Ευθύνη συνδίκων πτώχευσης/ διαχειριστών αφερεγγυότητας για χρέη του πτωχού νομικού προσώπου προς τον e-ΕΦΚΑ

Γράφει η Ελένη Καραβέλα, Δικηγόρος – Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.

---

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετώπιζαν επί σειρά ετών οι σύνδικοι πτώχευσης και οι διαχειριστές αφερεγγυότητας  ήταν το ζήτημα της ευθύνης τους, ποινικής, διοικητικής κλπ., για χρέη του νομικού προσώπου που έχει κηρυχθεί σε πτώχευση. Τα πρόσωπα αυτά εμφανίζονταν στα αρχεία των ασφαλιστικών φορέων ως συνυπόχρεοι για τα χρέη των  πτωχών εταιρειών με συνέπεια να αδυνατούν να εκδώσουν ασφαλιστική ενημερότητα, να κινδυνεύουν με αναγκαστική εκτέλεση κατά ΚΕΔΕ καθώς και με ποινικές διώξεις.

Το ζήτημα επιλύθηκε οριστικά με τη με αρ.65118/6.9.2021 (ΦΕΚ Β’ 4217/14.9.2021) απόφαση του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Με την απόφαση αυτή ρυθμίστηκε το ζήτημα της ευθύνης για ασφαλιστικά χρέη του πτωχού νομικού προσώπου αφενός των συνδίκων της πτώχευσης και των διαχειριστών αφερεγγυότητας και αφετέρου των νόμιμων εκπροσώπων, των προέδρων, διαχειριστών και εν γένει των μελών της διοίκησής του. Ορίστηκαν επίσης (ενδεικτικές) περιπτώσεις  έλλειψης  υπαιτιότητας  για  τη  μη  στοιχειοθέτηση της αλληλέγγυας ευθύνης για οφειλές προς τους φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 31 του ν. 4321/2015.

Ειδικότερα, ως προς τους συνδίκους της πτώχευσης και τους διαχειριστές αφερεγγυότητας νομικών προσώπων ή των νομικών οντοτήτων που έχουν κηρυχθεί σε πτώχευση, προβλέφθηκε ότι αυτοί δεν ευθύνονται αλληλεγγύως για χρέη του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας που κηρύχθηκε στην αντίστοιχη ως προς τον σύνδικο πτώχευση ή τον διαχειριστή αφερεγγυότητας, τα οποία, ανεξαρτήτως του χρόνου βεβαίωσής τους, γεννήθηκαν μέχρι την κήρυξη της πτώχευσης ή μέχρι την νόμιμη καταγγελία από τον σύνδικο της πτώχευσης ή τον διαχειριστή αφερεγγυότητας των ατομικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες συνάφθηκαν με αντισυμβαλλόμενο αυτό το νομικό πρόσωπο ή αυτή την νομική οντότητα πριν την κήρυξη της πτώχευσής του/της και διατηρήθηκαν μετά από αυτήν, μέχρι και την καταγγελία τους από τον σύνδικο της πτώχευσης ή τον διαχειριστή αφερεγγυότητας.

Ως προς τα πρόσωπα που είναι νόμιμοι εκπρόσωποι, πρόεδροι, διαχειριστές, διευθύνοντες σύμβουλοι, εντεταλμένοι στη διοίκηση και εκκαθαριστές των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, όπως αυτές προσδιορίζονται στο άρθρο 3 του ν. 4174/2013 (Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας, Α’ 170), κατά το χρόνο της διάλυσης ή συγχώνευσής τους, προβλέφθηκε ότι αυτοί ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα και εις ολόκληρον για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, πρόσθετων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων που οφείλονται από αυτά τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, ανεξάρτητα από τον χρόνο βεβαίωσής τους, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι προϋποθέσεις που ορίζονται στις περ. α’, β’ και γ’ της παρ. 1 του άρθρου 31 του ν. 4321/2015 (Α’ 32), όπως η παρ. 1 αντικαταστάθηκε με το άρθρο 64 του ν. 4646/2019 (Α’ 201), απαλλάσσονται δε της ευθύνης τους εάν αποδείξουν την μη ύπαρξη στο πρόσωπό τους υπαιτιότητας ως προς την μη καταβολή ή την μη απόδοση στους φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης των εν λόγω οφειλών.

