- 27/08/2017
Παγκοσμιοποίηση: Από την Κολχίδα στους νέους Δρόμους του Μεταξιού
Από την αρχαιότητα οι λαοί είχαν κατανοήσει ότι η διεθνοποίηση των οικονομιών και η ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ διαφορετικών περιοχών
Οι ιστορικές ρίζες της διεθνοποίησης των οικονομιών
Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι νομίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση (διεθνοποίηση) των οικονομικών σχέσεων συνεργασίας και αλληλοσυμπλήρωσης των οικονομιών διαφόρων κοινωνιών με μακρινές περιοχές, είναι πρόσφατο φαινόμενο. Φυσικά δεν είναι έτσι μιας και οι σχέσεις αυτές χάνονται βαθιά στην ιστορία των λαών.
Από την αρχαιότητα οι λαοί είχαν κατανοήσει ότι η διεθνοποίηση των οικονομιών και η ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ διαφορετικών περιοχών, ενέχει σημαντική χρησιμότητα και ωφέλεια στην αλληλοκάλυψη των αναγκών τους.
Το διεθνές εμπόριο είναι γνωστό από τότε που ο άνθρωπος μπόρεσε να μεταφέρει ένα περίσσευμα δικών του προϊόντων σε άλλες περιοχές για να τα ανταλλάξει ισοδύναμα με άλλα προϊόντα.
Οι λαοί χωρίς να το καταλάβουν, ειδικευόμενοι στη παραγωγή ορισμένων προϊόντων, αποκτούσαν συγκριτικά πλεονεκτήματα συντελώντας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την παραγωγικότητα κάθε επί μέρους περιοχής. Ήταν μια νομοτέλεια της ανάπτυξης του κόσμου δια μέσω της συνεργασίας, του καταμερισμού και της ανταλλαγής.
Σπέρματα πολυεθνικού εμπορίου και διεθνούς καταμερισμού εργασίας έχουμε από την αρχαιότητα και οι Έλληνες μαζί με τους Φοίνικες ήταν από τους πρώτους διδάξαντες. Η διαφορά σήμερα είναι το πέρασμα σε ανώτερη ποιότητα με πολύ πιο σύνθετη μορφή.
Η διεθνοποίηση σήμερα
Η νέα ποιότητα της διεθνοποίησης των οικονομιών, αυτό που ονομάζουμε «παγκοσμιοποίηση», συνίσταται στο ότι η οικονομία διαπερνά τα διοικητικά όρια, υπερισχύει των εθνικών πολιτικών, ενοποιεί τους θεσμούς, καθιερώνει παγκόσμιους κανόνες και δίνει τη δυνατότητα στις δυνάμεις που ηγούνται της παγκοσμιοποίησης να κυριαρχήσουν, ενίοτε αιματηρά – πολεμικά, να προσδιορίσουν σε σημαντικό βαθμό την πορεία του κόσμου[i].
Συνεπώς, αυτό που λέμε η «παγκοσμιοποίηση» δεν είναι κάτι καινούριο. Το μονό καινούριο είναι η σταδιακή κατάργηση των κρατικών φραγμών στις οικονομικές συναλλαγές (κίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και ανθρώπων). Αυτό μετατρέπει τον κόσμο όλο σε ένα τεράστιο εργαστήριο άπειρων και γεωγραφικά απομακρυσμένων αλληλοσυμπληρωνόμενων τμημάτων παραγωγής υλικών και άυλων αξιών. Η εξειδίκευση και ο διεθνής καταμερισμός εργασίας έφτασαν σε σημείο που το κάθε ένα μέρος χωριστά (κράτος, ομάδα κρατών), αδυνατεί να τα παράγει όλα με καλύτερους όρους από αυτό που παράγει εξειδικευμένα σε συνδυασμό και συνεργασία με τα άλλα μέρη.
Το σημερινό πλέγμα της διεθνοποίησης των οικονομιών ισχυροποιείται με τις κοινές και συμβατές πολυεθνικές υποδομές στις μεταφορές (οδικές, σιδηροδρομικές, αεροπορικές, θαλάσσιες κ.α.), στους αγωγούς ενέργειας (αερίου, πετρελαίου, ηλεκτρισμού, υδάτων), ακόμη και σε κοινές νομοθεσίες, κανόνες, οδηγίες. Αποκοπή από αυτό το πλέγμα οδηγεί σε αδιέξοδο.
Η Αργοναυτική Εκστρατεία και οι αρχαίοι δρόμοι του εμπορίου. Η διεθνοποίηση των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων χάνεται βαθιά στην αρχαιότητα[ii]
Νομοτέλεια
Ανεξαρτήτως συστήματος, αντιλήψεων, ιδεολογιών και πολιτικών, η παγκοσμιοποίηση είναι μια νομοτέλεια ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του κόσμου. Αυτό σημαίνει διεθνοποίηση των οικονομιών, διεθνοποίηση των όρων παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Σημαίνει κοινωνικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, με την έννοια βαθέως καταμερισμού εργασίας. Τώρα καμιά παραγωγή δεν είναι ατομική υπόθεση. Είναι υπόθεση όλου του κόσμου! Μια βίδα μηδαμινής αξίας για παράδειγμα, μπορεί να έχει εργασία από πολλές χώρες και δεκάδες επιχειρήσεις και να έχει κάνει το γύρο του κόσμου, μέχρι να γίνει από εξορυγμένο μετάλλευμα βίδα. Πολύ πιο πολύπλοκα είναι τα πράγματα με ένα αυτοκίνητο με αμέτρητα τμήματα σχεδιασμού, παραγωγής, ευρεσιτεχνιών και εμπορίου των μερών που το συγκροτούν!
