Εταιρείες Ενημέρωσης Οφειλετών και Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου – Νομικού Συνεργάτη Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών

 

Μετά την κορύφωση της οικονομικής κρίσης και την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας στην εσωτερική και ευρωπαϊκή αγορά, οι Εταιρείες Ενημέρωσης Οφειλετών κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος τόσο στην εθνική, όσο και στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Πρόκειται για εταιρείες με αποκλειστικό νόμιμο σκοπό τους την εξώδικη ενημέρωση οφειλετών για την ύπαρξη ληξιπρόθεσμων οφειλών τους έναντι δανειστών, πριν από τη διενέργεια δικαστικών πράξεων και πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης, που προέρχονται κυρίως από συμβάσεις πίστωσης και εγγύησης, καθώς και την εν γένει διαπραγμάτευση των όρων αποπληρωμής τους, κατ` εντολή και για λογαριασμό των εκάστοτε δανειστών.

Λόγω της φύσης των υπηρεσιών τους, οι εν λόγω Εταιρείες επεξεργάζονται σε μεγάλη κλίμακα μεγάλο όγκο προσωπικών δεδομένων που αφορούν σε καταναλωτές/δανειολήπτες: όνομα, επώνυμο, στοιχεία επικοινωνίας, διεύθυνση, οικονομικά στοιχεία, οικογενειακή και επαγγελματική κατάσταση κτλ., δεδομένα που έχουν διαβιβαστεί σε αυτές μέσω των πιστωτικών ιδρυμάτων ως δανειστών των μεταβιβαζόμενων ληξιπρόθεσμων οφειλών. Σύμφωνα με τη νομοθεσία προστασίας προσωπικών δεδομένων, η επεξεργασία αυτή είναι σύννομη μόνο εφόσον ο οφειλέτης έχει παράσχει τη συγκατάθεσή του για την επεξεργασία των δεδομένων του, αποκλειστικά και μόνο για το νόμιμο σκοπό της ενημέρωσής του. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, η επεξεργασία χωρίς συγκατάθεση επιτρέπεται, διότι θεωρείται απαραίτητη για την εκτέλεση της σύμβασης μεταξύ οφειλέτη και δανειστή.

Σημειωτέον, δε, ότι οι εν λόγω Εταιρείες προβαίνουν στην επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των οφειλετών για λογαριασμό του Δανειστή, ο οποίος είναι ο «Υπεύθυνος Επεξεργασίας». Υπό το φως των ρυθμίσεων του Νέου Κανονισμού Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Τράπεζα έχει την υποχρέωση ενημέρωσης των οφειλετών για τη διαβίβαση των δεδομένων τους. Οι Εταιρείες αντιθέτως, αποτελούν τον αποδέκτη («Εκτελών την Επεξεργασία») του συνόλου των προσωπικών δεδομένων που διαβιβάζονται και επεξεργάζονται για λογαριασμό της Τράπεζας. Στο πλαίσιο της τριμερούς σχέσης Δανειστή-Εταιρείας-Οφειλέτη, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων με σκοπό την ενημέρωση οφειλετών για ληξιπρόθεσμες οφειλές, υπόκειται σε ένα ευρύ πλέγμα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων όπως απορρέουν από την εν λόγω νομοθεσία και όπως συμπληρώνονται από τις συστάσεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Ειδικότερα ο Δανειστής υπόκειται στις κάτωθι υποχρεώσεις:

• Υποχρέωση παροχής μόνο των αναγκαίων για την επικοινωνία στοιχείων των οφειλετών.

