Όταν ο Μ. Αλέξανδρος βρέθηκε, το 333 π.χ. μπροστά τον Γόρδιο Δεσμό και η λύση του ήταν προϋπόθεση κυριαρχίας στην Ασία, αλλ’ ωστόσο φάνταζε αδύνατη, λέγεται ότι αναφώνησε: « Ό,τι δεν λύεται κόπτεται»! Και έκοψε το Δεσμό με το σπαθί του.

 

Κάπως σαν Γόρδιος Δεσμός φαίνεται να είναι το κουβάρι των αντιθέσεων του κόσμου, μπροστά στο οποίο βρίσκεται ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, έχοντας πρόθεση να επιβάλει τη δική του αντίληψη για το μέλλον του.

 

Θα μπορέσει όμως ό,τι δεν λύνεται με την πολιτική και οικονομική πειθώ, να το λύσει με τη βία; Η ιστορία λέει ότι προηγούμενες επιχειρήσεις των ΗΠΑ να λύσουν αντιθέσεις του κόσμου με τη βία, κατέληξαν μάλλον στο αντίθετο και σε τραγωδία, δηλαδή στην μετατροπή των ΗΠΑ  σε τμήμα του Γόρδιου Δεσμού που θέλει λύση. Οι πολεμικές επεμβάσεις τους στη Μ. Ανατολή και αλλού, είναι αψευδείς μάρτυρες αυτής της αποτυχίας.

 

Πως είναι όμως οι πραγματικές αντιθέσεις και όχι οι φανταστικές του σημερινού κόσμου; Ας δούμε μερικά στοιχεία για να καταλάβουμε από ποιο «ναρκοπέδιο» επιχειρεί να περάσει, νομίζοντας ότι θα είναι αλώβητος. Να μη ξεχνάμε ότι ο Μπ. Ομπάμα πριν 8 χρόνια είχε διακηρύξει το τέλος των πολέμων και των πολεμικών επεμβάσεων και αποχώρησε με την κατηγορία ότι συνέχισε και άνοιξε τα περισσότερα πολεμικά μέτωπα από τους προηγούμενους μεταπολεμικούς προέδρους!

 

 

Ένας κόσμος αντιφάσεων

 

 

Τα τελευταία  χρόνια συνεχίστηκε η τάση οικονομικών ανακατατάξεων μεταξύ των χωρών που ίσχυσε την τελευταία δεκαπενταετία. Βασικά χαρακτηριστικά των εξελίξεων είναι συνοπτικά:

 

Η ισχυροποίηση της Κίνας σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Ευρωζώνη, με κριτήριο τα μερίδιά τους στο Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν. Ως απόρροια αυτού του γεγονότος, οξύνεται ο ανταγωνισμός της Κίνας με τις ΗΠΑ, οι οποίες διατηρούν ακόμα την πρώτη θέση, παρά την τάση μείωσης του μεριδίου τους.

 

Η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας την τελευταία τριετία.

 

Το μεγάλο μέγεθος της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου και η αδυναμία αξιοποίησης με επενδύσεις ή με ελεγχόμενη απαξίωσή του.

 

Η όξυνση κοινωνικών και ταξικών αντιθέσεων, πλούτου και φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι οκτώ πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου κατέχουν περισσότερο πλούτο από το 50% του φτωχότερου παγκόσμιου πληθυσμού!

 

Η ένταση της ανισόμετρης ανάπτυξης μεταξύ των διαφορετικών κρατών που μοιραία οδηγεί σε συγκρούσεις για την ανακατανομή του κόσμου.

 

Οι αντιφάσεις μεταξύ ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων, επενδύσεων και εμπορίου με τον αναδυόμενο προστατευτισμό.

 

Οι οικονομικές ανακατατάξεις οξύνουν τους ανταγωνισμούς των κρατών με συνέπεια να αυξάνει αντικειμενικά ο κίνδυνος πιο εκτεταμένων, πιο γενικευμένων πολεμικών αναμετρήσεων.

