Το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας κατά των διακρίσεων στη διαδικασία πρόσληψης και απασχόλησης

Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών, επικουρώντας την προσπάθεια του Συνηγόρου του Πολίτη για την προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης κατά την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, έχει ως στόχο με το παρόν να ενημερώσει τα Μέλη του για τις βασικές αρχές της ίσης μεταχείρισης προς αποφυγή περιστατικών οποιασδήποτε μορφής διακρίσεων τόσο κατά την απασχόληση όσο και κατά τη διαδικασία εύρεσης εργαζομένων προς απασχόληση.

 

Το βασικό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας κατά των διακρίσεων τίθεται με τους νόμους 3896/2010 και 4443/2016 και έχει ως στόχο να αποτρέψει διακρίσεις πάσης φύσεως (ενδεικτικά φύλου, ηλικίας, οικογενειακής κατάστασης ή/και εθνικής – φυλετικής καταγωγής) κατά την διαδικασία πρόσληψης, αλλά και απασχόλησης.

 

Ειδικότερα, στο άρθρο 11 του ν. 3896/2010 περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών ορίζεται ότι: «1. Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου ή λόγω οικογενειακής κατάστασης, όσον αφορά στους όρους πρόσβασης στη μισθωτή ή μη απασχόληση ή γενικά στην επαγγελματική ζωή, περιλαμβανομένων των κριτηρίων επιλογής και των όρων πρόσληψης, ανεξαρτήτως του κλάδου δραστηριότητας και σε όλα τα επίπεδα της επαγγελματικής ιεραρχίας.»

 

Επιπλέον, ο ν. 3896/2010 αφορά σε άτομα που απασχολούνται ή είναι υποψήφια προς απασχόληση στον ιδιωτικό, καθώς και στον δημόσιο ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 23 παρ. 2 του ν. 3896/2010 «Η παραβίαση της κατά τον παρόντα νόμο απαγόρευσης διακρίσεων λόγω φύλου από πρόσωπο που ενεργεί ως εργοδότης ή από τον ασκούντα το διευθυντικό δικαίωμα ή εκπρόσωπο ή προστηθέντα υπ’ αυτών, κατά τη σύναψη ή άρνηση σύναψης εργασιακής σχέσης ή κατά τη διάρκεια, λειτουργία, εξέλιξη ή λύση αυτής, συνιστά παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας και κατά την έννοια του άρθρου 16 του ν. 2639/1998 (ΦΕΚ 205 Α’), για την οποία επιβάλλονται οι προβλεπόμενες στο άρθρο αυτό διοικητικές κυρώσεις σύμφωνα με τα κριτήρια της παραγράφου 3 αυτού, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.».

 

Περαιτέρω, ως βασικές αρχές της ίσης μεταχείρισης κατά την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ορίζονται οι ακόλουθες:

• Απαγορεύεται η αναζήτηση και η επιλογή υπαλλήλου με κριτήριο το φύλο και την οικογενειακή του κατάσταση: άρθρο 11, παρ. 2 του ν. 3896/2010: «Απαγορεύεται κάθε αναφορά στο φύλο ή στην οικογενειακή κατάσταση ή η χρήση κριτηρίων και στοιχείων που καταλήγουν σε άμεση ή έμμεση διάκριση με βάση το φύλο, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 2, όσον αφορά στις δημοσιεύσεις, αγγελίες, διαφημίσεις, προκηρύξεις, εγκυκλίους και κανονισμούς, που αφορούν σε επιλογή προσώπων για την κάλυψη κενών θέσεων εργασίας, την παροχή εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης ή τη χορήγηση επαγγελματικών αδειών.».