• Υποχρέωση ενημέρωσης του οφειλέτη σχετικά με τη διαβίβαση των δεδομένων του στην εταιρεία ενημέρωσης οφειλετών. Τα πιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να  προβαίνουν, µε κάθε πρόσφορο τρόπο, σε ειδική ατομική ενημέρωσή τους, η οποία  πρέπει να επαναλαμβάνεται όταν τα στοιχεία των οφειλετών διατίθενται σε  διαφορετική Εταιρεία, καθώς και να παρέχουν εύλογο διάστημα πριν από τη διαβίβαση για την περίπτωση προβολής αντιρρήσεων από τον οφειλέτη.
• Υποχρέωση ενημέρωσης του οφειλέτη για την καταγραφή των συνομιλιών και την υποχρεωτική τήρηση των σχετικών δεδομένων για ένα (1) έτος. Ειδικότερα, ο καλών οφείλει να επιβεβαιώσει την ταυτότητα του καλούμενου πριν την ενημέρωση. Αν πρόκειται για τρίτο πρόσωπο, θα πρέπει να διακόψει τη συνομιλία, αφού προηγουμένως ενημερώσει για την καταγραφή της συνομιλίας. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει να αποκαλύπτονται στο τρίτο πρόσωπο μόνο όσα στοιχεία είναι αναγκαία για τον σκοπό της ενημέρωσής του σχετικά με την καταγραφή και απαγορεύεται να ανακοινώνονται περαιτέρω στοιχεία σχετικά με την ίδια την οφειλή (π.χ. ύψος και είδος οφειλής ή πότε αυτή κατέστη ληξιπρόθεσμη).
• Υποχρέωση επιβεβαίωσης των οφειλών ή/και ταυτοποίησης του οφειλέτη, δηλαδή τήρησης ακριβών στοιχείων για τον οφειλέτη.
• Υποχρέωση λήψης κατάλληλων οργανωτικών και τεχνικών μέτρων για την τήρηση του απορρήτου και για την ασφάλεια της επεξεργασίας.

• Υποχρέωση ικανοποίησης αιτημάτων πρόσβασης του υποκειμένου στα δεδομένα που τηρούνται στο αρχείο καταγεγραμμένων συνομιλιών, όταν ο δανειστής προβαίνει ο ίδιος σε ενημέρωση του οφειλέτη.

Οι υποχρεώσεις των Εταιρειών Ενημέρωσης Οφειλετών διαμορφώνονται ως εξής:

• Υποχρέωση ενημέρωσης μόνο του οφειλέτη. Ειδικότερα σύμφωνα με Αποφάσεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η τηλεφωνική επικοινωνία πρέπει να περιορίζεται αυστηρά στην αναζήτηση του οφειλέτη και δεν πρέπει να αποκαλύπτονται σε τρίτους περισσότερα στοιχεία που θίγουν τον οφειλέτη. Σε περίπτωση δε που δεν βρίσκεται ο οφειλέτης, αλλά τρίτα πρόσωπα, θα πρέπει να διακόπτεται µε εύσχημο τρόπο η συνομιλία, χωρίς να αποκαλύπτεται ο σκοπός της κλήσης και η ταυτότητα του καλούντος (καθώς η κλήση γίνεται για προσωπική υπόθεση του οφειλέτη).

• Υποχρέωση ικανοποίησης αιτημάτων πρόσβασης στα δεδομένα που τηρούνται στο ηλεκτρονικό αρχείο με τα εξωτερικά στοιχεία επικοινωνίας. Ειδικότερα, προβλέπεται υποχρέωση εμφάνισης του αριθμού προέλευσης κλήσης, καθώς και παροχής πλήρους και σαφούς ενημέρωσης στους οφειλέτες, τόσο για την ταυτότητα και την ιδιότητα του καλούντος υπαλλήλου του, όσο και για τον αριθμό Μητρώου της Εταιρείας και το σκοπό της επικοινωνίας τους. Για κάθε έγγραφη επικοινωνία ισχύει υποχρέωση αναγραφής πλήρους εμπορικής επωνυμίας και ταχυδρομικής διευθύνσεως της καταστατικής έδρας τους, με οδό, αριθμό, πόλη, ταχυδρομικό κώδικα, τηλεφωνικό αριθμό, αριθμό τηλεομοιοτυπίας και διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς και τον αριθμό Μητρώου της Εταιρείας.
• Υποχρέωση ικανοποίησης αιτημάτων πρόσβασης  του οφειλέτη στα δεδομένα που τηρούνται στο αρχείο καταγεγραμμένων συνομιλιών.
• Λήψη κατάλληλων οργανωτικών και τεχνικών μέτρων για την τήρηση του απορρήτου και για την ασφάλεια της επεξεργασίας.

• Εφόσον οι Εταιρείες προβαίνουν, στο πλαίσιο ανάθεσης από τους δανειστές, σε ρύθμιση ή διακανονισμό οφειλής, επιτρέπεται η καταγραφή των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων με τον οφειλέτη, μετά από ενημέρωση του, για το σκοπό παροχής αποδεικτικών στοιχείων της πραγματοποιθείσας εμπορικής συναλλαγής. Στις περιπτώσεις απλής ενημέρωσης για την οφειλή η καταγραφή δεν επιτρέπεται. Επισημαίνεται ότι ο Υπεύθυνος επεξεργασίας του σχετικού αρχείου είναι ο δανειστής, ο οποίος μπορεί να αναθέσει την τήρηση του στην Εταιρεία. Ο δανειστής οφείλει να ενημερώσει τον οφειλέτη για την εν λόγω επεξεργασία.