 

Οι ΗΠΑ συνεχίζουν μεν να κατέχουν την 1η θέση ως προς τη συμβολή τους στο Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν, αλλά με φθίνουσα πορεία.

 

Η Κίνα κατέχει τη 2η θέση όσον αφορά τη συμβολή της στο Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν και ο ρυθμός ανάπτυξής της (6,9% το 2015 ) παραμένει υψηλός.

 

Αυξάνει το μερίδιο των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική).

 

Τάση μείωσης εμφανίζει το παγκόσμιο μερίδιο της Ευρωζώνης.

 

Την περίοδο 2007-2014, το συνολικό παγκόσμιο κρατικό χρέος αυξήθηκε κατά 27 τρισ. δολάρια, αυξάνοντας το ποσοστό του ως προς το Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν κατά 20,8% (έκθεση McKinsey 2015).

 

Κορυφαίοι ευρωπαϊκοί τραπεζικοί όμιλοι (Deutsche Bank, Credit Suisse, Barclays, RBS, Monte dei Paschi di Siena κ.ά.) καταγράφουν σημαντική απαξίωση του μετοχικού κεφαλαίου τους και ζημιές. Η Deutsche Bank, η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα, ανακοίνωσε ζημιές 6,8 δισ. ευρώ κι έχει έκθεση σε παράγωγα ύψους 55 τρισ. ευρώ. Στην Ιταλία ο τραπεζικός τομέας βαρύνεται από μη εξυπηρετούμενα «κόκκινα» δάνεια που ανέρχονται σε 360 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 16,7% του συνόλου των δανείων.

 

Σε οικονομικό – στρατιωτικό επίπεδο οξύνεται ο ανταγωνισμός ΗΠΑ – Κίνας και ΗΠΑ – Ρωσίας.

 

Η Κίνα αποτελεί ήδη το σημαντικότερο κράτος-πιστωτή των ΗΠΑ. Το σχετικό μερίδιο των ΗΠΑ στο Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν μειώθηκε από 31% το 2000 σε 23% το 2015, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο της Κίνας αυξήθηκε από 3,6% το 2000 σε 14,9% το 2015. Σχετικά με τις εμπορικές τους ανταλλαγές, το 8,95% των εισαγωγών της Κίνας προέρχονται από τις ΗΠΑ, ενώ το 21,8% των εισαγωγών των ΗΠΑ προέρχεται από την Κίνα, γεγονός που εξηγεί το σημερινό προβληματισμό της αμερικανικής αστικής πολιτικής. Επίσης αυξήθηκαν οι εξαγωγές εμπορευμάτων της Κίνας προς την ΕΕ. Το μερίδιο της Κίνας στις εισαγωγές της ΕΕ αυξήθηκε από 5,2% το 2000 σε 13,8% το 2015, ενώ την ίδια περίοδο το αντίστοιχο μερίδιο των ΗΠΑ μειώθηκε από 14% σε 10,2%.

 

Η Κίνα, σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, προωθεί από το 2014 την πρωτοβουλία «Μια Ζώνη, ένας Δρόμος» (OBOR), δηλαδή τη δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου, ενός δικτύου που θα ενώνει με προνομιακές οικονομικές συμφωνίες την Κίνα με την υπόλοιπη Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική. Το σχέδιο περιλαμβάνει μια χερσαία και μια θαλάσσια διαδρομή, οι οποίες αποκαλούνται «χερσαίος και θαλάσσιος δρόμος του μεταξιού του 21ου αιώνα».

 

 

Ταυτόχρονα, η Κίνα πρωταγωνίστησε στη σύσταση της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (NDB) των BRICS, καθώς και της Ασιατικής Επενδυτικής Τράπεζας Υποδομών (AIIB), στα 57 μέλη της οποίας ανήκουν οι Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία αλλά όχι οι ΗΠΑ. Πρόκειται για δυο κινήσεις που αποτελούν «οικονομική απάντηση» στην ηγεμονία των ΗΠΑ στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα.

