- 03/04/2018
Αιμ. Λυμπεράκη: Με ποια Παιδεία στη νέα εποχή;
O πολίτης αναρωτιέται: «τι Δημόσια Διοίκηση έχουμε;» ενώ ο Δημόσιος Υπάλληλος αναρωτιέται «τι είδους Δημόσια Διοίκηση θέλουμε;»!
Της Αιμιλίας Λυμπεράκη – Besson(*)
Το τέλος της ύφεσης και η επερχόμενη, αργά αλλά σταθερά, νέα εποχή ανάπτυξης της οικονομίας, θέτει στην ελληνική κοινωνία σωρεία προβλημάτων τα οποία συσσωρεύτηκαν επί δεκαετίες και εμφανίστηκαν με ένταση με την μεγάλη οικονομική κρίση 2009 -2017. Η κρίση είχε στο εσωτερικό της, πρώτα απ’ όλα, την κρίση ανταγωνιστικότητας και αποδοτικότητας της οικονομίας και του Δημόσιου Τομέα.
Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε και η υστέρηση στο επίπεδο Παιδείας, ιδίως στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και ειδικά στη στρεβλή και αδύναμη σύνδεσή της με την αγορά εργασίας. Δεν είναι άμοιρη ευθυνών στο σημείο αυτό και η Δημόσια Διοίκηση που λειτουργεί, ακόμη(!) με όλες τις παθογένειες του παρελθόντος όπως η κακοδιοίκηση, η κομματικοποίηση και η έλλειψη πραγματικής αξιολόγησης και αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού που στελεχώνουν τις δομές της Παιδείας. Όχι μόνο αυτό. Η αδράνεια της κυβέρνησης να προχωρήσει σε βαθιές και πραγματικές τομές στην Παιδεία έδωσε την ευκαιρία, στις δυνάμεις της αδράνειας και της οπισθοδρόμησης, να αντεπιτεθούν για να διατηρήσουν κεκτημένα και τη Δημόσια Διοίκηση σε ένα αναχρονιστικό μοντέλο.
Με αυτή την κατάσταση ο πολίτης αναρωτιέται: «τι Δημόσια Διοίκηση έχουμε;», ενώ ο Δημόσιος Υπάλληλος αναρωτιέται «τι είδους Δημόσια Διοίκηση θέλουμε;»!
Για την κυβέρνηση όμως που επαγγέλθηκε ανανέωση της Δημόσιας Διοίκησης με αξιοκρατικά κριτήρια και τρία χρόνια τώρα μένει στα παλιά, τίθεται το αμείλικτο ερώτημα: «Με ποιους θα πάει στην ψηφιακή εποχή και στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Με το παλιό αναξιολόγητο υλικό, στη ψηφιακή εποχή δεν μεταβαίνεις ποτέ!
Το παρακάτω άρθρο θίγει ορισμένα τρέχοντα προβλήματα της Διοίκησης του τομέα Παιδείας, τα οποία όμως είναι η κορυφή του παγόβουνου όλων των παθογενειών που ακόμη κατοικοεδρεύουν στη Δημόσια Διοίκηση.
Η μάχη γύρω από την Παιδεία
Η Παιδεία ήταν πάντα χώρος μεγάλων ιδεολογικών και πολιτικών συγκρούσεων με διακύβευμα τον προσεταιρισμό των μελλοντικών γενεών. Αυτή η μάχη συμπλέκονταν με τον, κατά κανόνα, ανατρεπτικό χαρακτήρα των νέων και την έντονη κυκλοφορία ιδεών στον χώρο, πράγμα που σήμαινε ότι είναι ένας δύσκολα διαχειρίσιμος χώρος. Προκειμένου δε, να ελεγχθεί και να ποδηγετηθεί, οι καθεστωτικές κυβερνήσεις εισήγαγαν διαχρονικά στις δομές της τον κομματισμό, την αναξιοκρατία και τις αυταρχικές μορφές διοίκησης.
Το μοντέλο αυτό που έφερε μύρια όσα δεινά, αλλά και υστερήσεις στην Παιδεία έχει φτάσει από καιρό στο τέλος του. Κι όμως, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, πλημμυρίζει την Παιδεία με παρακμιακά στοιχεία και καταστάσεις παθογένειας του «ενδόξου» παρελθόντος!