Ενδεικτικώς, έλλειψη υπαιτιότητας των ανωτέρω προσώπων συντρέχει στις ακόλουθες περιπτώσεις:

 

1. Αποδεδειγμένη και παρατεταμένη αδυναμία άσκησης καθηκόντων διοίκησης λόγω βαριάς ασθένειας που εμποδίζει το πρόσωπο το οποίο έχει τις ιδιότητες της παρ. 1 του άρθρου 31 του ν. 4321/2015 να επιληφθεί των υποθέσεων του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, κατά το χρόνο στον οποίο ανάγεται η αλληλέγγυα ευθύνη του. Για την απόδειξη της αδυναμίας άσκησης καθηκόντων, θα πρέπει να προσκομίζεται για κάθε μήνα ευθύνης σχετική ιατρική γνωμάτευση και βεβαίωση νοσηλείας από δημόσιο ή ιδιωτικό νοσοκομείο, συνοδευόμενες από οποιοδήποτε άλλο σχετικό έγγραφο.
2. Εκκαθάριση του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας σύμφωνα με ειδική διάταξη νόμου ή με δικαστική απόφαση, με τις οποίες προσδιορίζεται ο χρόνος και o τρόπος ικανοποίησης των πιστωτών του νομικού προσώπου/νομικής οντότητας. Στις περιπτώσεις αυτές ελέγχεται εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις των περ. α’, β’ και γ’ της παρ. 1 του άρθρου 31 του ν. 4321/2015 (Α’ 32), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 64 του ν. 4646/2019 (Α’ 201), για τον εκκαθαριστή μόνο για οφειλές που δημιουργούνται κατά την περίοδο της θητείας του.
3. Αποδεδειγμένη, με βάση έγγραφα (π.χ. σύμβαση εργασίας, βεβαίωση εταιρίας), αποκλειστική ανάθεση συγκεκριμένων καθηκόντων διοίκησης και εκπροσώπησης που δεν άπτονται των ασφαλιστικών υποχρεώσεων του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, εφόσον τα συγκεκριμένα πρόσωπα δεν έχουν αρμοδιότητα αποκλειστικής γενικής εκπροσώπησης και διαχείρισης του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, σύμφωνα με δημοσιευμένα έγγραφα.
4. Ύπαρξη αμετάκλητης αθωωτικής απόφασης ποινικού δικαστηρίου ή αμετάκλητου απαλλακτικού βουλεύματος ή τελεσίδικης απόφασης δικαστηρίου, βάσει των οποίων διαπιστώνεται ρητά η έλλειψη υπαιτιότητας σχετικά με τη δημιουργία ή τη μη καταβολή της οριζομένης στην παρ. 1 του άρθρου 31 του ν. 4321/2015 (Α’ 32) οφειλής από τον αλληλεγγύως υπόχρεο.
5. Παραίτηση προγενέστερη της κρίσιμης περιόδου, για την οποία τηρήθηκαν οι προβλεπόμενες διατυπώσεις δημοσιότητας, ακόμα και αν δεν έχουν ενημερωθεί οι φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, από το νομικό πρόσωπο/νομική οντότητα ή αποδεδειγμένη μη αποδοχή του διορισμού, η οποία αποδεικνύεται με έγγραφο περί μη αποδοχής αυτής, εφόσον έχει νομίμως επιδοθεί.

Η έλλειψη υπαιτιότητας εξετάζεται από τα αρμόδια όργανα των φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερόμενου. Για τη διαμόρφωση της κρίσης τους λαμβάνουν υπόψη τους τις ενδεικτικές περιπτώσεις που αναφέρονται ανωτέρω καθώς και την περίπτωση που έχει ήδη διαπιστωθεί έλλειψη υπαιτιότητας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην υπό στοιχεία Α. 1082/7-4-2021 απόφαση του Υφυπουργού Οικονομικών (Β’ 1487), από τις υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε. ως προς την πληρωμή των φορολογικών υποχρεώσεων του ίδιου νομικού προσώπου ή της ίδιας νομικής οντότητας για χρονικό διάστημα ίδιο με αυτό, για το οποίο αιτούνται προς τους φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης τη διαπίστωση έλλειψης υπαιτιότητας.

Με τη νομοθετική αυτή ρύθμιση δόθηκε λύση στο χρόνιο πρόβλημα των συνδίκων πτώχευσης και των διαχειριστών αφερεγγυότητας, οι οποίοι εμφανίζονταν ως οφειλέτες στα χρέη της πτωχής επιχείρησης ή του πτωχού επιτηδευματία εμπόρου, που είχε ως συνέπεια την ύπαρξη απροθυμίας συμμετοχής σε διαδικασίες πτώχευσης και αφερεγγυότητας.