• Υποχρέωση ενημέρωσης του καλούμενου οφειλέτη για την καταγραφή των συνομιλιών και των στοιχείων επικοινωνίας, καθώς και την υποχρεωτική τήρηση των σχετικών δεδομένων για ένα (1) έτος. Ειδικότερα, ο καλών οφείλει καταρχάς να βεβαιωθεί για την ταυτότητα του καλούμενου, δηλαδή αν πρόκειται για τον ίδιο τον οφειλέτη ή τρίτο πρόσωπο, και μόνον στην πρώτη περίπτωση να προβεί σε ενημέρωση σχετικά με την οφειλή, ενώ στη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει να διακόψει τη συνομιλία. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει να αποκαλύπτονται στο τρίτο πρόσωπο μόνο όσα στοιχεία είναι αναγκαία για τον σκοπό της ενημέρωσής του σχετικά με την καταγραφή και απαγορεύεται να ανακοινώνονται περαιτέρω στοιχεία σχετικά με την ίδια την οφειλή (π.χ. ύψος και είδος οφειλής ή πότε αυτή κατέστη ληξιπρόθεσμη).
• Απαγόρευση γνωστοποίησης των διαβιβασθέντων στοιχείων σε τρίτους, με ή χωρίς αντάλλαγμα, καθώς και χρήσης τους για άλλο σκοπό πλην του νόμιμου. Ως τρίτοι θεωρούνται και οι θυγατρικές εταιρίες των Εταιρειών.

Κατόπιν των ανωτέρω υποχρεώσεων, κάθε οφειλέτης ως υποκείμενο των δεδομένων που διαβιβάζονται προς επεξεργασία στο πλαίσιο της ως άνω τριμερούς σχέσης Δανειστή-Εταιρείας-Οφειλέτη απολαμβάνει τα ακόλουθα δικαιώματα:

• Δικαίωμα πλήρους ενημέρωσης σχετικά με τη διαβίβαση των δεδομένων του σε εταιρείες ενημέρωσης οφειλετών, καθώς και σχετικά με την καταγραφή των επικοινωνιών και την τήρηση σχετικού αρχείου.

• Δικαίωμα πρόσβασης: α) στα δεδομένα του ηλεκτρονικού αρχείου με τα εξωτερικά στοιχεία κάθε πραγματοποιηθείσας επικοινωνίας (όνομα, επώνυμο, στοιχεία επικοινωνίας, διεύθυνση), β) στα δεδομένα του αρχείου καταγεγραμμένων (ηχογραφημένων) συνομιλιών, και γ) σε όλα τα υπόλοιπα σχετικά δεδομένα που τηρούνται, ιδίως στα στοιχεία σχετικά με την οφειλή (π.χ. ύψος και είδος οφειλής).

• Δικαίωμα αντίρρησης, ιδίως με την έννοια της διόρθωσης ανακριβών στοιχείων.
• Δικαίωμα διαγραφής: Σε περίπτωση που τρίτο πρόσωπο δέχεται τηλεφωνικές ή άλλες οχλήσεις ενώ δεν σχετίζεται αποδεδειγμένα με την οφειλή, μπορεί να αιτηθεί με ειδική δήλωση προς το δανειστή ή την εταιρεία ενημέρωσης οφειλετών, την οριστική διαγραφή των καταγεγραμμένων στοιχείων (δικαίωμα διαγραφής). Σε περίπτωση που, παρά τη δήλωσή αυτή, οι οχλήσεις συνεχίζονται, αρμόδια Αρχή για την άσκηση προσφυγής είναι η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Συμπερασματικά, η προστασία των προσωπικών δεδομένων σε περιπτώσεις ανάθεσης της εξώδικης ενημέρωσης και της εν γένει διαπραγματευτικής διαδικασίας, που αφορά ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις σε Εταιρείες Ενημέρωσης Οφειλετών, διέπεται από τη γενικότερη τάση εκσυγχρονισμού του νομοθετικού πλαισίου περί προσωπικών δεδομένων σε ευρωπαικό επίπεδο. Ο πληροφοριακός αυτοκαθορισμός του ατόμου (the right to be left alone) έχει ιδιαίτερη σημασία ιδίως όταν η επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χρακτήρα πραγματοποιείται στο πλαίσιο εκτέλεσης σύμβασης, χωρίς ειδική συναίνεση του υποκειμένου.