Στο κοινωνικό πεδίο και κάτω από την πολιτική επιφάνεια, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις, συνεχίζουν να επικρατούν οργή, θυμός, απογοήτευση, αποδοκιμασία των κομμάτων και ένας ορατός πλέον κυνισμός!
Αυτοί που πριν τρία χρόνια πίστεψαν ότι ήρθε η ώρα ν’ αναγεννηθεί ο χώρος με νέες δομές, νέες δημοκρατικές διαδικασίες, νέους κανόνες αξιοκρατικής ανάδειξης στελεχών και με νέο πνεύμα στην Παιδεία, στη μάθηση και στην επιστήμη, σήμερα βρίσκονται σε αμηχανία! Αναρωτιόνται, πέρασαν τρία χρόνια και είμαστε πάλι στα ίδια;
Ο λόγος της υφέρπουσας απογοήτευσης είναι ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε, στον χώρο της Παιδείας, ούτε σε ένα τομέα της Διοίκησης, να φέρει «επανάσταση» και άνεμο αλλαγής. Αντιθέτως, διατήρησε και αναπαρήγαγε τις παλιές δομές αναξιοκρατίας και κομματισμού, χωρίς κανένας να καταλαβαίνει γιατί «πυροβολεί τα πόδια της»!
Αυτή η αμηχανία της κυβέρνησης δεν έμεινε ανεκμετάλλευτη από τους θιασώτες της παλιάς τάξης πραγμάτων, οι οποίοι δεν χάνουν ευκαιρία ν’ αντεπιτεθούν, προσβλέποντας σε υπονόμευση της κυβέρνησης.
Ας μιλήσουμε πρακτικά
– Η τελευταία απόφαση του ΣτΕ για το μάθημα των Θρησκευτικών με αναφορές σε ιδεολογικά – νομικά επιχειρήματα μιας άλλης εποχής, έδωσε την αφορμή για την αντεπίθεση που επιχειρείται (κόντρα στην πλειονότητα του 65% των Ελλήνων που είναι «αντίθετοι» με την κατήχηση, έρευνα Protata). Αφού η κυβέρνηση δεν πέρασε έγκαιρα το διαχωρισμό Κράτους – Εκκλησίας και αφού στο μεταξύ οι δυνάμεις της αντίδρασης, που κατοικοεδρεύουν και στον χώρο της Εκκλησίας, πέτυχαν μικρές νίκες, όπως η αποπομπή Φίλη, τώρα ένοιωσαν ότι μπορούν να αντεπιτεθούν, επιβαίνοντας στο άρμα του σκοταδισμού!
– Η κατάσταση αυτή έρχεται λίγες μέρες μετά την Απόφαση του Υπουργού Παιδείας να εφαρμόσει μια εντελώς λανθασμένη διάταξη (άρθρο 18 του ν. 4492/2017 – ΦΕΚ 156Α/18-10-2017), με την οποία επανατοποθετούσε στις θέσεις ευθύνης τους παλιούς προϊστάμενους που κληρονόμησε από τις κυβερνήσεις που κατά κόρον άλωναν τη Δημόσια Διοίκηση με κομματικού χαρακτήρα τοποθετήσεις[1].
Και το οξύμωρο είναι ότι ακόμη και στις νέες δομές διοίκησης του Υπουργείου, επέλεξε να κάνει προσωρινές τοποθετήσεις αναξιοκρατικά και με αδιαφανή τρόπο, μην εφαρμόζοντας στην πράξη το δικό την νόμο Αξιολόγησης – Μητρώου για τα διοικητικά στελέχη (ν. 4369/2016 ΦΕΚ 33 Α/27-2-2016).