Οι Δρόμοι του Μεταξιού[iii]
Ιστορικό παράδειγμα διεθνοποίησης των οικονομιών αποτελεί ο λεγόμενος «Δρόμος του Μεταξιού». Η αξία του έγκειται στο ότι ένωνε εμπορικά από τον 1ο μέχρι τον 16ο αιώνα δεκάδες χώρες από την Κίνα μέχρι την Ευρώπη διατρέχοντας 8.000 χλμ.
Σήμερα αυτός ο δρόμος επανέρχεται στην επικαιρότητα με το μεγαλόπνοο σχέδιο της Κίνας «Μία Ζώνη, ένας Δρόμος». Μια επένδυση δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ που θα ενεργοποιήσει τόσο τον οδικό όσο και τον θαλάσσιο δρόμο του Μεταξιού με κατάληξη την Ευρώπη, κυρίως μέσω του Πειραιά. Με τους νέους δρόμους του μεταξιού δεκάδες χώρες θα συμμετέχουν σε ένα ενιαίο οικονομικό χώρο με όρους διεθνούς εμπορίου και υπηρεσιών.
Φυσικά η διαδικασία της διεθνοποίησης των οικονομιών δεν έγινε χωρίς δάκρυα και τεράστιους κλυδωνισμούς επιχειρήσεων, επαγγελμάτων, κλάδων και χωρών. Ό,τι δεν άντεχε στο διεθνή ανταγωνισμό καταστρέφονταν. Τεράστιες μετατοπίσεις εργασιών, παραγωγής και αναδιανομής του παγκόσμιου πλούτου έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες με μεγαλύτερη την ανάδυση της Κίνας από την εθνική απομόνωση σε δεύτερο ισχυρό και ανοικτό παίκτη της παγκόσμιας οικονομίας. Παρατηρήθηκε έντονα το φαινόμενο της ανισόμετρης ανάπτυξης των χωρών και της αυτόματης μεταφοράς της ανεργίας, της απαξίωσης κεφαλαίου και ανθρώπινου δυναμικού από τη χώρα που αποκτούσε συγκριτικά πλεονεκτήματα και γινόταν ανταγωνιστική, στις χώρες που υστερούσαν. Μεγάλο μέρος της κρίσης στην Ελλάδα έχει ως αιτία αυτή την ανισομετρία και μετατόπιση.
Η Ελλάδα
Καθοριστικό ρόλο στην ανταγωνιστικότητα κάθε οικονομίας στο παγκόσμιο στερέωμα, παίζουν οι εκάστοτε κρατικές οικονομικές πολιτικές. Η απόκτηση ή απώλεια συγκριτικών ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις πολιτικές για τις υποδομές, το επίπεδο παιδείας, την επαγγελματική κατάρτιση, τα ερευνητικά ιδρύματα, την αξιοποίηση φυσικών πόρων, τη φορολογία, το κόστος επενδύσεων, το κόστος εργασίας, τη Δημόσια Διοίκηση, την ταχύτητα διεκπεραίωσης κ.α.
Θα μπορούσε η Χώρα μας να σταθεί στο παγκόσμιο στερέωμα χωρίς να είναι τμήμα αυτού του παγκόσμιου παραγωγικού εργαστηρίου, ανεξαρτήτως πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων; Φυσικά όχι.
Η χώρας μας, είχε πάντα ισχυρά οικονομικά σύνορα προστατευτισμού που εμπόδιζαν ή στρέβλωναν με δασμούς, ποσοστώσεις και απαγορεύεις τον διεθνή ανταγωνισμό και τη διεθνοποίηση. Για δεκαετίες οι επιχειρήσεις μας «ζώντας σε μια γυάλα», δεν ανέπτυσσαν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα με τους όρους των διεθνών αγορών. Έτσι, βρέθηκαν στα «βαθιά νερά» με το «άνοιγμα» της οικονομίας και των αγορών με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ μετά 1992. Το αποτέλεσμα ήταν η εξαφάνιση ολόκληρων κλάδων όπως της υφαντουργίας της υποδηματοποιίας, της ναυπηγικής κ.α. χωρίς αντίστοιχη αναπλήρωση από άλλους ή νέους κλάδους, πλην, εν μέρει, του τουρισμού. Πολύ περισσότερο βέβαια τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας οξύνθηκαν με την ΟΝΕ και το ενιαίο νόμισμα, παρότι οι κυβερνήσεις δεν το εντόπισαν έγκαιρα το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και μιλούσαν πολιτικά για «διαρκή ανάπτυξη», σπαταλώντας κονδύλια και κοινοτικά προγράμματα σε λογιστικά υπερ-τιμολογημένα ή λάθος έργα που τελικά υπονόμευσαν ακόμη περισσότερο την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
Επειδή όμως δεν μπορεί η χώρα μας να καθορίσει τους όρους της διεθνοποίησης και της παγκόσμιας οικονομίας, αναγκάζεται σήμερα, μέσα από την μεγάλη οικονομική κρίση και την απαξίωση του υλικού και του έμψυχου κεφαλαίου, να προσαρμοστεί, με οδυνηρά και σκληρά μέτρα, στους διεθνείς όρους ανταγωνισμού.
Σ
