριση της κρίσης έχει αποδειχθεί κατώτερη των περιστάσεων. Οι αποφάσεις σχετικά με την επιβολή πλαφόν στην τιμή του εισαγόμενου φυσικού αερίου καθυστέρησαν για μήνες, καθώς οι ισχυρές βιομηχανικές οικονομίες της Ευρώπης προτίμησαν να πληρώνουν υψηλές τιμές προμήθειας, έναντι του κινδύνου ελλείψεων στην τροφοδοσία τους.

Οι εθνικές πολιτικές

Η επικράτηση των εθνικών πολιτικών έναντι του συλλογικού συμφέροντος έβαλε, επίσης, φρένο στην υλοποίηση προτάσεων για κοινές προμήθειες φυσικού αερίου – προκειμένου να ενισχυθεί η διαπραγματευτική θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να συγκρατηθούν οι τιμές.

Καθώς οι κίνδυνοι για την παραγωγική βάση, για την οικονομία και την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη εντείνονται, η επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης – με αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ και απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα – γίνεται ακόμη πιο επιτακτική. Οι στόχοι που έχουν τεθεί σε αυτή την κατεύθυνση είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι και μετά την υιοθέτηση του νομοθετικού πακέτου Fit for 55 και του σχεδίου REPowerEU, ο «πήχης» τοποθετήθηκε ακόμη πιο ψηλά. Πλέον, ο συνολικός στόχος για το μερίδιο των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης των 27 έχει αυξηθεί στο 40% από 32% – κάτι που συνεπάγεται ανάλογη αναθεώρηση των εθνικών σχεδίων των κρατών – μελών.

Ωστόσο, η πραγματικότητα έχει δείξει επανειλημμένα, ότι η ετοιμότητα της Ευρώπης να θέτει φιλόδοξους στόχους, δεν συμβαδίζει με τα μέσα που διατίθενται για την επίτευξή τους. Οι ελπίδες που υπήρξαν αρχικά, για ένα νέο μηχανισμό χρηματοδότησης πράσινων ενεργειακών επενδύσεων διαψεύσθηκαν πολύ γρήγορα. Το σχέδιο REPowerEU κατέληξε τελικά να χρηματοδοτείται από τα «αζήτητα» δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και την ανακύκλωση πόρων από άλλα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε., ενώ οι πρόσθετοι πόροι δεν ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ.

Για τη χώρα μας, παρ’ όλα αυτά, η αύξηση της παραγωγικής δύναμης των ΑΠΕ και του μεριδίου τους στο ενεργειακό μείγμα, αποτελεί μονόδρομο. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Ελλάδας καλύπτονται από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη στις ανατιμήσεις και τις πληθωριστικές πιέσεις, ενώ δημιουργεί αβεβαιότητα και για την ασφάλεια εφοδιασμού μακροπρόθεσμα.

Αξιοποιώντας τα φυσικά πλεονεκτήματα που διαθέτει, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αναδείξει τις ΑΠΕ σε βασικό όχημα, προκειμένου να διασφαλίσει στα επόμενα χρόνια επαρκή, φιλική προς το περιβάλλον και οικονομικά προσιτή ενέργεια. Είναι επιτακτική η ανάγκη, επομένως, να επιταχυνθούν οι επενδύσεις σε ΑΠΕ, σε υποδομές αποθήκευσης της παραγόμενης από ΑΠΕ ενέργειας, αλλά και στην αναβάθμιση των δικτύων διασύνδεσης. Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από τη διάθεση πόρων και ενισχύσεων, θα πρέπει να βελτιωθεί ουσιαστικά η διαδικασία αδειοδότησης και να διαμορφωθεί ένα σταθερό, προβλέψιμο πλαίσιο, το οποίο θα εμπνέει εμπιστοσύνη στους επενδυτές.

Σημαντικές παρεμβάσεις

Παράλληλα, θα χρειαστούν ενισχυμένα κίνητρα και υποστήριξη προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, ώστε να συμμετάσχουν στο στόχο – και στα οφέλη – της ενεργειακής μετάβασης.

Χρειάζεται να υπάρξει ενθάρρυνση των απευθείας εταιρικών συμφωνιών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, αλλά και των επιχειρηματικών επενδύσεων αυτοπαραγωγής ενέργειας, με απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου και επίσπευση της αδειοδότησης για την εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών συστημάτων στις επιχειρήσεις, διευκόλυνση της σύστασης ενεργειακών κοινοτήτων από επιχειρήσεις, κ.ά.

Οι παρεμβάσεις αυτές, μπορούν να εξασφαλίσουν άμεσο οικονομικό όφελος για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και υποστηρίζοντας ταυτόχρονα τους μεσοπρόθεσμους στόχους της ενεργειακής μετάβασης. Επιπλέον, η υλοποίησή τους θα συμβάλει στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και στην αντιστάθμιση ενός μέρους των απωλειών που προκαλεί η ενεργειακή κρίση.

Στο επόμενο διάστημα – μέσα σε συνθήκες υψηλής αβεβαιότητας – η πρόκληση για την Ευρώπη και για την Ελλάδα είναι διπλή: να διασφαλίσει επάρκεια ενεργειακού εφοδιασμού σε κόστος βιώσιμο για την οικονομία της και παράλληλα να δρομολογήσει την ταχύτερη δυνατή απεξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα.