- 04/03/2019
Ανάκληση διαχειριστή ομόρρυθμης εταιρίας με απόφαση εταίρων και όχι δικαστική απόφαση
Γράφει ο Στάθης Δημ. Σταματελόπουλος, Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκεπτικό της ως άνω υπ. αριθμ. 475/2019 απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (διαδικασία εκουσίας δικαιοδοσίας), η οποία έκρινε επί αιτήσεως ομορρύθμων εταίρων και συνδιαχειριστών ομόρρυθμης εταιρείας, με την οποία αυτοί ζητούσαν να ανακληθεί ένας εκ των τριών ορισθέντων διαχειριστών της εταιρείας, επικαλούμενοι σπουδαίους λόγους, που αφορούσαν στην συμπεριφορά του και στην εξ αυτής δημιουργία προβλημάτων στην λειτουργία της εταιρείας και επιπλέον ζητούσαν να ανατεθεί η διαχείριση της εταιρείας στους άλλους δύο διαχειριστές.
Ειδικότερα η ως άνω απόφαση έκρινε τα εξής:
Από τους λόγους που επιφέρουν την λήξη της ιδιότητα του διαχειριστή μιας ομόρρυθμης εταιρείας, άλλοι είναι κοινοί για όλα τα είδη της διαχείρισης και άλλοι διαφέρουν ανάλογα με το αν πρόκειται για διαχειριστές από το νόμο, ή από το Καταστατικό. Ειδικότερα, τη λήξη της διαχειριστικής ιδιότητας επιφέρει σε κάθε περίπτωση : α) η λύση της εταιρείας, αφού τότε λήγει η διαχειριστική εξουσία και αρχίζει η εξουσία των εκκαθαριστών (777παρ. 2 ΑΚ, που εφαρμόζεται διασταλτικά και αναλογικά), β) ο θάνατος, η δικαστική συμπαράσταση και η πτώχευση του διαχειριστή, γ) η αποβολή για οποιοδήποτε λόγο, πέραν τη λύσης της εταιρείας της εταιρικής ιδιότητας του εταίρου – διαχειριστή και συγκεκριμένα με την έξοδο και τον αποκλεισμό του από την εταιρεία, δ) η παραίτηση του διαχειριστή και τέλος ε) η ανάκληση του διαχειριστή για την περίπτωση της καταστατικής διαχείρισης (βλεπ. Β. Αντωνόπουλου, Δίκαιο Προσωπικών Εταιρειών, εκδ. 2007, σελ. 186 επ.).
Ειδικότερα, όταν πρόκειται για καταστατική διαχείριση, δηλαδή όταν η εξουσία για τη διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων ανατέθηκε στον διαχειριστή με ρήτρα του καταστατικού, ή με απόφαση των εταίρων και αντίστοιχη τροποποίηση του καταστατικού και δημοσίευση του στο ΓΕΜΗ, η εξουσία του μπορεί να παύσει και με την ανάκληση του. Ανάκληση διαχειριστή δεν μπορεί να υπάρξει πάντως, όταν ισχύει διαχείριση της εταιρείας εκ του νόμου. Η απόφαση για την ανάκληση του διαχειριστή πρέπει να ληφθεί από όλους τους εταίρους, ομόφωνα, εκτός αν έχει προβλεφθεί στο καταστατικό, ότι μπορεί αυτή να ληφθεί και με πλειοψηφία. Για να ισχύσει η ανάκληση του διαχειριστή, έναντι των τρίτων, πρέπει να τύχει την δέουσας δημοσίευσης, δηλαδή να καταχωρηθεί αυτή στο ΓΕΜΗ ( άρθρο 16 παρ. 3 του Ν.3419/2005).
Ουσιαστική προϋπόθεση για την ανάκληση του διαχειριστή ομόρρυθμης εταιρείας είναι κατά την κρατούσα γνώμη, να υπάρχει σπουδαίος λόγος, ο οποίος να τη δικαιολογεί. (άρθρο 752 παρ. 1 σε συνδυασμό με άρθρο 757ΑΚ) . Ως σπουδαίος λόγος μπορεί να θεωρηθεί η σοβαρή παράβαση των καθηκόντων του διαχειριστή, η ανικανότητα του για τακτική διαχείριση κ.λ.π. Κατά συνέπεια αν δεν συντρέχει σπουδαίος λόγος, η προηγηθείσα ανάκληση είναι άκυρη.