Τι να υποθέσει κανείς; Ότι επιβράβευσε με αυτόν τον τρόπο τις πρακτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων; Τρία χρόνια τώρα δεν είχε χρόνο να επιβάλει ένα στοιχειωδώς αντικειμενικό – δημοκρατικό σύστημα αξιολόγησης των στελεχών;
-
Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα με τους Εκπαιδευτικούς. Αντί της εισαγωγής μιας αντικειμενικής και αξιοκρατικού – δημοκρατικού χαρακτήρα αξιολόγησής τους, προϋπόθεση κάθε αναπτυγμένου ευρωπαϊκού κράτους, το Υπουργείο προχωρεί στην κατάργηση της αξιολόγησης, σε αντίθεση με τις προτροπές όλων των μεγάλων επιστημονικών συλλόγων! Η ανάπτυξη της υποκουλτούρας σε όλο της το μεγαλείο! Το ευαγγελίζειν της ανατροπής και της εξέλιξης, έδωσε τη θέση του στην παρακμή και στην οπισθοδρόμηση! Μετά από τόσα χρόνια κρίσης και τέλματος, μέσα από την ηθική παρακμή αξιών, οι πολίτες δεν πιστεύουν απλά στους χαρισματικούς ανθρώπους, αλλά σε αυτούς που έχουν όραμα για την εκπαίδευση, για την κοινωνία και καθημερινά προσπαθούν να εμπλουτίζουν διαρκώς τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Ο εκπαιδευτικός, ο δημόσιος λειτουργός, χρειάζεται εκτός των άλλων, και μια εξωτερική πηγή έμπνευσης, καθώς και μια πηγή ηθικής επιβράβευσης και αναγνώρισης για το έργο του, για να μπορέσει να αυξήσει την αποδοτικότητά του προς το κοινωνικό όφελος!
-Μέσα σε αυτό το κλίμα το ΥΠΕΘ επέλεξε την άστοχη αύξηση του αριθμού των εισακτέων στα ΑΕΙ κατά 5,6% (από 70.726 το 2017 σε 74.692 το 2018)[2], όταν είναι γνωστό ότι οι δομές τους και το ανθρώπινο δυναμικό, δεν μπορούν να «χωρέσουν» ούτε τους ως τώρα αριθμούς εισακτέων. Να μη ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα, ένα μέλος του διδακτικού προσωπικού αντιστοιχεί σε 44 διδασκόμενους φοιτητές, ενώ στην ΕΕ η αντιστοιχία είναι 1:15![3] Η αύξηση των εισακτέων απειλεί με ασφυξία ΑΕΙ και ΤΕΙ.
-
Παρόλες τις φιλότιμες προσπάθειες του Υπουργείου για αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης – Κατάρτισης (ΕΕΚ) με τη θέσπιση των 2ετών προγραμμάτων σπουδών στα Πανεπιστήμια, την εφαρμογή της μαθητείας και τη βελτίωση με τον επαγγελματικό προσανατολισμό, η τεχνική παιδεία εξακολουθεί να είναι υποβαθμισμένη! Δεν λαμβάνονται πρακτικά μέτρα ριζικής μεταβολής της αναχρονιστικής νοοτροπίας στη ρίζα της, στην επαρμένη συνείδηση της οικογένειας. Ποιος θα πει στην κοινωνία τι είδους νέες γενιές εργαζομένων βγαίνουν από ένα τραυματικό σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης; [4]
Τα μπρος- πίσω σε θέματα παιδείας, δομών, εξετάσεων, νομοθεσίας δεν έχουν τέλος! Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, η κακοδιοίκηση αυξήθηκε στο 30% σε ένα χρόνο! Το 17% των περιπτώσεων κακοδιοίκησης αφορά Υπουργεία, κυρίως τα Εσωτερικών, Παιδείας, Μεταναστευτικής Πολιτικής και Εργασίας, ενώ το 14% των περιπτώσεων κακοδιοίκησης εντοπίζεται στους ΟΤΑ.
Όλα αυτά κάνουν τον απλό παρατηρητή να εκτιμά ότι το παλιό, ο κομματισμός, η αδράνεια και όλες οι παθογένειες της Δημόσιας Διοίκησης είναι εδώ και αντεπιτίθενται! Και αν κάποιος πει αδιάφορα ότι αυτά είναι μάχες συντεχνιών και χαρακωμάτων, μάλλον θα κάνει μεγάλο λάθος. Γιατί από τέτοιες μάχες, κρίνονται οι πόλεμοι και η επόμενη ημέρα μιας κυβέρνησης!
