Οι πιο σημαντικές υποθέσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για το 2018

Του Κωνσταντίνου Λάιου, Νομικού Συνεργάτη του ΕΕΑ

---

Τις πιο σημαντικές υποθέσεις του για το 2018 ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).

Η πιο σημαντική υπόθεση που αφορά την Ελλάδα

Όπως ήταν αναμενόμενο, από τη λίστα με τις πιο σημαντικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ για το 2018 δεν μπορούσε να λείπει η υπόθεση Molla Sali v. Greece και η καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την εφαρμογή του ισλαμικού δικαίου.

Η υπόθεση αφορούσε στην εφαρμογή από τα ελληνικά δικαστήρια του ισλαμικού θρησκευτικού νόμου (Σαρία) σε μία κληρονομική διαμάχη μεταξύ Ελλήνων υπηκόων που ανήκουν στη μουσουλμανική μειονότητα, σε αντίθεση με τη βούληση του διαθέτη (ενός Έλληνα που ανήκει στη μουσουλμανική μειονότητα), ο οποίος είχε ορίσει με διαθήκη που καταρτίστηκε σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, τη σύζυγό του σαν κληρονόμο του συνόλου της περιουσίας του.

Τα ελληνικά δικαστήρια έκριναν ότι η βούληση ήταν άνευ αντικειμένου, διότι το εφαρμοστέο στην υπόθεση δίκαιο ήταν το ισλαμικό κληρονομικό δίκαιο.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η διαφορετική μεταχείριση που υπέστη η κα Molli Sali σαν δικαιούχος διαθήκης που καταρτίστηκε βάσει του Αστικού Κώδικα από Έλληνα μουσουλμάνο διαθέτη, σε σύγκριση με δικαιούχο διαθήκης που καταρτίστηκε σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα από Έλληνα διαθέτη μη μουσουλμάνο δεν ήταν αντικειμενικά και εύλογα αιτιολογημένη.

Μεταξύ άλλων, το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην Ευρώπη η οποία, μέχρι την εποχή των αναφερόμενων γεγονότων, εφάρμοζε το νόμο της Σαρία σε ένα τμήμα των πολιτών της ενάντια στις επιθυμίες τους.

Αναλυτικές πληροφορίες για την απόφαση

Ειδικότερα, στην υπόθεση Molla Sali κατά Ελλάδας (αίτηση αριθ. 20452/14), το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), σε συνδυασμό με το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 1 (προστασία της περιουσίας) της ΕΣΔΑ.

Η υπόθεση αφορούσε στην εφαρμογή από τα ελληνικά δικαστήρια του ισλαμικού θρησκευτικού νόμου (Σαρία) σε μία κληρονομική διαμάχη μεταξύ Ελλήνων υπηκόων που ανήκουν στη μουσουλμανική μειονότητα, σε αντίθεση με τη βούληση του διαθέτη (ενός Έλληνα που ανήκει στη μουσουλμανική μειονότητα), ο οποίος είχε ορίσει με διαθήκη που καταρτίστηκε σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, τη σύζυγό του ως κληρονόμο του συνόλου της περιουσίας του.

Τα ελληνικά δικαστήρια έκριναν ότι η βούληση ήταν άνευ αντικειμένου, διότι το εφαρμοστέο στην υπόθεση δίκαιο ήταν το ισλαμικό κληρονομικό δίκαιο.

Αποφάνθηκαν δε ότι στην Ελλάδα, ο τελευταίος αυτός νόμος εφαρμόζεται ειδικά σε Έλληνες Μουσουλμάνους.

Η κα. Molla Sali, η οποία είχε στερηθεί με τον τρόπο αυτό τα τρία τέταρτα της κληρονομιάς, ότι υπέστη διαφορετική μεταχείριση λόγω θρησκεύματος, καθώς εάν ο σύζυγός της δεν ήταν μουσουλμάνος, εκείνη θα είχε κληρονομήσει ολόκληρη την περιουσία του.

Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η διαφορετική μεταχείριση που υπέστη η κα Molli Sali σαν δικαιούχος διαθήκης που καταρτίστηκε βάσει του αστικού κώδικα από Έλληνα μουσουλμάνο διαθέτη, σε σύγκριση με δικαιούχο διαθήκης που καταρτίστηκε σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα από Έλληνα διαθετη μη μουσουλμάνο δεν ήταν αντικειμενικά και εύλογα αιτιολογημένη.

Το Δικαστήριο τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι η θρησκευτική ελευθερία δεν απαιτεί από τα συμβαλλόμενα κράτη να δημιουργήσουν ένα συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο προκειμένου να παρασχεθεί στις θρησκευτικές κοινότητες ειδικό καθεστώς με συγκεκριμένα προνόμια.

Εντούτοις, ένα κράτος που είχε δημιουργήσει ένα τέτοιο καθεστώς έπρεπε να εξασφαλίσει ότι τα κριτήρια που θεσπίστηκαν για το δικαίωμα της κοινότητας σε αυτό εφαρμόζονται με τρόπο που δεν περιλαμβάνει διακρίσεις.

Επιπλέον, η άρνηση στα μέλη μιας θρησκευτικής μειονότητας του δικαιώματος να επιλέξουν και να ωφεληθούν κατ’ επιλογή από το κοινό δίκαιο δεν συνιστά μόνο διακριτική μεταχείριση, αλλά και παραβίαση ενός πρωταρχικής σημασίας δικαιώματο στον τομέα της προστασίας των μειονοτήτων, δηλαδή του δικαιώματος του ελεύθερου αυτοπροσδιορισμού.

Τέλος, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην Ευρώπη η οποία, μέχρι την εποχή των αναφερόμενων γεγονότων, εφάρμοζε το νόμο της Σαρία σε ένα τμήμα των πολιτών της ενάντια στις επιθυμίες τους.

Αυτό ήταν ιδιαίτερα προβληματικό στην προκειμένη περίπτωση, διότι η εφαρμογή του νόμου της Σαρία είχε οδηγήσει σε μια κατάσταση που ήταν επιζήμια για τα ατομικά δικαιώματα μιας χήρας που είχε κληρονομήσει την περιουσία του συζύγου της σύμφωνα με τους κανόνες του αστικού δικαίου, αλλά που βρέθηκε σε μία νομική κατάσταση η οποία ούτε η ίδια ούτε ο σύζυγός της επιθυμούσαν.

 

Δυστυχώς, αυτή δεν ήταν η μοναδική απόφαση του ΕΔΔΑ εις βάρος της Ελλάδας για το 2018.

Μεταξύ άλλων, το ΕΔΔΑ εξέδωσε το 2018 εις βάρος της Ελλάδας  τις παρακάτω αποφάσεις:

• Καταδίκη της Ελλάδας για το πρόστιμο του ΕΣΡ στον Alpha σχετικά με βίντεο βουλευτή με κρυφή κάμερα (ΕΔΔΑ)
• Καταδίκη της Ελλάδας για δυσανάλογα επιεική κύρωση σε αστυνομικό για βασανιστήρια (ΕΔΔΑ)
• Καταδίκη της Ελλάδας για παράτυπη έρευνα και κατάσχεση δικηγορικό γραφείο (ΕΔΔΑ)