 

• Απαγορεύεται η αναζήτηση και η επιλογή υπαλλήλου με κριτήριο την ηλικία, τη φυλή, το χρώμα, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την αναπηρία ή χρόνια πάθηση, την κοινωνική κατάσταση, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά φύλου του υποψηφίου: άρθρο 3, παρ. 1 του ν. 4443/2016: «[…] η αρχή της ίσης μεταχείρισης […] στον τομέα της εργασίας και της απασχόλησης, εφαρμόζεται σε όλα τα πρόσωπα, στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, όσον αφορά: α) τους όρους πρόσβασης στην εργασία και την απασχόληση εν γένει, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων επιλογής και των όρων πρόσληψης, ανεξάρτητα από τον κλάδο δραστηριότητας και σε όλα τα επίπεδα της επαγγελματικής ιεραρχίας, καθώς και τους όρους υπηρεσιακής και επαγγελματικής εξέλιξης […]».

 

• Επιτρέπονται αγγελίες, που θέτουν ως κριτήριο πρόσληψης την ηλικία, τη φυλή, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την αναπηρία ή χρόνια πάθηση, την κοινωνική ή την οικογενειακή κατάσταση, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά φύλου, μόνο εφόσον το επίμαχο χαρακτηριστικό αποτελεί αποδεδειγμένα, ουσιαστική και καθοριστική προϋπόθεση για την εκτέλεση της συγκεκριμένης επαγγελματικής δραστηριότητας: άρθρο 4, παρ. 1 του ν. 4443/2016: «[…] δεν συνιστά ανεπίτρεπτη διάκριση η διαφορετική μεταχείριση που βασίζεται σε χαρακτηριστικό σχετικό με τους λόγους διάκρισης […] το οποίο λόγω της φύσης ή του πλαισίου των συγκεκριμένων επαγγελματικών δραστηριοτήτων αποτελεί ουσιαστική και καθοριστική επαγγελματική προϋπόθεση και εφόσον ο οικείος σκοπός είναι θεμιτός και η προϋπόθεση ανάλογη.».  και άρθρο 6, παρ. 1 του ν. 4443/2016: «[…] δεν συνιστά διάκριση η ειδικώς αιτιολογημένη διαφορετική μεταχείριση λόγω ηλικίας, εφόσον η μεταχείριση αυτή προβλέπεται στο νόμο προς εξυπηρέτηση σκοπών της πολιτικής της απασχόλησης, της αγοράς εργασίας και της επαγγελματικής κατάρτισης, τα δε μέσα επίτευξης των σκοπών αυτών είναι πρόσφορα και αναγκαία.».

 

• Αποτελεί παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας και επιφέρει διοικητικές κυρώσεις (πρόστιμο κ.λπ.) η αναζήτηση και επιλογή υπαλλήλων με κριτήρια που συνιστούν διακριτική μεταχείριση: άρθρο 23, παρ. 2 του ν. 3896/2010 «Η παραβίαση της κατά τον παρόντα νόμο απαγόρευσης διακρίσεων λόγω φύλου από πρόσωπο που ενεργεί ως εργοδότης ή από τον ασκούντα το διευθυντικό δικαίωμα ή εκπρόσωπο ή προστηθέντα υπ’ αυτών, κατά τη σύναψη ή άρνηση σύναψης εργασιακής σχέσης ή κατά τη διάρκεια, λειτουργία, εξέλιξη ή λύση αυτής, συνιστά παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας και κατά την έννοια του άρθρου 16 του ν. 2639/1998 (ΦΕΚ 205 Α΄), για την οποία επιβάλλονται οι προβλεπόμενες στο άρθρο αυτό διοικητικές κυρώσεις σύμφωνα με τα κριτήρια της παραγράφου 3 αυτού, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.». και άρθρο  11, παρ. 2 του ν. 4443/2016:«Η κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος Μέρους διακριτική μεταχείριση λόγω φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, από πρόσωπο που ενεργεί ως εργοδότης καθ’ οποιοδήποτε στάδιο πρόσβασης στην εργασία και την απασχόληση, κατά τη σύναψη ή άρνηση σύναψης εργασιακής σχέσης ή στη διάρκεια, λειτουργία, εξέλιξη ή λύση αυτής συνιστά παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας για την οποία επιβάλλονται από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) οι διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 24 του N. 3996/2011 (Α΄ 170).».