 

Η υποβόσκουσα νέα οικονομική κρίση, η όξυνση της διαπάλης για τον έλεγχο αγορών, ενεργειακών πηγών και δρόμων μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι υπάρχουσες πολεμικές εστίες στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία, οι εντάσεις στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη σε σχέση με τη Ρωσία, στην Αρκτική και στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αυξάνουν και τον κίνδυνο μιας ευρύτερης γενίκευσης ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου.

 

 

Οι ανισότητες σε παγκόσμια κλίμακα διευρύνονται διαρκώς. Η ανισοκατανομή του παγκόσμιου πλούτου διευρύνθηκε περαιτέρω μετά τη διεθνή οικονομική κρίση. Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα για τον παγκόσμιο πλούτο (από την Credit Suisse), το 90% του πληθυσμού κατέχει περίπου το 10% του πλούτου, με το φτωχότερο 75% να κατέχει λιγότερο από 3% του πλούτου. Μάλιστα, από το 10% του πληθυσμού που κατέχει το 90% του πλούτου, μόνο το 1% κατέχει σχεδόν το 50% του πλούτου. Την ίδια στιγμή, το 71% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει με λιγότερα από τα αντίστοιχα των 8 ευρώ ημερησίως.

 

Τα αποτελέσματα αυτών των ανισοτήτων αποτυπώνονται και στην έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό νερό για 780 εκατομμύρια ανθρώπους, στην έλλειψη πρόσβασης σε εγκαταστάσεις υγιεινής για 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους και στην έλλειψη πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια για 1,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους.

 

Σχεδόν 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι για να μαγειρέψουν μαζεύουν ξύλα και υπολείμματα βιομάζας, πρακτική που συνδέεται με 3,5 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους λόγω κακής ποιότητας εσωτερικού αέρα.

 

Σχεδόν 800 εκατομμύρια άνθρωποι καταγράφονται ως χρόνια υποσιτιζόμενοι, ενώ 3,5 εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα.

 

Η ένταση των ανταγωνισμών έχει οδηγήσει, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), σε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών και σε αναδιατάξεις μεταξύ των κρατών, από την άποψη της στρατιωτικής δύναμης.

 

Οι ΗΠΑ διαθέτουν για στρατιωτικές δαπάνες πάνω από 600 δισ. δολάρια το χρόνο, δηλαδή όσα ξοδεύουν μαζί οι υπόλοιπες δέκα ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις.

 

Η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία αυξάνουν ταχύτερα από τις ΗΠΑ τις στρατιωτικές δαπάνες.

 

Αυξάνουν οι χώρες που κατέχουν πυρηνικά όπλα Τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία, η Βρετανία, η Γαλλία, το Ισραήλ, το Πακιστάν και η Β. Κορέα.

 

Αυτές είναι οι τεράστιες αντιθέσεις που επικρατούν στον κόσμο μέσα στις οποίες ο Πρόεδρος Τραμπ καλείται να ασκήσει πολιτικές. Ανεξαρτήτως των λαϊκίστικων διακηρύξεων, ο κόσμος δεν αλλάζει με λόγια αλλά με δύναμη. Κατά πόσο όμως σήμερα διαθέτουν οι ΗΠΑ τη δύναμη να επιβάλλουν τη θέλησή τους, όταν βλέπουμε ότι παρά τις τεράστιες δαπάνες και τα μέσα που διέθεσαν, αδυνατούν να ειρηνεύσουν και να επικρατήσουν σε όλες τις χώρες που άνοιξαν πολεμικά μέτωπα, δηλαδή, τη χειρότερη και οξύτερη μορφή επιβολής πολιτικής;

 

Αν σήμερα γεννιόταν ένα παιδί κι έβλεπε το κουβάρι των εκρηκτικών αντιθέσεων του κόσμου, ίσως αναφωνούσε το γνωστό τραγούδι:

«Ω τι κόσμος μπαμπά,

Σε τι κόσμο, μπαμπά, μ' έχεις φέρει να ζήσω,
δε μου κάνει, μαμά, επιστρέφεται πίσω…»

 

 

Σ.Β.