Οι συνέπειες της ανάκλησης επέρχονται με την κοινοποίηση της απόφασης στον ανακαλούμενο διαχειριστή (απευθιυντέα δήλωση βούλησης ). Αν ο ανακληθείς είναι σύμφωνα με το καταστατικό ο μόνος διαχειριστής της εταιρείας, πρέπει να ισχύσει στο εξής, η νόμιμη, δηλαδή η ατομική διαχείριση. Αν η διαχείριση έχει ανατεθεί από το καταστατικό σε περισσότερους εταίρους, με την έννοια ότι, πρέπει να ενεργούν μόνο από κοινού και ανακληθεί κάποιος από αυτούς, τότε η διαχείριση πρέπει να συνεχιστεί από κοινού από τους υπόλοιπους διαχειριστές. Αν η διαχείριση έχει ανατεθεί από το καταστατικό σε περισσότερους διαχειριστές, με την έννοια ότι, ο κάθε διαχειριστής μπορεί να ενεργεί και μόνος, η ανάκληση ενός από αυτούς δεν επηρεάζει την εξουσία των υπολοίπων, οι οποίοι πρέπει να συνεχίσουν κανονικά την άσκηση της διαχειριστικής τους εξουσίας, συνεχίζει δηλαδή να ισχύει η καταστατική ατομική διαχείριση, χωρίς την συμμετοχή του ανακληθέντος διαχειριστή. Σε περίπτωση μη ύπαρξης διαχειριστών, διότι ανακλήθηκαν, ή διότι παραιτήθηκαν όλοι, αναβιώνει η νόμιμη διαχείριση (βλεπ. Ελευθ. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιρειών, Προσωπικές και Κεφαλαιουχικές εταιρείες, εκδ. 2016, σελ. 104 επ.).
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην προηγηθείσα νομική σκέψη, η ανάκληση της διαχειριστικής εξουσίας του διαχειριστή ομόρρυθμης εταιρείας επιτυγχάνεται μέσω σχετικής ομόφωνης απόφασης των λοιπών εταίρων της εταιρείας αυτής, η δε απόφαση αυτή κοινοποιείται στην συνέχεια στον ανακαλούμενο διαχειριστή και έκτοτε επέρχονται οι έννομες συνέπειες της, δηλαδή η λήξη της διαχειριστικής εξουσίας του μέχρι τότε διαχειριστή της . Για να ισχύσει εξάλλου η απόφαση αυτή και έναντι των τρίτων θα πρέπει να λάβει χώρα καταχώριση της στο ΓΕΜΗ και δημοσίευση της στον διαδικτυακό τόπο του ΓΕΜΗ. Σε περίπτωση μάλιστα που ο ανακαλούμενος διαχειριστής αμφισβητεί το κύρος της ως άνω απόφασης, μπορούν οι έχοντες έννομο συμφέρον να ασκήσουν στο αρμόδιο Δικαστήριο αναγνωριστική αγωγή, που θα κρίνει το κύρος της απόφασης αυτής.
Επισημαίνεται ότι, στις διατάξεις που ρυθμίζουν την λειτουργία της ομόρρυθμης εταιρεία δεν υπάρχει ρύθμιση αντίστοιχη του άρθρου 61 του Ν.4072/2012, για την ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία (ΙΚΕ), σύμφωνα με την οποία, αν υπάρχει σπουδαίος λόγος το Δικαστήριο μπορεί να ανακαλεί το διαχειριστή, που ασκεί καταστατική διαχείριση, μετά από αίτηση εταίρων, που κατέχουν το 1/10 του συνολικού αριθμού των εταιρικών μεριδίων. Ως σπουδαίος λόγος θεωρείται ιδίως, η σοβαρή παράβαση καθηκόντων, ή η ανικανότητα προς τακτική διαχείριση. Συμφωνία για την μη ανάκληση από το Δικαστήριο για σπουδαίο λόγο είναι άκυρη. Σε περίπτωση ανάκληση διαχειριστή τη διαχείριση ασκούν οι λοιποί διαχειριστές, ο εταίρος όμως ή οι εταίροι, που είχαν διορίσει ανακληθέντα διαχειριστή μπορούν να διορίσουν άλλο πρόσωπο στη θέση του. Αν δεν υπάρχουν άλλοι διαχειριστές και ενόσω οι εταίροι δεν προβαίνουν σε διορισμό νέου διαχειριστή, ισχύει η νόμιμη διαχείριση, και συνεπώς εσφαλμένα υπολαμβάνουν οι αιτούντες, ότι και στην περίπτωση της ομόρρυθμης εταιρείας δύναται .να εφαρμοστεί η ως άνω διάταξη.
Εξάλλου, ούτε και αναλογικά μπορεί να εφαρμοστεί η προαναφερόμενη διάταξη στην ομόρρυθμη εταιρεία, δεδομένου ότι, αφενός μεν, δεν υπάρχει σχετική νομοθετική πρόβλεψη, αφετέρου δε, δεν συντρέχει λόγος αναλογικής εφαρμογής, αφού στην περίπτωση της ομόρρυθμης εταιρείας εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 752ΑΚ (άρθρο 249 παρ. 2 του Ν.4072/2012), χωρίς να απαιτείται σχετική δικαστική κρίση.
Κατόπιν αυτών το Δικαστήριο απέρριψε, ως μη νόμιμη, την σχετική αίτηση για την ανάκληση του διαχειριστή της ομόρρυθμης εταιρείας, κρίνοντας ότι, αρκεί η ομόφωνη απόφαση των λοιπών εταίρων, για την ανάκληση του ορισθέντος με το καταστατικό διαχειριστή και δεν απαιτείται η αντικατάσταση του με δικαστική απόφαση, όπως προβλέπεται στις περιπτώσεις των ΙΚΕ, σύμφωνα με την σχετική διάταξη του Ν.4072/2012, η οποία κρίθηκε ότι, δεν δύναται να εφαρμοστεί αναλογικά και στην περίπτωση των ομόρρυθμων εταιρειών.