 

Κατευθύνσεις προς τα Αγγελιοδοτικά Μέσα:

 

• Εφαρμόστε την αρχή της ίσης μεταχείρισης κατά την αναζήτηση και επιλογή υπαλλήλων για την εταιρεία σας.
• Εξοικειώστε τους εργαζόμενους της εταιρείας σας με την αρχή της ίσης μεταχείρισης και τα οφέλη της.
• Εξασφαλίστε την επαρκή ενημέρωση των πελατών σας για τις βασικές αρχές της ίσης μεταχείρισης και τις κυρώσεις σε περίπτωση παράβασής τους.
• Παρέχετε πρακτικές συμβουλές στους αγγελιοδότες για τη δημοσίευση αγγελιών χωρίς διακρίσεις.
• Δημιουργήστε σύστημα ελέγχου των αγγελιών που δημοσιεύονται στο μέσο σας και προβλέψτε μηχανισμό άμεσης κατάργησης αγγελιών που παραβιάζουν την αρχή της ίσης μεταχείρισης.
• Απευθυνθείτε στον Συνήγορο του Πολίτη για οποιαδήποτε σχετική πληροφορία ή βοήθεια.

 

Κατευθύνσεις προς τους Αγγελιοδότες Εργοδότες:

 

• Ενημερωθείτε για τις βασικές αρχές της ίσης μεταχείρισης και τις κυρώσεις σε περίπτωση παράβασής τους.
• Αναζητήστε και επιλέξτε υπαλλήλους με βάση τις πραγματικές επαγγελματικές σας ανάγκες χωρίς να επηρεάζεστε από στερεότυπα και προκαταλήψεις.
• Μην αποκλείετε υποψηφίους λόγω χαρακτηριστικών ή ιδιοτήτων που δεν σχετίζονται με την πραγματική άσκηση των καθηκόντων της θέσης εργασίας που ενδιαφέρεστε να καλύψετε.
• Εντάξτε την εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης στην πολιτική προσλήψεων που ακολουθείτε και αξιοποιείστε την για την προβολή της επιχείρησής σας.
• Απευθυνθείτε στον Συνήγορο του Πολίτη για οποιαδήποτε σχετική πληροφορία ή βοήθεια.

 

Κατευθύνσεις προς τους Υποψηφίους:

 

• Μην περιορίζετε τις επιλογές σας σε θέσεις εργασίας, που θεωρείτε «παραδοσιακά» κατάλληλες για εσάς.
• Μην θεωρείτε αυτονόητο τον αποκλεισμό σας από μία θέση εργασίας εξαιτίας χαρακτηριστικού ή ιδιότητάς σας, που δεν αφορά τα καθήκοντα της θέσης.
• Σε περίπτωση που θεωρήσετε ότι παραβιάζεται η αρχή της ίσης μεταχείρισης στο περιεχόμενο κάποιας αγγελίας ή κατά τη διαδικασία συνέντευξης για πρόσληψη, μπορείτε να υποβάλετε καταγγελία στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας ή/και στον Συνήγορο του Πολίτη.
• Αν ανήκετε σε κάποια ευάλωτη ομάδα ενημερωθείτε για τα δικαιώματά σας και ζητήστε περισσότερες πληροφορίες από τους αρμόδιους φορείς και οργανισμούς.

 

Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι ο Εθνικός Φορέας Προώθησης της αρχής της ίσης μεταχείρισης, στον οποίο όποιος, εκ του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα, έχει υποστεί διάκριση λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, μπορεί να υποβάλει σχετική αναφορά. Ο εν λόγω Φορέας βρίσκεται στην Αθήνα, οδός Χαλκοκονδύλη αρ. 17 και η επικοινωνία γίνεται Δευτέρα έως Παρασκευή, 08.30 – 14.00 και Τετάρτη 08.30 – 16.30, τηλεφωνικό κέντρο 213 1306600, fax 2107292129, ιστότοπος για πληροφορίες και ηλεκτρονική υποβολή αναφοράς: www.synigoros.gr