Η αποτίμηση γίνεται από τους ίδιους τους πολίτες, όπως είπε σε πρόσφατη ομιλία της η Υπουργός κ. Γεροβασίλη και τα αποτελέσματα δυστυχώς είναι απογοητευτικά! Ο πολίτης συνεχίζει να αναρωτιέται «τι Δημόσια Διοίκηση έχουμε» και ο Δημόσιος Υπάλληλος αναρωτιέται «τι είδους Δημόσια Διοίκηση θέλουμε»!
Η αδράνεια και οι απώλειες
Για κάθε σκεπτόμενο δημόσιο λειτουργό και πολίτη, η αναπαραγωγή των παλαιών καταστάσεων μεταφράζεται σε τεράστιο κόστος για την κοινωνία. Η Δημόσια Διοίκηση διαθέτει πλήθος άξιων υπαλλήλων, ικανών ν’ αναλάβουν να τη διευθύνουν και να την οδηγήσουν στην ψηφιακή εποχή και στην ποθούμενη ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Η Δημόσια Διοίκηση παραμένει ακόμη στο χειρόγραφο παρελθόν της, ενώ στην Ευρώπη η ψηφιακή εποχή γράφει αέναους ανοδικούς κύκλους.
-
Kαι το πλέον οξύμωρο είναι ότι ενώ γίνεται μία τεράστια προσπάθεια από το Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης στο πλαίσιο της αναγκαιότητας, αλλά και υποχρέωσης της Ελλάδας για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό του Δημοσίου, με την εφαρμογή των ψηφιακών οργανογραμμάτων, της e-card του εργαζομένου …, στο Υπουργείο Παιδείας ακόμη και το πρόγραμμα δράσης της Εθνικής Συμμαχίας για την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων, «πάγωσε» με ευθύνη του Υπουργού.
Το ανθρώπινο δυναμικό με την ανιδιοτελή παραγωγή έργου ήταν πάντα το αποκλεισμένο και αδικημένο τμήμα, καθότι, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων και στάσεων, αντιστέκονταν και δεν συμβιβάζονταν με τον κομματισμό και την υπηρέτηση άλλων σκοπών από την υπηρεσία στη Διοίκηση, στον πολίτη και στην κοινωνία. Βλέποντας τώρα και την σημερινή κυβέρνηση να αδρανεί και ν’ αναπαράγει τους ίδιους αποκλεισμούς, απελπίζονται και μετρούν τις απώλειες από τη μη αξιοποίησή τους. Απώλειες προσωπικές, διοικητικές, κοινωνικές!
Με ποιους θα πάει όμως η κυβέρνηση στην ψηφιακή εποχή και στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Με το παλιό αναξιολόγητο υλικό στη ψηφιακή εποχή δεν μεταβαίνεις ποτέ! Απλώς ανακυκλώνεσαι στην καθυστέρηση και στον αναχρονισμό, προς μεγάλη χαρά όσων τρέφονται από την αδράνεια.
Πώς να ερμηνεύσουμε τη δήλωση του Προέδρου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθήνας, ότι το Επιμελητήριο είναι, από χρόνια, καθόλα έτοιμο να εφαρμόσει την εξ αποστάσεως κατάρτιση (e – learning) και την ψηφιακή υπογραφή, ώστε να ψηφιοποιηθεί κάθε διαδικασία παροχής υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους και το Δημόσιο αγνοεί τέτοιες ανάγκες και καθυστερεί χωρίς ημερομηνία υλοποίησης; Ως πότε αυτή η αναντιστοιχία αναγκών της κοινωνίας και ανταπόκρισης της Δημόσιας Διοίκησης;
-
Το χειρότερο όμως είναι ότι ο πολυαναμενόμενος δημοκρατικός διάλογος διαφάνειας στον χώρο του Υπουργείου, σταδιακά μετατρέπεται σε «είδος εν ανεπαρκεία» και η ένταση, οι συγκρούσεις, οι αντιπαραθέσεις φορέων και ηγεσίας είναι στην ημερήσια διάταξη και με αυξανόμενη ένταση. Αντί διαλόγου και εργασιακής ασφάλειας, το κλίμα είναι αρνητικό, στενεύει ο κύκλος λήψης αποφάσεων και αφοπλίζεται το προοδευτικό δυναμικό!
